سر به زیر و محجوب به حیا است. قدی نسبتاً بلند با محاسنی متوسط و مو‌های بغل‌زده. سال‌هاست که ظاهرش همین است. ساده‌زیستی و اخلاق‌مداری‌اش در کنار چهره‌ی همیشه متبسّم و ته ‌لهجه آذری، از او شخصیتی بی‌آلایش ساخته است. هر جا که می‌نشیند محال است از اساتیدش غلامرضا عینی‌فرد و حسین عینی‌فرد سخنی نقل قول نکند. از کودکی برای اهل‌بیت (ع) روضه خوانده و گرچه سبک و سیاقش به مداح‌های امروزی شبیه است امّا برخی نوحه‌هایش یادآور سبک‌های قدیمی است. "حسین ستوده" مداح‌ اهل‌بیت(ع) نظرات جالبی درباره اشعار حماسی و نقش مداحان در وقایع و حوادث گوناگون عالم دارد که مشروح سخنانش را در ادامه می‌خوانید.

 مداحی را از کجا و در چه سالی شروع کردید؟
9 یا 10 سالم بود که به همراه بچه‌های محله‌، با چادر مادرم که پدر بزرگم از کربلا برایش آورده بود، تکیه زدیم. بعد که کارها تمام شد، گفتند: کی بخونه؟. گفتم: من می‌خوانم.  آرزویم این بود که در مسجد محل بخوانم. شب ششم محرم بود که به همراه برادر بزرگم  به مسجد رفتم و به آرزوی قلبی‌ام رسیدم. از همان لحظه، به‌طور رسمی وارد عرصه مداحی شدم. پدر و مادرم مشوق من برای ورود به این عرصه بودند.

 آیا پیشینه خانوادگی مهمترین اهرم برای ورودتان به وادی مداحی بود یا عوامل دیگری نیز در این قضیه تاثیرگذار بودند؟
مادرم قاری قرآن است. او همیشه مرا دعا می‌کند. هر وقت می‌خواهم به جلسه بروم، خودم اصرار می‌کنم که مرا دعا کند. هر وقت می‌خواستم به روضه بروم، مادرم گلویم را می‌بوسید و می‌گفت: "برو خدا پشت و پناهت. ان‌شالله امام حسین(ع) کمکت کند تا بتوانی برایش خوب نوکری کنی". به نظرم پدر و مادرم بیشترین نقش را برای ورودم به مداحی داشتند.

 در آغاز حرفه مداحی از صدای کدام یک از مداحان تقلید می‌کردید؟
از سبک سینه‌زنی‌ حاج منصور ارضی تقلید می‌کردم. آن زمان، تکنولوژی و فناوری بدین شکل نبود، برادرم برایم کاست مداحی‌های حاج منصور را می‌خرید و به دست من می‌رساند.

 از کدام اساتیدی برای آموزش حرفه‌ای مداحی استفاده کرده‌اید؟
حاج غلامرضا عینی‌فرد به عنوان استادم و حسین عینی‌فرد به‌عنوان برادر بزرگترم به من در این راه کمک زیادی کردند. خیلی چیزها از حاج غلامرضا یاد گرفتم. از برخورد با مستمع تا نحوه نشستن بر روی منبر و هر چیزی دیگری که برای مداح ضروری است را از ایشان یاد گرفتم.

از میان مداحان سرشناس و قدیمی صدای کدام یک را بیشتر می‌پسندید؟
حاج حسن خلج

به نظر شما، مداحان بیشتر از چه کسانی اثر می‌پذیرند؟ علما یا مردم و هیاتی‌ها؟  ‌
یکی از چیزهایی که مداحان امروز باید بیش از گذشتهبه آن توجه داشته باشند، معرفت‌افزایی علمی و معرفتی است. عقیده‌ام بر این است جلسه‌ای که منبری نداشته باشد، حتی اگر ساعت‌ها سینه‌زنی کنند، فایده‌ای نخواهد داشت. معتقدم کسانی که بدون موعظه، اشک و ناله به سینه‌زنی می‌پردازند، صفای اشک و نور چشمشان کم می‌شود.

 شما برای ارتقای سطح معرفتی جلسات روضه‌تان چقدر تلاش می‌کنید؟
در این زمینه هرچقدر تلاش و مطالعه کنیم، کم است. مداح وقتی بر روی منبر می‌نشینند مستمع و مخاطبان از او توقع دارند که درباره سیره اهل‌بیت(ع) معلومات زیادی داشته باشد.مداح باید مسلط به روایات، اطلاعات دینی و مذهبی و حتی اخبار روز باشد. یک مداح باید علاوه بر تسلط بر شعر، سبک و نوحه  نسبت به تاریخ اسلام و آشنایی با مبانی اسلامی آگاهی داشته باشد تا بتواند جواب شبهات میلیونی وهابیت و دشمنان دین را بدهد.

با توجه به این فرمایش رهبری که "ما هیات سکولار نداریم". شرح و وظیفه یک مداح نسبت به جریانات و وقایع سیاسی کشور و جهان اسلام چیست؟
هیاتی که نسبت به وقایع و رویدادهای جامعه واکنش نشان نمی‌دهد، نه مدنظر دین است و نه رهبری. صرف برگزاری مراسم عزاداری و برسر و سینه زدن، ‏هنر نیست و اینگونه اقدامات، کار و برنامه‌ای نیست که امروز از ‏هیات‌های اسلامی و انقلابی انتظار می‌رود و مطالبه می‌شود.‏ متأسفانه، امروز در خیلی از اشعار، مرثیه‌ها، مداحی‌ها و روضه‌ها، ‏به اندازه‌ای که به زور و بازو و چشم ‏و ابروی شهدای کربلا (سلام‌الله علیهم اجمعین)، پرداخته می‌شود، به ‏بُعد اصلی که عبارت است از چیستی و چرایی واقعه عاشورا ‏و اهدافی که اباعبدالله‌الحسین (ع) دنبال می‌کردند، و آرمان‌های مقدس ‏و اصول و ارزش‌هایی که شهدای کربلا، برای حفظ و پاسداری از ‏آنها، داوطلبانه و آگاهانه جان و مال و عزیزان خود را فدا کرده‌اند، ‏توجه نمی‌شود.‏
امروز باید خط‌کش ما در هیات‌، فرمایشات امام زمان(عج) و نائب حضرت باشد. امروز یکی از طلایه‌داران ظلم‌ستیزی در دنیا امام خامنه‌ای است. یکی از تاکیداتی که واعظان جلسه ما داشتند این بود که کتاب انسان 250 ساله رهبر انقلاب را بخوانید. رسالت اهل‌بیت(ع) بر مبنای زمان و مکان بوده است. باید دید حرمله این روزگار کیست. حرمله این روزگار ظالمانی هستند که اطفال را از زیر تیغ ظلمشان می‌گذرانند. جنگده‌های اعتلاف عربی که اطفال را از ابتدایی‌ترین امکانات زندگی نیز محروم می‌کنند.

 شما از کدام دسته اشعار برای نوحه‌ و مرثیه‌ استفاده می‌کنید؟
خوشبختانه من از شاعرانی که سطح علمی و معرفتی بالایی دارند، استفاده می‌کنم. متاسفانه برخی مداحان از شعرهایی استفاده می‌کنند که اصول اولیه و به زبان عامیانه، آداب جلسات امام حسین (ع) را رعایت نمی‌کنند و اشعاری که دور از شان اهل‌بیت(ع) است را در نوحه بکار می‌بردند و غالباً اینگونه اشعار بجای بالا‌بردن سطح مخاطبان به تحریک عواطف و احساسات مخاطبان می‌‌انجامد در حالیکه در گذشته رسم بر این بود که از قصایدی برای ائمه خوانده شود که بیان‌کننده فضایل و اخلاقیات اهل‌بیت(ع)  است و همین اشعار تاثیر فراوانی درون قلب مستمع می‌گذاشت. اشعاری که غالباً در هیات و محافل می‌خوانم برگرفته از  کتاب نفیس "نخل میثم" استاد سازگار است. شاعران خوب و باصفایی همچون استاد آقا جواد حیدری، حسن آقای لطفی، حاج مصطفی عسگری، میثم جادری، حسین آفتاب و امیر طلاجوران و دیگر دوستان که شاید راضی نباشند نامشان فاش شود، لطف دارند و اشعارشان را در اختیارم می‌گذارند.

 خود شما هم قریحه شعری دارید؟
گاهی شعر می نویسم. اشعاری که من می‌گویم لطف و مرحمتی است که اهل‌بیت(ع) عطا کرده‌اند و فقط از قلم و زبان من تراوش می‌شود. "این همه آوازه‌ها از شه بود گرچه از حلقوم عبدالله بود".

 نظر شما درباره مداحانی که از سبک‌های خوانندگان غربی تقلید می‌کنند، چیست؟
متاسفانه برخی مداحان امروز گوششان به دهن خوانندگان لس‌آنجلسی است. شاید این موضوع در مقطع کوتاهی، احساسات را تهییج کند و عواطف را درگیر خود کند اما در درازمدت فراموش خواهد شد.  شما دقت کنید به شعر  "بر مشامم می‌رسد هر لحظه بوی کربلا". این شعر در  هر مجلسی خوانده می‌شود بدون اینکه ملاحظه‌ای نیاز داشته باشد.

در فضای مجازی فعالیت زیادی دارید. چقدر از این فضا برای ترویج شعائر حسینی استفاده می‌کنید؟
فضای مجازی هم می‌تواند تهدیدی برای اسلام به‌حساب بیاید و هم می‌تواند فرصتی برای ترویج شعائر حسینی باشد. برخی خیال می‌کنند، می‌توانند به وسیله فضای مجازی مشهور شوند اما بر این باورم که قرار نیست ما با امام حسین(ع) مشهور شویم، ما می‌خواهیم با امام حسین(ع) محشور شویم. اینکه دوستان در فضای مجازی از من استقبال می‌کنند، مامنی است که به‌واسطه نوکری سید‌الشهدا(ع) بر ما عطا شده است و امیدواریم بتوانیم از این سرمایه‌ای که ارباب بر روی دوشمان گذاشته است، سربلند بیرون بیاییم تا فردای قیامت شرمنده ایشان نشویم.

شما در هیات‌ها و محافل مذهبی شعر حماسی و  انقلابی می‌خوانید؟ واکنش مخاطبان به اینگونه اشعار چیست؟
جلسه ما جلسه‌ی عموم  است که مردم در آن شرکت می‌کنند. وقتی اشعاری مثلاً برای مدافعان حرم می‌خوانیم، از آن استقبال می‌کنند. همه کسانی که به جلسه روضه می‌آیند، علاقه‌مند شهدا هستند و بارها دیدم که آشکارا از خداوند طلب شهادت می‌کنند.

هیات و به‌ویژه مداح چند درصد می‌تواند روحیه شهادت‌طلبی را  در میان مردم افزایش دهد؟
تمام شهدای مدفعان حرم که امروز جان خودشان را در راه اهل‌بیت(ع) فدا کردند همچون شهیدان حدادیان و حججی تربیت‌یافته هیات‌هایی بودند که شور و شعور حسینی(ع) را توامان داشتند.
ما امروز در هیات‌هایمان از دو عنصر دین سیاسی و سیاست دینی بهره می‌بریم. متاسفانه خیلی از کوتاه‌اندیشان این موضوع را با همدیگر ممذوج می‌کنند. در واقع اهل‌بیت(ع) و خصوصاً امام‌هادی(ع) در زیارت جامعه کبیره اشاره فرمودند که «سَاسَةَ الْعِبَادِ وَ أَرْکَانَ الْبِلادِ». یعنی ائمه (ع) از سیاسی‌ترین افراد بودند. به تعبیر بزرگان، سیاست ما عین دیانت ماست. سیاست ما منبعث از مبانی دینی ما است. اگر امروز برخی از هیات‌ها با این نظریه مخالفت می‌کنند، علتش این است که قیام امام حسین(ع) را درک نکردند. امروز نه تنها مسلمانان بلکه هیچ غیر مسلمانانی را نخواهید دید که بتواند به‌راحتی از قضایای یمن و ظلم‌هایی که به مردم مظوم یمن می‌شود، عبور کند.
اطفال و کودکان یمنی چه گناهی کردند که در زیر چکمه‌های ظلم نابود شوند. قرآن می‌فرماید "بای ذنب قتلت". اسلام کجا اجازه داده است تا زن و فرزند را وارد قتال کنید. اینکه سردمداران و حکّام عربستانی به اسم دین این رویه را پیش گرفته‌اند اگر من و امثال من از تریبون هیات این ظلم‌خواهی را فریاد نزنیم مورد رضایت ذوات مقدسه اهل‌بیت(ع) نخواهد بود.
 گاهی اوقات یک قطعه شعر درباره وقایع و حوادث گوناگون می‌تواند راهگشا و موثر باشد. رهبری فرمودند که شاید دو ساعت وعظ و منبر نتواند به اندازه یک بیت شعر اثرگذار باشد و این لطفی است که خداوند در حق مادحین کرده است  که باید به نحو احسن شکرگذار این نعمت باشند.

 مداح باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد تا در اصلاح امور جامعه موثر باشد؟
مداح باید یک سری باید‌ها و نبایدها را رعایت کند. نباید‌هایش عبارتند از غرور، کبر، سخن لغو و بیهوده. بایدهایش نیز این است که بتواند مردم ما را به سوی سید‌الشهدا(ع) سوق دهد. مردم، مداحان را نماینده و نوکر سید‌الشهدا(ع) می‌شناسند و مشخصاً باید شاخصه‌های اخلاقی و معرفتی داشته باشند تا بتوانند در جامعه موثر باشند. وجود نازنین اهل‌بیت(ع) اسوه حسنه بودند و بالبطع یاران اهل‌بیت(ع) نیز باید تابع آنها باشند و حتی در جزئی‌ترین اخلاقیات و حتی راه رفتن نیز از اهل‌بیت (ع) تبعیت کنند.
آنچه باعث می‌شود تا کلام مداح در مستمع بنشیند، خلوص نیت و باطن پاک و خالص آن است. شما نگاه کنید مداحان  و ستایگران گذشته ما را، همه اهل مراقبت و نماز شب و تهجّد بودند امّا متاسفانه شاید در این عرصه برخی باشند کسانی که حتی در احکام اولیه خود مشکل دارند.
 

آرمان هیأت