ماه محرم، ماه عزای امام حسین (ع) و یاران باوفایش با شور و حال خاصی آغاز شده و بانگ یا حسین و طبل عزای سیدالشهدا (ع) در هر کوی و برزنی به گوش می‌رسد.
امسال مراسم عزاداری ایام محرم در سومین سال شیوع ویروس کرونا برگزار می‌شود؛ البته وضعیت کرونایی کشور نسبت به دو سال گذشته در شرایط مطلوب‌تری قرار دارد اما رعایت برخی نکات بهداشتی به ویژه در برگزاری مراسم‌های عزاداری در هیأت‌های مذهبی موضوع بسیار مهمی است که باعث حفظ سلامتی عزاداران حسینی و حفظ شأن عظیم این ایام حزن و اندوه می‌شود که در این گزارش به نکات مهم بهداشتی که هیأت‌های مذهبی و عزاداران حسینی برای تأمین سلامت باید مورد توجه قرار دهند اشاره می‌کنیم.
مؤمن پاکیزه است و نظافت را رعایت می‌کند و با این کار به حقوق خود و دیگران احترام می‌گذارد. از لحاظ اجتماعی و دینی نیز اماکن مذهبی جایگاه ویژه‌ای در بین مسلمانان دارند؛ لذا حفظ نظافت و بهداشت آنها اهمیت بسیاری دارد.
مساجد، تکایا، حسینیه‌ها و هیات‌های مذهبی از مهم‌ترین امکان مذهبی هستند که مراسم متعددی نظیر نماز جماعت و مراسم عزاداری در آن برگزار می‌شود. تراکم جمعیت و توزیع غذا بین عزاداران در این امکان پتانسیل انتقال بیماری‌های واگیردار را افزایش می‌دهد؛ در نتیجه رعایت معیارهای بهداشتی و نظافت نه تنها از لحاظ قانونی اهمیت دارد بلکه از لحاظ دینی نیز بر آن تأکید شده و در روایات آن را به عنوان مصادیق ایمان آورده‌اند.
نکته بهداشتی در مساجد، تکایا، حسینیه‌ها و هیات‌های مذهبی
مسیرهای ورودی مساجد و هیأت‌های مذهبی به جهت مسقف نبودن می‌توانند به راحتی محل تجمع گردوخاک و آلاینده‌ها باشند؛ لذا توجه بیشتری را جهت رعایت موارد بهداشتی می‌طلبد. این محل‌ها باید تمیز و عاری از آلودگی بوده و تمهیدات مناسب برای جمع‌آوری زباله‌ها در نظر گرفته شود.
ظرف زباله درب دار به همراه کیسه زباله در گوشه‌ای از صحن مساجد و هیأت‌های مذهبی قرار داده شود.
فرش مساجد و هیأت‌های مذهبی را به صورت مرتب و ترجیحاً با جارو برقی تمیز کنید.
از ریختن مواد غذایی روی فرش جلوگیری کنید؛ ضمن اینکه رعایت بهداشت فردی و شستشوی متناوب فرش‌ها با توجه به وضعیت پاکیزگی آن امری ضروری است.
چادر، سجاده و مهرها
در بیشتر مساجد چادرهایی به رنگ روشن برای استفاده نمازگزاران در قفسه خاصی قرار دارد که البته بهتر است نمازگزاران از وسایل شخصی استفاده کنند؛ اما رعایت برخی نکات در این امکان مقدس ضروری است. مانند اینکه سجاده‌ها هرچند وقت یکبار باید شستشو شود.
سطح مهرها به طور متناوب با سمباده تمیز شود.
جهت جلوگیری از آلودگی تسبیح‌های قابل شستشو با مواد گندزدا، گندزدایی شود.
وضوخانه
وضو گرفتن در داخل مساجد با آب لوله‌کشی انجام شود و حتی‌الامکان برای جلوگیری از شیوع بیماری‌ها از آب موجود در حوض مساجد استفاده نشود.
آب آشامیدنی
آب مصرفی باید مورد تأیید مقامات بهداشتی محل باشد. جهت آشامیدن آب استفاده از آبسردکن‌هایی که آب را به بالا فوران می‌دهند در اولویت است.
استفاده از لیوان‌های یکبار مصرف برای آشامیدن آب ارجحیت دارد.
در این روزها به مناسبت ایام عزاداری شربت و نوشیدنی‌های مختلف بین عزاداران توزیع می‌شود. توزیع آب، شربت یا شیر در بین دسته‌های عزاداری باید با یک لیوان یکبار مصرف صورت گیرد و از فرود بردن لیوان و پارچ به داخل ظروفی که آب و شربت داخل آن است جلوگیری شود.
از یخ بسته‌بندی شده بهداشتی استفاده شود.
از یخ‌های قالبی غیر بسته ‌بندی فقط می‌توان به صورت غیر مستقیم جهت سرد کردن ظروف غذا استفاده شود.
فاضلاب
تمام فاضلاب‌های تولیدی مانند فاضلاب وضوخانه، سرویس بهداشتی، آبدارخانه و آشپزخانه در صورت فعال بودن باید به نحو بهداشتی دفع شود و از جاری شدن غیر بهداشتی آن در محیط جلوگیری شود.
بهداشت فردی پذیرایی کنندگان از عزاداران
کسانی که در آبدارخانه مساجد و هیأت‌های مذهبی فعالیت می‌کنند باید از نظر بیماری‌های واگیردار سالم باشند؛ چرا که در صورت داشتن بیماری‌های واگیر می‌توانند افراد دیگر را نیز آلوده کنند. لذا توجه به بهداشت فردی توسط این افراد ضروری و ضامن سلامتی خود و عزاداران است؛ در نتیجه رعایت موارد زیر بسیار ضروری است.
1- کارکنان آبدارخانه،‌ آشپزخانه و تمام کسانی که با توزیع آب، چای و هر نوع مواد غذایی سروکار دارند مؤظفند کارت معتبر بهداشت داشته باشند؛ضمن اینکه افراد یاد شده باید از ماسک استفاده کنند.
2- پوشیدن روپوش به رنگ روشن و رعایت کامل بهداشت فردی برای این افراد الزامی است. آبدارخانه باید دارای صابون و ترجیحاً صابون مایه برای شستشو باشد و کارکنان آن باید حوله‌ و دستمال یکبار مصرف داشته باشند.
کفشداری
در مساجد و هیأت‌ مذهبی دارای کفشداری، کارکنان این قسمت باید در هنگام کار از روپوش، دستکش و ماسک مناسب استفاده کنند.
در هنگام توزیع غذا، توزیع‌کنندگان یا خادمان باید از رفتن روی سفره خودداری کنند.
استفاده از کلا و در صورت لزوم دستکش در هنگام کار در آشپزخانه یا هنگام توزیع غذا ضروری است.
هنگام انداختن سفره،از سفره‌های یکبار مصرف استفاده شود.
نان‌های مورد استفاده برای عزاداران در هنگام توزیع نذری در داخل کیسه فریز قرار داده شود و از گذاشتن و جدا کردن توسط افراد مختلف خودداری شود.
ظروف
با توجه به اینکه در بسیاری از موارد در مساجد و هیأت مذهبی به مناسبت‌های مختلف پذیرایی یا اطعام انجام می‌شود، لذا توجه به خصوصیات ظروف مورد استفاده و طریق صحیح نگهداری و شستشوی آنها از اهمیت خاصی برخوردار است.
در ابتدا باید نوع ظرف، متناسب با پذیرایی انتخاب شود.
برای مثال استفاده از ظروف پلاستیکی یکبار مصرف برای توزیع مواد غذایی که ماهیتی داغ دارند مناسب نیست و از این ظروف تنها در توزیع مواد غذایی سرد یا ولرم می‌توان استفاده کرد در صورتی که ظروف، یکبار مصرف نیستند و پس از شستشو دوباره مورد استفاده قرار می‌گیرند (برای مثال استکان و لیوان شیشه‌ای) باید به نحوه شستشو و سپس نگهداری آنها تا زمان استفاده دوباره توجه ویژه شود؛ چرا که در صورت عدم گندزدایی و شستشوی مناسب می‌توانند به عنوان منبع آلودگی، دیگر افراد را نیز بیمار کنند.
نکات ذیل در خصوص بهداشت ظروف
ظروف مورد استفاده در مسجد یا حسینیه و تکایا و هیأت‌ها باید با مواد شوینده و گندزدا تمیز شود و سپس در محل‌های درب بسته (کمد و....) نگهداری شود.
باید از ظروف یکبار مصرف در اندازه‌های مناسب و متناسب با نوع غذا هنگام پذیرایی استفاده گردد.
برای جلوگیری از ورود آلودگی توسط حشرات و جوندگان (مانند مگس و موش)، ضروری است ظروف نگهداری غذا درب بسته باشد.
شستشوی استکان و نعلبکی‌ها باید با آب، مواد شوینده و گندزدا صورت پذیرد.
قرار دادن یک ظرف آب و شستشوی تمامی استکان‌ها در آن و استفاده چند باره از آن آب، روشی غیر بهداشتی بوده و می‌تواند سبب همه‌گیری بیماری‌های مسری شود.
از به کار بردن فنجان یا لیوان‌های لب پریده و معیوب خودداری کنید.
استفاده از ظروف مشترک احتمال شیوع بیماری‌های واگیردار را افزایش می‌دهد و چنین کاری، در صورت عدم شستشو و و گندزدایی، ممنوع است.
چنانچه در مسجد میوه و سبزی سالاد توزیع می‌شود باید به نحوه مناسب سالم‌سازی (شستشو، انگل‌زدایی، گندزدایی و شستشوی نهایی شود و سپس توزیع شود.
ظروف یکبار مصرف
استفاده از ظروف یکبار مصرف بر پایه پلی استایرن و موارد مشابه که از مشتقات نفتی بوده، می‌تواند علاوه بر تهدید سلامتی استفاده کنندگان، به دلیل تجزیه‌پذیر نبودن، سال‌ها در محیط زیست (آب، خاک) باقی بماند و سپس به زنجیره غذایی انسان به عنوان یک آلاینده شیمیایی برگردد.
بنابراین استفاده از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی برای مواد غذایی و نوشیدنی‌های گرم و داغ ممنوع است و برای سایر مواد غذایی نیز ظروف یکبار مصرف گیاهی به ظروف یکبار مصرف پلاستیکی ترجیح داده می‌شود.
به منظور ارتقای سطح سلامت جامعه، در همه مراکز طبخ، تهیه، عرضه و سرو مواد غذایی و آشامیدنی باید از ظروف یکبار مصرف گیاهی دارای مجوز قانونی از وزارت بهداشت که نه تنها مشکلاتی برای سلامتی استفاده‌کنندگان ایجاد نمی‌کنند، بلکه به دلیل طبیعی بودن، زیست تجزیه‌پذیر بوده و باعث تخریب محیط زیست می‌شود، استفاده شود.
همانطور که توزیع بهداشتی مواد غذایی در ظروف مناسب دارای اهمیت است، جمع‌آوری و دفع مناسب ظروف پس از مصرف نیز دارای اهمیت زیادی است؛ لذا اتخاذ تدابیر لازم جهت جمع‌آوری و انتقال سریع پسماندهای مواد غذایی و ظروف، نظیر تأمین ظرف‌های زباله بزرگ به تعداد کافی می‌تواند در کنترل آلودگی‌های ناشی از رهاسازی ظروف یکبار مصرف و پسماندها در محیط، نقش تعیین کننده‌ای داشته باشد.
زباله
زباله یکی از عواملی است که می‌تواند به راحتی محیط را آلوده و نمازگزاران و عزاداران را در معرض ابتلا به بیماری‌های مختلف قرار دهد؛ لذا باید توجه ویژه‌ای به جمع‌آوری، نگهداری و دفع صحیح آن کرد.
جهت جمع‌آوری زباله باید در مساجد و هیأت‌ مذهبی به تعداد کافی ظرف زباله درب‌دار پلاستیکی یا فلزی ضدزنگ و قابل شستشو وجود داشته باشد و زباله‌ باید روزانه و مرتب تخلیه شود؛ همچنین از ریختن زباله و مواد زاید در داخل مسجد و محوطه اطراف آن خودداری گردد.
رعایت نکات ارگونومی در مجالس عزاداری ماه محرم
در انجام کارها به وضعیت بدنی خود توجه داشته باشید. هرگز به مدت طولانی در یک وضعیت بدنی نامناسب که سبب درد و ناراحتی در اندام‌های بدن می‌شود، کار نکنید.
انجام کارهای طولانی مدت در وضعیت بدنی ایستاده سبب ناراحتی پاها و ناحیه پایین کمر می‌شود.
انجام کار در وضعیت نشسته، بدون داشتن تکیه‌گاه در ناحیه پایین کمر که پشتی صندلی، هیچگونه حمایتی را برای مهره‌های کمر ایجاد نمی‌کند، سبب ایجاد ناراحتی ناحیه پایین کمر می‌شود.
بیماری‌های قابل انتقال در اماکن عمومی
مساجد و هیأت مذهبی از جمله امکان عمومی هستند که به دلیل تجمع افراد و تراکم جمعیت از یک سو و انجام پذیرایی و توزیع غذا بین مسلمانان از سوی دیگر می‌توانند در صورت رعایت نکردن بعضی نکات بهداشتی، شرایط را جهت انتقال برخی بیماری‌ها بین افراد فراهم سازند.
کرونا، سرما خوردگی، آنفلوآنزا، وبا، حصبه، مسمومیت‌های غذایی از جمله بیماری‌هایی هستند که پتانسیل انتقال آنها به افراد در اماکن عمومی نظیر مساجد و اماکن مذهبی وجود دارد. این بیماری‌ها از طریق عطسه و سرفه، مواد غذایی، ظروف و دست‌های آلوده و حشرات قابل انتقال هستند.
آشنایی روحانیون ، متولیان مساجد و حتی نمازگزاران و عزاداران با راه‌های انتقال و کنترل این بیماری‌ها باعث خواهد شد تا با اتخاذ تمهیدات و انجام اقداماتی نظیر تهویه مناسب، گندزدایی، سبزیجات، تصفیه هوا، سمپاشی، محیط‌های مستعد جهت رشد پشه، شست‌وشوی مناسب ظروف، رعایت بهداشت فردی توسط افراد شاغل در آشپزخانه و آبدارخانه و بهداشت مواد غذایی از شیوع بیماری‌های فوق‌الذکر پیشگیری شود که در نتیجه، ارتقای سلامت و حضور مستمر و گسترده مسلمانان در اماکن مذهبی و هیأت‌ مذهبی را به همراه خواهد داشت.
رعایت بهداشت فردی عزادران و شرکت کنندگان در هیاتهای مذهبی
با توجه به اینکه در روزهای کرونایی و اوج گیری مجدد آن هستیم استفاده از ماسک در محل های سربسته ضروری است؛ ضمن اینکه دقت کنیم به محض مرطوب شدن ماسک، ماسک خود را تعویض کرده و ماسک مورد استفاده قرار گرفته را در سطل زباله بیندازیم.
پوشاندن دهان و بینی با دستمال (ترجیحا) و یا قسمت بالای آستین به هنگام سرفه و عطسه
دفع بهداشتی دستمال آلوده به ترشحات دهان و بینی
اجتناب از دست دادن و روبوسی و در آغوش کشیدن افراد دارای علایم بیماری تنفسی
شستشوی صحیح ظروف، استکان و نعلبکی‌ها
تهویه مناسب هوای داخل ساختمان
نظارت بر تهیه مواد غذایی و جلوگیری از آلودگی آب و غذا با مواد مدفوعی
شستشوی صحیح و کامل دست‌ها با آب و صابون بعد از توالت و قبل از خوردن غذا
استفاده از آب آشامیدنی سالم
استراحت در منزل و اجتناب از تماس بیمار با دیگران
گندزدایی سبزیجات و میوه‌ها
عدم استفاده از وسایل و ظروف مشترک
بهسازی محیط
دفع صحیح و بهداشتی مدفوع
شستشو و گندزدایی مرتب سرویس‌های بهداشتی (دستشویی‌ها و توالت‌ها) از جمله موارد مهمی است که میتواند با رعایت آنها سلامتی خود و دیگران را تضمین کرد.
یادمان باشد! شرکت در مراسم عزاداری امام حسین(ع) زمانی که همراه با رعایت حقوق دیگران و حق الناس باشد اجری والاتر دارد و سبب آرامش خاطر خود و دیگر عزاداران می‌شود؛در نتیجه باید بدانیم رعایت بهداشت فردی نوعی حق الناس است و اگر بهداشت فردی را رعایت نکنیم به نوعی حق دیگران را تضییع کرده‌ایم.

آرمان هیأت