با توجه به گستره و فراگیری رسانه‌ها، به‌ویژه رادیو و تلویزیون و تأثیرگذاری آنان بر خانواده‌ها و جامعه بی‌شک ارائة برنامه‌های مذهبی و سوگواری از طریق رسانه‌ها، سبب ایجاد فضایی یکسان و به دور از هرگونه دوگانگی در این زمینه خواهد بود که این امر به طور قطع وظیفه‌ای سنگین بر دوش آنان می‌نهد.

یکی از فواید تهیه و پخش برنامه‌های سوگواری در ایامی چون ماه‌هاي‌ محرم و صفر در صدا و سیما، الگوسازی مناسب است. در صورتی‌که صدا و سیما، همة ملاحظات یک عزاداری مطلوب را در چارچوب‌ و معیارهای صحیح و اصولی ارائه کند، مي‌تواند نقش الگوسازی برای مردم و هیئت‌های مذهبی در زمینة مداحی و امثال آن داشته باشد و خوراک درخور و مناسبی را به مداحان، سخنرانان و اهل فن ارائه کند.

فایدة دیگر آن این است که برنامه‌های رادیو و تلویزیون خلاء و کمبود مداحان، سخنرانان و روحانیون در مناطق محروم و روستایی پر می‌کند. بی‌شک در بسیاری از مناطق کشور مداح، هیئت‌گردان، مدیران مذهبی و منبری‌های توانا حضور ندارند و در نتیجه مردم این نقاط می‌توانند با استفاده از رسانه‌هایی مانند رادیو و تلویزیون که امروزه سراسر کشور را پوشش داده‌اند، این خلاء را پُر کنند.

با این حال در کنار این مزیت‌ها، رسانه‌ای شدن سوگواری‌ها اشکالاتی نیز دارد. یکی از اشکالات این است که این برنامه‌ها می‌تواند مانع حضور و شرکت فیزیکی مردم در مراسم و برنامه‌هاي مختلف مساجد، هیئت‌ها و تکایا شود و مردم به استفاده از تلویزیون بسنده می‌کنند؛ در حالی‌که بی‌تردید حضور فیزیکی شخص در این مراسم، توجه بیشتر او و در نتیجه پاداش و صواب اخروی بالاتری هم به همراه خواهد داشت.

نکتة دیگر اینکه اگر تلویزیون چارچوب‌ها و معیارهای صحیح و درست یک برنامه سوگواری را رعایت نکند، بدآموزی‌های بسیاری را در متن جامعه تزریق می‌کند. به این ترتیب به دلیل فراگیر بودن این رسانه‌ها، الگوهایی که با دین و سنت ما همخوانی و سازگاری ندارند، وارد جامعه خواهند شد.

همین‌طور عدم گزینش صحیح مداحانی است که برنامه‌های‌ آنان از رسانه‌های ملی پخش می‌شود. این کار باعث چهره‌سازی‌های کاذب عده‌ای خواهد شد و دسته‌ای دیگر کنار گذاشته می‌شوند. متأسفانه اکنون بيشتر افرادی که برنامه‌هایشان از صدا و سیما پخش می‌شود، در تهران حضور دارند. این در حالی است که در شهرستان‌ها به‌ويژه شهرهای مذهبی، از مداحان و سخنران‌های توانمند بسیار قابلی برخوردار هستیم.

با این وجود، متأسفانه از توانایی و چهرة آنها استفاده نمی‌شود و این به نوعی ضعف صدا و سیما به شمار می‌آید. در واقع غفلت از نمایاندن این چهره‌های پرهیزگار ستم بر آنها و حتی مردمی است که از شنیدن صدا و مداحی آنان محروم مانده‌اند.

برای مثال در دهة‌ اول محرم که چندی پیش پشت سر گذاشته شد، به‌طور مکرر از یک مداح برنامه پخش می‌شد و گویا در تمام مراسم از حضور این مداح استفاده شده بود. در حالی که ما در کشور چهره‌های بسیار خوب، جوان، متقی و متدینی داریم که در گوشه‌گوشه کشور با گویش‌ها و لهجه‌های مختلف برنامه‌ اجرا می‌کنند و با این حال هرگز در تلویزیون دیده نمی‌شوند. صدا و سیما نباید حالت چهره‌سازی و انحصاری پیدا کند، زيرا رسانه‌ای ملی و متعلق به تمام ایرانیان است.

بنابراین بسیار مناسب خواهد بود که مسئولان صدا و سیما، در عین نظارت و حساسیت بالا برای عدم نمایش بدعت‌‌ها و بدآموزی‌ها، با استفاده از انواع مختلف و متنوع عزاداری، چه از نظر قومی و جغرافیایی و چه از نظر شکل عزاداری، گوناگونی کافی را برای استفاده عموم مردم با توجه به فرهنگ‌ها و سلایق متفاوت ایجاد کنند.

البته کميسیون فرهنگی مجلس تلاش می‌کند در جلسات دوره‌ای که با مسئولان صدا و سیما دارد، اشکالات و نقدهای مورد انتظار را به گوش آنان برساند و این کار به شکلی مستمر انجام می‌شود.

از دیگر سو، دو نفر از اعضای کميسیون فرهنگی از سوی نمایندگان مجلس انتخاب شده‌اند که عضو شورای نظارت بر عملکرد صدا و سیما هستند و نظرات و پیشنهادات را در قالب شورا به این سازمان تقدیم می‌کنند تا کیفیت برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی به‌ويژه در حوزه‌های مذهبی افزایش یابد.

×جواد آرین‌منش نایب رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی است.

آرمان هیأت