نشست علمی تطبیقی «مذاهب اسلامی بایسته‌ها و ضرورت‌ها» به همت مرکز تخصصی مطالعات تطبیقی مذاهب اسلامی، در مشهد برگزار شد. حجت‌الاسلام والمسلمین سید ابوالحسن نواب، رییس دانشگاه ادیان و مذاهب، سخنران این نشست بود. در ادامه بخش هایی از سخنان وی می آید؛

تأکید رهبران دینی بر تعامل ادیان
شیعه و سنی باید با یکدیگر اردو داشته باشند و با علما دیدار داشته باشند و بدانند که پیروزی از آن شماست. در واقع پیروزی از آن کسانی است که گفت وگو می‌کنند؛ حدیث امام صادق (ع) بر این مسأله تأکید دارد که آزادی باعث گسترش تشیع می‌شود.در حال حاضر در غربی‌ترین نقطه آفریقا و تنگه جبل الطارق که واسطه اروپا و آمریکا است، صدها هزار نفر از مراکش به کشورهای اروپائی رفتند؛ در آنجا یک مسجد است که شیعه و سنی در آن حضور دارند. اهل فن می‌گویند با این کار تشیع رشد پیدا می‌کند.در طول تاریخ از این اختلافات و ارتباطات بین ادیان مختلف بسیار داشته ایم. این موضوع جای تعجب دارد که حتی در قرن شش و هفت سنی دوازده امامی داشته ایم.
می‌توان ادعا کرد که ۱۰ سال دیگر سوریه آرام می‌شود به همین دلیل همه عرب‌هایی که در سوریه می‌جنگیدند در حال حاضر مسابقه گذاشته‌اند که به سوریه برگردند؛ سفارت بحرین و امارات برای بازگشت به سوریه مسابقه گذاشته اند.از جمله مثال‌های دیگر درباره اختلافات می‌توان به دوران مصدق اشاره کرد که شعار مردم در صبح و عصر متفاوت بود. در واقع از این زنده بادها و مرده بادها در تاریخ روابط ما بسیار وجود دارد، ولی فردا که یمنی‌ها و سوریه با عزت سرکار برگردند، همین عرب‌ها که پول خراب شدن سوریه را دادند مجبور می‌شوند که برای ساخت سوریه هم پول بپردازند. قدرت سلفی‌ها گذرا است و در عین حال روابط ما پایدار می‌ماند.

در طول تاریخ سنی‌ها مثل سپر محافظ برای شیعه‌ها عمل کردند
وقتی جذب اعضای هیات علمی صورت می‌گیرد افراد یا مادر سنی هستند و یا همسر شیعه و یا یکی از وابستگان شیعه است و دارند زندگی می‌کنند. علامه سیدمرتضی می‌گوید که در طول تاریخ سنی‌ها مثل سپر محافظ برای شیعه‌ها عمل کردند چراکه ما در اقلیت بودیم و در جنگ‌هایی که شده است سنی‌ها از شیعه‌ها محافظت کردند.
شیعه و سنی به یکدیگر تنیده هستند؛ عربستان خیلی خوشحال می‌شود که بتواند با ما دوباره ارتباط برقرار کند، ولی منتظر است که موضوع یمن تمام شود و سپس با ما ارتباط برقرار کند. یک جان مایه و درون مایه‌ای در تشیع وجود دارد که این را امام صادق (ع) برای ما درست کرده است و گفته است و این حدیث طلای ارتباطات است.رهبر معظم انقلاب در فتوایی تصریح کرده اند که اگر یک سنی مهندس و پزشک، روز جمعه در دانشگاه غربی روزنامه انداخت و نماز خواند و یک دانشجوی شیعه پشت سر او نماز خواند این درست است.
فکر نکنم در تاریخ تشیع رهبری بتوان پیدا کرد که فتوای اینگونه داشته باشد و حتی نمی‌توان رهبری با این بینش و فهم درست از اسلام پیدا کرد چراکه در فهم مسائل دقیق اهل سنت ایشان دقیق هستند.قرآن به مسیحیان گفته است «تَعَالَوْا إِلَیٰ کَلِمَهٍ سَوَاءٍ بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِکَ بِهِ شَیْئًا وَلَا یَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ. فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ» بیائید روی مشترکات حرف بزنیم.در آیه ۲۵ و ۲۶ سوره سبا آمده است «قُلْ یَجْمَعُ بَیْنَنَا رَبُّنَا ثُمَّ یَفْتَحُ بَیْنَنَا بِالْحَقِّ وَهُوَ الْفَتَّاحُ الْعَلِیمُ» گوید روز قیامت از شما گروه مخالف از جرم ما نمی‌پرسند و از عمل شما از ما نمی‌پرسند. ما پولورالیسم قرآنی داریم.
«قُل یا أَهلَ الکِتابِ تَعالَوا إِلیٰ کَلِمَهٍ سَواءٍ بَینَنا وَبَینَکُم أَلّا نَعبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلا نُشرِکَ بِهِ شَیئًا وَلا یَتَّخِذَ بَعضُنا بَعضًا أَربابًا مِن دونِ اللَّهِ. فَإِن تَوَلَّوا فَقولُوا اشهَدوا بِأَنّا مُسلِمونَ» قرآن ما را به گفت‌وگو سفارش کرده است که بر روی مشترکات حرف بزنید.

درباره چالش برخورد با شیعیان که مخالف تعامل با اهل سنت هستند، چه باید کرد؟
 گفت‌وگو با اهل کتاب آسان‌تر و با اهل سنت مشکل‌تر است؛ همچنین با شیعیانی که باهم اختلاف داریم مشکل‌تر و در عین حال سخت و نفس گیر است، اما باید ادامه داد و بدون گوشه و کنایه و با کمال احترام باید گفت‌وگو کنیم تا این مشکلات حل شود.ما معتقد به گفت‌وگو با طالبان و داعش هستیم و حتی معتقد به گفت‌وگو باسلفی‌ها هستیم. نباید گفت‌وگو کرد و خسته نشد چراکه در شرایط فعلی شیعه در جهان به یک گروه عقلانی و منطقی و اهل گفت‌وگو معرفی شده است.شیعه در سی سال گذشته آبرومند شده و عزت پیدا کرده است چراکه گفت‌وگو کرده و منطق خودش را نشان داده است و در حال حاضر اروپائی‌ها سخنان رهبر معظم انقلاب را مبنی بر عدم ساخت سلاح‌های هسته‌ای قبول دارند.
آنها می‌گویند این آیه «اتِلُوا الَّذینَ یَلونَکُم مِنَ الکُفّارِ وَلیَجِدوا فیکُم غِلظَهً ۚ. وَاعلَموا أَنَّ اللَّهَ مَعَ المُتَّقینَ» را چه کار می‌کنید؟ ممکن است یک عالم دیگر تفسیر دیگری داشته باشد؛ بنابراین برای آنان باید روشن شود که در زمان غیبت هیچ عالمی به جهاد ابتدائی نظر ندارد.

در گفت‌وگو با ادیان و مذاهب دیگر چه اولویت‌هایی باید مدنظر باشد؟
همه بحث‌های مشترکات ادیان در گام‌های نخست است و کارهای بسیاری بر زمین مانده است. اگر ازدواج را در بودا و اسلام بررسی کنید هر دو بر خانواده و ازدواج تأکید دارند و در عین حال در بسیاری از موضوعات دیگر مانند محیط زیست، عدالت، صلح، اخلاق و صدها موضوع دیگر در بین ادیان ابراهیمی و غیر ابراهیمی و مذاهب اسلامی کار نشده است.ما هنوز مجتهد در عهد عتیق و در انجیل و تورات نداریم؛ باید مجتهد داشته باشند و آنان مجتهد در فهم کتاب آسمانی شوند تا با آن‌ها گفت‌وگو را شروع کنیم.ما راه طی نشده بسیاری با سایر ادیان داریم. مشترکات فقهی ما و آن‌ها بسیار است که مستند تفسیری و روایی دارند و در فقه النوازل که همان مسائل مستحدثه است به فراوانی فروع دارند و سوالات جدید دارند.
باید به این نکته توجه کرد که اهل سنت وسط اروپا زندگی می‌کنند و بیش از ۳۰۰ میلیون نفر از مسلمانان کارگر کفار هستند و ۵۰ میلیون مسلمان در اروپا کار می‌کند. اینجا باید پرسید که ۱۲۰ مسلمان هندی کجا کار می‌کنند و مسلمان‌ها در آمریکای جنوی کجا کار می‌کنند؛ وقتی مسلمانان کارگر کفار هستند در واقع برای آن‌ها مسأله‌هایی ایجاد می‌شود.با اینکه فقه ما تغییر کرده است ما با دنیا فاصله داریم. فتوای برخی از مراجع این است که همه انسان‌ها پاک هستند و کفار نجس نیستند و انسان نجس نیست؛ اگر می‌خواهید جهان را به اسلام دعوت کنید و ام القری جهان اسلام شوید باید رساله را اصلاح کنید و ادبیات آن اصلاح شود.

فقه اهل بیت هنوز حرف برای گفتن دارد
برخی از علما باعث اختلاف هستند؛ پشت سر داعش علما بودند. این درحالی است که مردم مشغول زندگی خودشان هستند و عراق ۱۲۰۰ سال حکومت آن اهل سنت بوده اند و برخی علما اختلاف ایجاد می‌کنند چراکه شیعه در گذشته در اهل سنت ذوب نشده است.در شرایط فعلی شیعه از بین نخواهد رفت؛ عقاید چهارده قرن است که محفوظ مانده است و کسی نتوانسته است این عقاید را جابه جا کند.
اگر سطح آگاهی جامعه افزایش پیدا کند شیعه و سنی بیشتر یکدیگر را می‌پذیرند و استدلال و منطق را می‌پذیرند؛ از طرفی مسلمانان در اروپا بودند و روشنفکری بیشتر شده است نگاه استدلالی قوی‌تر شده است؛ در اروپا معلوم نمی‌شود سنی و شیعه چه کسانی هستند. فقه اهل بیت (ع) هنوز حرف برای گفتن دارد.
در صدر اسلام مسیر به انحراف رفت و حضرت فاطمه (س) شهید این معرکه شد، اما لعن نباید باشد؛ از طرفی نمی‌توان منکر تاریخ شد، اما باید دلایل منطقی و استدلالی باشد و اهانت نباشد و سرسوزنی عقاید شیعه نباید تضعیف شود و باید حقایق را گفت، نباید اهانت کرد. 
 

آرمان هیأت