نشست نخبگانی با عنوان «جریان‌های فرقه‌ای و آینده وحدت در جهان اسلام» صبح امروز (شنبه ۶ بهمن ماه) با حضور کارشناسان حوزه فرق و ادیان از جمله سیدهادی سید افقهی کارشناس مسائل جهان اسلام، محمد قربانی عضو هیأت علمی دانشگاه ارومیه، سهیل احمدی عضو هیأت علمی دانشگاه تهران، حجت‌الاسلام مرتضی کربلایی عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان در سالن اجتماعات خبرگزاری فارس برگزار شد.
 
حجت‌الاسلام کاظمی: معنویت در جهان اسلام مغفول مانده است
در این نشست حجت‌الاسلام مرتضی کربلایی عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان ابا اشاره به علل ظهور و گسترش تکفیر و افراط در جهان اسلام به ویژه در اهل سنت بیان داشت: با نگاهی به ریشه مبانی اندیشه‌‌ای خاستگاه داعش و جریان‌های تندرو متوجه می‌شویم که در آن‌ها یک تغییر ذائقه دینی به شریعت اتفاق افتاده است.
وی با بیان اینکه برای ایجاد وحدت در جهان اسلام اتخاذ رویکرد متحد با هدف مشترک نیاز است، خواستار توجه به جایگاه قلب و معنویت در تقویت اراده و استمرار داشتن رفتار اسلامی شد و افزود: متأسفانه در جهان اسلام معنویت مغفول مانده است. منظور اسلامی است که روح دارد. در واقع شریعت جسم اسلام و معنویت هم روح و باطن این دین است.
 
حجت‌الاسلام کربلایی ابراز داشت: آن معنویت و آرامشی که در مسائل ایمان و احکام شریعت می‌تواند ضامن بقا باشد که به درون و اخلاق فردی باز می‌گردد. عاملی که دیگر احتکار، اختلاس، دزدی و ... نمی‌کند و حضور خدا را در همه جا حس می‌کند و توجه دارد.
وی با بیان اینکه توجه به معنویت و عرفان می‌تواند میان شیعه و اهل سنت تقریب بیشتری ایجاد کند، ادامه داد: اهل سنتی که اهل تصوف باشد، زیارت اهل قبور  و توسل را قبول دارد. این‌ها جنبه‌های مثبتی است که جزو معنویت‌های اسلامی است و با این اهل سنت می‌توانیم در مقابل وهابیت بایستیم.
عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان درباره راهکارهای مقابله با جریان‌های وحدت‌شکن گفت: گفتمان علمی و تبادل آن میان نخبگان جهان اسلام، تأکید بر مبانی مشترک، دعوت از بزرگان جهان اسلام، ملاقات با علمایی که اهل عرفان هستند از جمله راهکارهای مقابله با جریان‌های وحدت‌شکن است.
 
وی افزود: توجه به نقاط مشترک و دشمن مشترک، وحدت در عمل و برنامه‌ریزی، تدوین آثار و بهره‌گیری مناسب از آن‌ها، شناخت دقیق و آگاهی از اطلاعات طرفین، پرهیز از افراط و تفریط با تمرکز بر اعتدال و گفت‌وگو با توجه به مشکلات جهان اسلام، عدم تعصب و پافشاری نکردن در حوزه اجتماع و رهایی از تنگ‌نظری و اندیشه های محلی و قومی راهکارهایی است که می‌توان در زمینه تقریب از آن بهره جست.
حجت‌الاسلام کربلایی تصریح کرد: تأکید بر عقل و روی‌آوردن به مکتب اهل بیت (ع) عامل اصلی در ایجاد وحدت میان مذهب اسلامی و حتی ادیان توحیدی است و هر چقدر بتوانیم از تفکرات اشعری فاصله بگیریم، این تفکرات افراطی کاهش می‌یابد.

احمدی: روش‌مند نبودن فهم دین باعث شکل‌گیری حرکت‌های افراطی شده است
در ادامه سهیل احمدی عضو هیأت علمی دانشگاه تهران با طرح شش چالش پیش‌روی جهان اسلام در آینده‌پژوهی گفت: با نگاهی به سیر تاریخی فقه تکفیر در اسلام در می‌­یابیم علی­رغم ضوابط دقیق و سختگیرانه تکفیر در فقه مذاهب اسلامی ریشه‌­های تولید و گسترش تکفیر نه در ضوابط تکفیر بلکه گاهی در عمل برخی فقها و موثّرین مذاهب و یا در روش فهم خطابات شرعی و نحوه مراجعه به نصوص است.
 
وی افزود: در اصل همه مذاهب مدعی استخراج و استنباط دستورات شرعی از نصوص شرعی هستند. ‌ولی در عمل خروجی و نظرات باهم تفاوت‌ هایی اساسی دارد. در واقع ریشه پیدایش تکفیری‌­ها را باید در فقه و مهم‌تر از آن در روش­‌های استنباط احکام دنبال کرد.
احمدی ابراز داشت: به همین دلیل تمسک به ظواهر به معنای برداشت سطحی و رجوع مستقیم بدون واسطه به نصوص بیشترین سهم در تولید تکفیر و گسترش خشونت در بین جوامع اسلامی را به خود اختصاص داده است.
وی ادامه داد: روش مراجعه مستقیم به نصوص در علم کلام باعث شکل‌گیری بحث تکفیر در میان اصحاب علم شده است. اما آنچه موجب گسترش تکفیر بوده به واسطه آمیختگی علوم دیگر مثل کلام با علم فقه بوده است.
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران اظهار داشت: از این رو عده‌­ای از علما خواسته یا ناخواسته با روش مراجعه مستقیم و بدون واسطه به نص در علم عقاید و فقه زمینه­ گسترش تکفیر را فراهم آورده­‌اند. هم اکنون بعد از گذشت قرن­‌ها جوامع اسلامی به واسطه عدم پیشگیری از طریق تبلیغ روش درست و ضابطه‌­مند اجتهاد و استنباط احکام به واسطه نصوص شرعی از بحران­‌های ایجاد شده توسط این گروه­‌ها رنج می‌برند.
وی با بیان اینکه در شیعه انگلیسی ارجاعات به متون ضعیف بر متون قوی ارجحیت دارد، افزود: شیعه انگلیسیی با این روش فقه خود را آرام آرام سازماندهی می‌کند و با پرچم امام حسین (ع) آن را نشر می‌دهد. بنابراین روش‌مند نبودن فهم دین باعث شکل‌گیری حرکت‌های افراطی شده است.
احمدی با بیان اینکه باید نظام مسائل در جهان اسلام شکل بگیرد، خاطرنشان کرد: در بحث وحدت شاید با مباحث رفتاری و فکری بیشترین بهره را برد و در این راستا به روش‌مند بودن فهم دین در حوزه نخبگانی نیازمند هستیم. البته در شرایط کنونی وحدت در حوزه نخبگانی نیست و این وحدت در میان مؤمنان امکان تحقق دارد. 
 

آرمان هیأت