آرمان هیأت - تأثیر ادبیات مکتوب بر مجالس شبیه خوانی

کتاب "تأثیر ادبیات مکتوب بر مجالس شبیه خوانی" به مناسبت چهارمین جشنواره سراسری تئاتر ماه از سوی انتشارات پرسمان منتشر شد.

به گزارش خیمه، کتاب "تأثیر ادبیات مکتوب بر مجالس شبیه خوانی" نوشته محمدحسین ناصربخت به مناسبت چهارمین جشنواره سراسری تئاتر ماه از سوی انتشارات پرسمان با همکاری نشر نمایش در شمارگان 1000 نسخه و 400 صفحه منتشر شد.

این کتاب پایان نامه رساله دکتری نگارنده در رشته پژوهش هنر است که در سال 85 در دانشکده هنر دانشگاه ترتیب مدرس از آن دفاع شده است. مقدمه نگارنده آغازگر مطالب کتاب است که به تاریخچه تعزیه یا شبیه خوانی می پردازد.

نویسنده معتقد است آنچه این نمایش آئینی را از سایر تظاهرات مذهبی مربوط به وقایع تاریخ اسلام و به ویژه حماسه عاشورا متمایز می سازد نه آرایه هایی چون دکور، صحنه، لباس و وسایل بلکه وجود سه عنصر "کلام منظوم (ادبیات)"، "موسیقی" و "نمایش" در پیوندی تنگاتنگ با یکدیگر است. چنانچه اگر یکی از سه عنصر فوق را حذف کنیم، آنچه باقی می ماند شبیه خوانی نخواهد بود در حالیکه با حذف یا تقلیل سایر عناصر تنها مجلس ساده تری خواهیم داشت
کتاب در سه فصل کلی طراحی شده که هر کدام بخش های متعددی را شامل می شوند. فصل اول با عنوان "تعزیه و اساطیر" شامل بخشهای "حضور اساطیر در شبیه خوانی"، "نمود اندیشه اساطیری و عرفانی در مجالس تعزیه" و "نگاهی تطبیقی در زمینه شخصیت پردازی در ادبیات ایران و تعزیه" است.

نگارنده "حضور اساطیر در شبیه خوانی" را در چهار زیر گروه مورد بررسی قرار داده که از آن میان می توان به: تأثیر شرایط اقلیمی ایران در شکل گیری اسطوره های ایرانی و نمایش شبیه خوانی، نگاهی اجمالی بر تاریخچه و چگونگی پیدایش شبیه خوانی و ارتباط آن با آئین های اساطیری، قراردادهایی که تعزیه را بدل به نمایش اساطیری می سازند و حضور شخصیت های اساطیری و عرفانی در مجالس تعزیه اشاره کرد. این فصل دو ضمیمه هم درباره آناهیتا و سیاوش در آئینه تعزیه و مجلس اسیر شدن شهربانو (سرداری امام حسن(ع) به همراه دارد.

فصل دوم عنوان "تأثیر ساختار و الگوهای موجود در قصص ایرانی بر تعزیه" را برگزیده در دو بخش "ساختار مجلس تعزیه و تأثیر ادبیات و قصص ایرانی بر آن" و "الگوهای موجود در قصص ایرانی و مجالس تعزیه" که بخش دوم شامل 13 زیر گروه است: نبرد پهلوانان، انتقام، خواب، جستجوی عاشق برای رسیدن به معشوق، سفر، گریز به سرزمین بیگانه، آزمون، پرهیز قهرمان از عشق آلوده به گناه، قلعه گشایی، هدیه خداوندی، نجات کودک منجی، جستجوی پدر، تعقیب یک حیوان و ماجرایی جدید. سه ضمیمه در ادامه این فصل آمده است.

فصل سوم با عنوان "حضور شعر کلاسیک در مجالس تعزیه" منعکس شده با بخش هایی چون منابع ادبی تعزیه، حضور اشعار شاعران شناخته شده فارسی در مجالس تعزیه، چرا تعزیه به شعر است؟، شعر فارسی چه امکاناتی را در اختیار سراینده مجلس می گذارد؟، استفاده از اشعار مشهور با توجه به معنای صوری و درونی آنها، شعر غنایی در خدمت شعر نمایشی و ...