آرمان هیأت - نقد معنویت‌گرایی‌های جدید نقد فرهنگ و جامعه امروز ماست

نقد معنویت‌گرایی‌های جدید نقد فرهنگ و جامعه امروز ماست

اولین جلسه از سری نشست‌های مردم‌شناسی خیمه با عنوان «معنویت‌های جدید ایران معاصر» در مرکز مطالعات راهبردی خیمه با حضور دکتر علیرضا دوستدار، پژوهشگر دانشگاه هاروارد، دکتر یاسر ابوالزهرا، کارشناس مسایل مذهبی عراق و سیدحسین میررضی برگزار شد.

در این نشست که دیروز، دوشنبه، ۲۶ مردادماه با حضور خبرنگاران و کارشناسان خیمه برگزار شد، «معنویت‌های جدید بیست سال گذشته در ایران» در سه بخش «عوامل رشد و ترویج معنویت‌گرایی‌ها جدید»، «نوع برخورد با این مسایل از دیدگاه‌های فکری ،‌مذهبی و سیاسی» و«نقد معنویت‌گرایی‌های جدید» بررسی شد.

در فصل اول این نشست که به بررسی عوامل رشد و ترویج معنویت‌گرایی‌های جدید در ایران اختصاص داشت، علیرضا دوستدار سه عامل «رواج گفتمان‌هایی نظیر انرژی، هاله و کارما»، «افزایش مقالات و مجلات و منابع اطلاعاتی در این زمینه» و همچنین «رشد اشکال طب جایگزین نظیر انرژی‌درمانی» را از مهم‌ترین عوامل این رشد فزآینده در جامعه ایرانی برشمرد.

وی در ادامه با اشاره به عدم تناسب برخی باورها در این نوع از «معنویت‌ها» با الهیات اسلامی نتیجه‌گیری کرد نگاه دولت به این مقوله نگاهی مخالف است و به همین دلیل بسیاری از کتاب‌ها در این زمینه محدود می‌شود. وی همچنین گفت: پدیده‌هایی از این دست در نقد اجتماعی به عنوان «آسیب» نگرسته می‌شود و به فسادمالی و انحرافات جنسی و در برخی مواقع استفاده از مواد مخدر از جمله این آسیب‌ها اشاره کرد.

علیرضا دوستدار در ادامه مدعی شد تاکنون برخورد جامعه ایران با این مقوله ناقص بوده و به اندازه کافی به دلایل جامعه ‌شناختی آن توجه نشده است.

وی با ارایه جامعه آمریکا در دهه شصت و هفتاد به عنوان یک نمونه و مقایسه آمریکای پس از جنگ ویتنام با ایران پس از جنگ؛ گفت: گرایش به «معنویت‌های جدید» در آمریکای آن روز نیز به طور فرآینده‌ای رشد کرد؛ رشدی شبیه آنچه در ایران بیست‌سال اخیر شاهد آن هستیم.

دلایل جذابیت «معنویت»های جدید موضوع بخش بعدی این نشست خیمه بود. دوستدار با اشاره به «آرامش» به عنوان دغدغه اصلی شهرنشینان گفت: این معنویت‌ها از طرف گروه بزرگی از طبقه متوسط جامعه ایران به عنوان نوعی پاسخ به مشکلات شهری تلقی می‌شود. وی نوعی نیاز به جمع‌گرایی را دلیل دیگری دانست و توضیح داد در معنویت‌گرایی‌های جدید نوعی فردگرایی با وجود عناصر جمع‌گرایی وجود دارد که برای بسیاری جالب است. دیگر دلیل اشاره شده توسط این محقق دانشگاه هاروارد برابری جنسیتی در این مدل کلاس‌ها و بحث‌ها بود که جاذبه زیادی را برای جوانان و زنان به همراه دارد.

در پایان دوستدار بحث نقد این «معنویت‌»ها را پیش کشید و گفت: «نقد این معنویت‌های جدید نقد هنجارهای فعلی ماست که به نوعی نقد فرهنگ و جامعه امروز ماست.»

در ادامه این نشست وی به پرسش‌های مطرح شده از طرف دیگر کارشناسان حاضر پاسخ داد. شرح کامل این نشست را در شماره ۵۷ ماه‌نامه خیمه بخوانید.