آرمان هیأت - نقد كتاب «سيري در قلمرو شعر نبوي» برگزار شد

نشست نقد و بررسي كتاب «سيري در قلمرو شعر نبوي» نوشته محمدعلي مجاهدي(پروانه) برگزار شد.

به گزارش خیمه، يوسفعلي ميرشكاك در این نشست گفت: «بر اساس آيه "يا ايها الذين امنوا اطيعوا ا... و اطيعوا الرسول و اولي الامر منكم"، بسياري از شاعران اهل تسنن به شعر توحيدي، نبوي و ولايي پرداخته اند، اما ايشان به صورت ولايت رسيده اند و مانند فرخي و عنصري به مدح حاكماني چون محمود غزنوي مي‌پرداخته‌اند.»

وی افزود: «اين گونه برخورد با ولايت واژگون بود و بعدها هم اين بساط مداحي در سرزمين ما تبديل به سنتي شد كه تا روزگار قاجار هم ادامه يافت.»

این شاعر بیان کرد: «نخستين كسي كه با پايمردي پس از تغيير مذهب به تشيع درآمد، سنايي بود و اين مسأله با خواندن "حديقة الحقيقة" نمايان مي شود؛ آن زمان بود كه جماعتي كه ساحت اهل بيت(ع) را به ملعوني چون معاويه رسانده بودند سخنان سزا و انتقادات منطقي و به حق سنايي كه به قول مرحوم "منوچهر آتشي" سر حلقه عارفان و مجذوبان بود را برنتافتند و نامه قتل او را به نظاميه بغداد فرستادند اما كاري از پيش نبردند.»

شاعر "از چشم اژدها" تصریح کرد: «متأسفانه يكي از كارهاي فروزانفر و شاگردانش اين بود كه آثار آييني را از ديوان شاعران بزرگ حذف كنند و اين شايد دشمني بسياري را در دل خود داشت حال آن كه اين اشعار بايد مجدداً از متن نسخ سنگي و خطي بازيابي شوند.»

نويسنده كتاب «سيري در قلمرو شعر نبوي»، در نشست نقد و بررسي كتاب اخير خود، گفت: «مي توان براي شعر آييني يك قلمرو وسيع موضوعي را تعريف كرد كه از سه بخش شعر ماورايي، شعر رهايي و شعر ولايي تشكيل مي شود.»

محمدعلی مجاهدی افزود: «شعر ماورايي عبارت است از بخشي از شعر آييني كه به توحيد و خداشناسي و محتواهاي مرتبط با فطرت ماورايي انسان باز مي گردد؛ از طرف ديگر شعري كه به مباحث اخلاقي و محتواي مرتبط با آزادي انسان از بند شيطان درون يا حتي مباحثي چون دفاع و شهادت كه سبب آزادي انسان از شيطان بيرون مي شود مي پردازد را مي توان در بخشي به نام شعر رهايي جاي داد.»

وی بیان کرد: «نوع سوم از شعر آييني كه به خصائص وجودي ائمه و انبياء(ع) مي پردازد و از مناقب و مراثي اهل بيت تشكيل شده شعر ولايي نام دارد. اين گونه خود به چند زيرمجموعه تقسيم مي شود كه يكي از آنها شعر نبوي است و كهن ترين شعر فارسي كه در زمان يعقوب ليث توسط «محمد بن مخلد سگزي» سروده شده نيز به همين بخش و به شعر نبوي اختصاص دارد.»

این شاعر تصریح کرد: «پس مي توان نتيجه گرفت كه شعر آييني از نظر ديرينگي نيز دوش به دوش شعر فارسي گام برداشته و كساني چون "ابوطيب محمد بن حاتم"، "شهيد بلخي"، "محمد بن احمد دقيقي" و "ابوالحسن كسايي مروزي" نيز از پيشگامان اين مسير بوده اند.»

مجاهدی با اشاره به نبود نمونه شعر شيعي در سه دهه اول هجري خاطرنشان کرد: «يكي از مهمترين عوامل اين مسأله به حاكميت متعصب غير شيعي و شكنجه موالي اهل بيت(ع) برمي گشته كه سبب شده شاعران شيعي آثار خود را مكتوب نكنند و يا آنها را در پستوي خانه ها پنهان كنند؛ اما در ادامه و با حاكميت احمد ديلمي و معزالدوله در سال 352 فرماني صادر مي شود كه طبق آن از عاشوراي آن سال براي حسين بن علي(ع) به صورت فراگير عزاداري انجام مي شده است.»

وی گفت: «اين منشور تاريخي دو اثر تاريخي داشت، نخست تربيت شاعران آييني در بستر فرهنگ جامعه و ديگر شكل گيري مناقبيان بود؛ مناقبيان، شيعه مذهباني بودند كه با استفاده از شيوه نقالي در محافل، مناقب و مراثي اهل بيت(ع) را رواج مي دادند و همين سبب شد فضائليان كه به بزرگنمايي ويژگيهاي خلفاي اول و دوم مي پرداختند كنار بروند.»

این شاعر در پايان سخنان خود از فصلهاي چهارده گانه اين كتاب و ويژگيهاي آن سخن گفت.

سعيد بيابانكي كه اجراي جلسه را نيز برعهده داشت، در سخناني درباره تركيب‌بند جمال‌الدين عبدالرزاق اصفهاني گفت: «نخستين شعري كه در قالب تركيب بند در نعت حضرت رسول سروده شده متعلق است به جمال الدين عبدالرزاق اصفهاني؛ اين اثر گران سنگ كه يكي از شاهكارهاي ادبي شعر نبوي به حساب مي آيد در يازده بند هشت بيتي سروده شده كه به سبب تلميحات به آيات قرآن مجيد احاديث قدسي و نبوي و بهره مندي از زباني فاخر و تصويرسازيهاي بديع و بكر، اثري ارزشمند و با شكوه به حساب مي آيد.»