آرمان هیأت - درباره هاشم فیاض

فرهنگ - خیمه: هاشم فياض، تعزيه گردان و تعزيه خوان كشور، در سال ۱۳۰۰در محله سنگلج به دنيا آمد.

نام اصلي او محمدعلي فياض است كه به «عمو هاشم» معروف شد. از همان ابتداي تولد، مادرش او را نذر تعزيه كرد. او از سن پنج سالگي و در زمان حكومت محمدعلی شاه، در تكيه دولت كه از مراكز مهم اجراي تعزيه بود، به عنوان طفل خوان، كار خود را آغاز كرد.

از استادان نامدار او در اين راه مي توان به استاد آقا سیدكاظم، از پیشكسوتان تعزیه آن زمان، معروف به «میرغم»، فرزند «ميرعزا» (نسخه نويس معروف تعزيه)، استاد مشهدی رضا و آسيد مصطفي، نوه ميرغم، اشاره کرد.

مرحوم فیاض از سن نوزده سالگی شروع به جمع آوری نسخه های تعزیه «میرعزا» كرد که درمجموع به یكصد نسخه رسید و مجموع نسخ جمع‌آوري شده توسط هاشم فياض به ۲۵۰ عنوان ‌رسید. در موزه واتيكان نیز چند نسخه تعزيه به نام «هاشم شمر تهروني» ممهور شده است كه در آنجا نگهداري مي شود.

وی در آرشيو شخصي خود همچنین، ملزومات و وسايل اجرايي تعزیه را نگهداري مي كرد و حافظه پري از تكنيك هاي اجرايي تعزيه داشت و بر موسيقي آن كاملامسلط بود. او يكي از بزرگترين جامه داران و اسباب داران تعزيه به شمار مي آيد كه در اتاقي از منزلش به نام حسينيه نگهداري مي شود.

فياض به عنوان تنها بازمانده از تعزيه خوانان تكيه دولت به عنوان تنها استاد مجالس غريب تعزيه شناخته شد. او پس از کسب مهارت در زمينه‌هاي موافق خواني و مخالف خواني تعزیه به بالاترین درجه تعزیه یعنی «معين البكاء» رسید.

هاشم فياض، تربیت کننده تعزيه‌خوانان بسياري در نسل‌هاي مختلف است كه در مخالف‌خواني، موافق‌خواني و بچه‌خواني و موسيقي فعال هستند. در محلات قديمي تهران او را با عنوان «هاشم شمر» مي‌شناختند. بسياري از شمرخوانان امروز مانند رضا حيدری، اسماعيل محمدی، علاءالدين‌ قاسمی، حاج رضا لنكرانی، ابوالفضل احمدی، احمد عزيزی و... از شاگردان خلف استاد فیاض به حساب می آیند.

فياض همچنین در بسياري از كشورهاي جهان از جمله فرانسه، آمريكا، ايتاليا و... به اجراي مجالس مختلف تعزيه پرداخت و توانست توجه بسياري را به تعزيه ایران معطوف كند، این توجه تا به آنجا پیش رفت که پس از اجرای مجالس تعزيه «حر ابن‌ يزيد رياحي» و «امام رضا(ع)» به معين البكايي و تعزيه‌خواني وي، در سال ۱۳۷۰در فستيوال آوينيون فرانسه بزرگاني چون پيتر بروك و ژان كلود ‌كارير، وی را برای آموزش به آوینیون دعوت کردند و در محضرش به تلمذ نشستند.

وی از ابتداي تاسيس كانون نمايش‌هاي سنتي و آئيني در زمينه تعزيه اين كانون را ياري داد و در چند دوره برگزاري همايش تعزيه‌خوانان جوان به عنوان داور حضور داشت و به عنوان اولین عضو موسس انجمن تعزيه خوانان ايران شناخته می شود.

آخرین تصویر ثبت شده از یگانه استاد بی بدیل تعزیه ایران در نقش هميشگي‌اش در تعزيه یعنی «معین البکا» با پوششي سپيد در فيلم «تمرين آخر» ساخته ناصر تقوايي به یادگار مانده است.

سرانجام هاشم فياض در روز جمعه ۲۱اسفند ماه ۱۳۸۳ بر اثر بيماري ديابت درگذشت و در روز دوشنبه بیست و سوم اسفند سال ۱۳۸۳ پیكر تنها بازمانده نسل تعزیه‌خوانان قدیمی ایران در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاك سپرده شد. اين مراسم با حضور شخصيت‌هايي چون ناصر تقوايى، داوود فتحعلي‌بيگى، محمدحسین ناصربخت، محمد ابراهیمیان و ... همراه با مراسم شیپورزنی ویژه تعزیه برگزار شد.

خاطرات زنده ياد هاشم فياض در چهاردهمین جشنواره نمايش‌هاي سنتي و آئيني به کوشش داوود فتحعلي بيگي منتشر می شود.