رسول اولیازاده، عکاس و نقاش در گفت‌وگو با ایکنا گفت: مفاهیم عاشورایی را می‌توان به نوعی پیوند خورده با نقاشی دانست زیرا هنرمندان این حوزه با نقاشی روی پرده، این امکان را فراهم می‌آوردند تا نقالان، یاد عاشورا را در ذهن مردم زنده نگاه دارند. مخاطب نقاشی پرده‌خوانی توده مردم بودند برای همین راحت با تماشاگر ارتباط برقرار می‌کرد پس بیراه نیست اگر ادعا کنیم نقاشی قهوه‌خانه‌ای یکی از ابزاری بوده که به واسطه آن قیام عاشورا در یاد و اذهان زنده مانده است.
وی افزود: ارتباط نقاشی با عاشورا تنها به پرده‌خوانی و نقاشی قهوه‌خانه‌ای خلاصه نشده است زیرا در نقاشی معاصر هم هنرمندان به انحای مختلف در این راستا قدم بر‌داشته‌اند. پوستر یکی از مسیرهای جدید است که اساس آن بر مبنای نقاشی است و توانسته در سال‌های اخیر نگاه خوبی به عاشورا داشته باشد.
این عکاس در پاسخ به این سوال که آیا نقاشی قهوه‌خانه‌ای به لحاظ علمی دارای کیفیت لازم بوده است؟ بیان کرد: همانند هر هنری که در آن کار باکیفیت و ضعیف هر دو وجود دارند، در نقاشی قهوه‌خانه‌ای هم این وضعیت وجود داشته است اما اینکه بخواهیم هنری بومی را به بهانه‌های مختلف تخطئه کنیم و به آن، تهمت سطحی بودن بزنیم به‌هیچ‌وجه صحیح نیست.
اولیازاده با بیان اینکه حمایت از هنرهای بومی و قهوه‌خانه‌ای کافی نیست، گفت: چرا قدر هنرهای بومی خود را نمی‌دانیم. ده سال پیش در تالار وحدت مراسمی برپا بود که در آن نقاشان قهوه‌خانه‌ای کارگاه برگزار می‌کردند و نقالان نیز، نقل عاشورا را انجام می‌دادند اما چنین برنامه‌ای دیگر تکرار نشد یا اگر هم رخ داده شکلی کاملاً مهجورانه داشته است. این کم‌توجهی درحالیست که در کشورهایی که برای هنر ارزش قائلند به هنرهای بومی به شکلی ویژه توجه می‌شود اما ما عادت کرده‌ایم هر چیزی که قدیمی می‌شود را کم‌ارزش تصور کنیم، غافل از اینکه این شکل از هنر هویت ما را رقم می‌زند. ضمن اینکه پرده‌خوانی تنها به مفاهیم عاشورایی خلاصه نمی‌شود، بلکه نقل شاهنامه نیز در پرده‌خوانی بسیار رایج است.
 
وی پیشنهاد کرد: برای اینکه مجدداً شاهد رونق هنرهای قهوه‌خانه‌ای باشیم ابتدا باید آن را در بین مردم رواج دهیم. برای همین توصیه می‌کنم در محیط‌های فرهنگی نظیر  پارک هنرمندان و دیگر اماکن مشابه برنامه‌هایی برگزاری شود تا به واسطه آن بتوانیم زیبایی‌های این هنر را پیش چشم مردم آوریم. این اتفاق اگر رخ دهد مطمئن باشید در ادامه شاهد رونق نقاشی قهوه‌خانه‌ای خواهیم بود.
اولیازاده درباره کارکرد سیاسی نقاشی قهوه‌خانه‌ای چنین توضیح داد: با تولد جنبش مشروطیت، همگام با بیداری افکار عامه و رشد و تعالی اندیشه‌های آزادی‌خواهانه، این هنر مردمی به یکباره جانی تازه می‌گیرد. نقش داستان‌های حماسی و مبارزات آزادیخواهانه مذهبی و میهنی، وسیله‌ای برای آگاهی و ایجاد حس مبارزه در مردم تبدیل می‌شود و در همین دوران است که این هنر به اوج خود می‌رسد. مداحان و نقالان، در حسینیه‌ها و تکیه‌ها و قهوه‌خانه‌های روبه‌رشد پایتخت و دیگر شهرها، سهمی به‌سزا در حفظ این بیداری هنری داشتند.
اولیازاده ادامه داد: حسین قوللر آقاسی و محمد مدبر از نقاشان مشهور سبک قهوه‌خانه‌ای هستند. آقاسی را سردمدار نقاشی‌هایی با مضمون حماسی و مدبر را سردمدار نقاشی‌هایی با مضمون مذهبی دانسته‌اند. مارکو گریگوریان از ارزش و اهمیت نقاشی قهوه‌خانه‌ای و علی‌الخصوص جایگاه ارزشمند نخستین بانیان آن به خوبی آگاه بود و با گردآوری آثار استادان، این شیوه نقاشی از قهوه‌خانه‌ها و از گوشه و کنار کشور نمایشگاهی در «خانه ایران» پاریس ترتیب داد که سخت مورد استقبال قرار گرفت و سپس توسط موزهٔ نگارستان تهران خریداری شد. بدین ترتیب نقاشی قهوه‌خانه به عنوان یکی از شاخه‌های هنرهای تجسمی در فرهنگ مردمی ما، توجه عموم را برانگیخت.
 
وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو به آسیب‌هایی که ممکن است نقاشی‌های معاصر را در حوزه کارهای عاشورایی تهدید کند، اشاره کرد: شاید مشهورترین تابلوی نقاشی عاشورایی در دوران هنر مدرن توسط استاد فرشچیان در سال ۱۳۵۵ به تصویر كشیده شد كه در سال ۱۳۶۹ توسط استاد به موزه آستان قدس رضوی هدیه شد. نقاشی عاشورایی در شکل مدرن خود تنوع بسیار دارد که در یک قالب خاص نمی‌گنجد برای همین نمی‌شود یک نظر را به کل تعمیم داد اما کارهای عاشورایی نیاز به تغییر دارد یعنی باید با سلیقه امروز مفاهیم مورد نظر را در کارهای هنری مدنظر قرار داد.
این عکاس ادامه داد: آقای روح‌الامینی هم اکنون مشغول انجام چنین کاری است. وی موضوعات عاشورایی با زبان و فرمی جدید در معرض دید مردم قرار می‌دهد. برای همین هم هیچگاه از زیبایی کارهای وی کاسته نمی‌شود. مرحوم حبیب‌الله صادقی نیز یکی دیگر از نقاشانی است که تلاش داشت به چنین موضوعاتی نگاهی مدرن داشته باشد و اتفاقاً در رسیدن به این خواسته نیز بسیار موفق بود. پروژه نقاشی صد متری او یکی از اتفاقات منحصر به فرد در این رابطه است.
وی در انتها برای ارتقا نقاشی عاشورایی پیشنهاد کرد: باید افراد متخصص در حوزه نقاشی عاشورایی شناسایی و حمایت شوند تا در گذر زمان با تولید آثاری مورد نظر، زمینه رونق این شکل از هنر را فراهم کنند. درضمن این افراد باید با برگزاری شاگردان خبره هنر مورد نظر را برای آینده بیمه کنند.
 

آرمان هیأت