آرمان هیأت - درباره تواشیح

فرهنگ - خیمه: تواشيح كلمه‌اي است عربي و هيچ ريشه‌اي در زبان‌هاي ديگر ندارد .

تواشيح جمع كلمه توشيح است يا وشاح و موشحات جمع كلمه(مُوَشح) كه از ريشه (وشح) به معناي آراستن است و به دو بندي كه با نگين‌هائي از لؤلؤ و جواهرات قيمتي مرصع شده باشد و زنان به جهت زيبايي بر گردن مي‌بندند اطلاق مي‌شود و نيز به نوعي شعر از حيث وزن و عروض هم گفته مي‌شود.

امّا از حيث كاربردي و اصطلاح عام، تواشيح آواز ديني است كه موضوعات آن يا دعائي است و يا در مدح حضرت رسول(ص) و ائمه اطهار(ع). زبان آن عربي است و اغلب بدون همراهي ساز است. داراي تكخوان است و گروهي كه با آن همراهي كنند كه به (بطانه) معروفند. مملو از هنرهاي زيباي تنغيمي است و عموماً ريتميك است.

موشح و موشحات نیز به يك مكتب موسيقي مستقل در موسيقي عرب اطلاق مي‌شود كه در اندلس نشأت گرفته بود و اعم از تواشيح است چرا كه شامل اشعار غير ديني هم مي‌شود، پس هرگاه بگویيم موشحات ممكن است تواشيح باشد و ممكن است نباشد اما با همان قالب لحني و شعري.

کلام(شعر)، لحن، اداء و مستمع از ارکان مهم تشکیل دهندۀ تواشیح هستند:

«كلام» كه عموما يـــا بر وزن يكي از اوزان عروضي شعر عرب ساخته مي‌شود و يا خارج از وزن عروضي است كه اغلب از همين نوع است.

در اين زمينه استاد حاج عباس حزباوي سهم به سزایي در كتابت اشعارتواشيح دارند كه نه فقط گروه ثقلين بلكه اغلب گروه‌هاي كشور را تغذيه شعري مي‌كنند.

«لحن» يا همان آهنگ خود يك هنر مستقل بشمار مي‌رود دراين خصوص مسئول گروه به دو شيوه عمل مي‌كند: نخست آهنگسازي است دراين مرحله شعري را به‌گونه‌اي آهنگسازي نموده كه متناسب با كلمات و موضوع آن تواشيح باشد دراين صورت تواشيح صد درصد ابداعي است.

شيوه دوم اقتباس است يعني آهنگ زيبایي از موسيقي اصيل عرب انتخاب مي‌شود و كلمات در آن جاسازي مي‌شود ملاك انتخاب زيبایي آهنگ و تناسب آن با كلمات است واين تشخيص به عهده مسئول گروه است كه خود احاطه لازم به مكاتب مختلف موسيقي اصيل عرب را داراست.

ركن سوم يك تواشيح اجراء و اداي آن است كه بسيار مهم است هر اندازه كه هماهنگي و تسلط بين اعضاي گروه بيشتر باشد واز صداهاي رسا وجذابي برخوردار باشند و با احساس بيشتري اجرا کنند قطعا مؤثرتر و بهتراست و كيفيت مطلوبي خواهد شد و چه بسا آهنگ زيبائي با ادایي بد از بين برود.

ركن چهارم توليد يك تواشيح «مستمع» است (ياهمان گوش دهنده است كه به نظرمي‌آيد ازكلمه شنونده دقيق‌تراست) قطعاً تا مستمعی براي اين كار نباشد و يا ضرورتي ايجاب نكند، تواشيح هيچگاه به وجود نمي‌آيد.

در ايران برنامه‌های تواشیح بعد از پايان جنگ تحميلي توسط قاريان و گروه‌هاي آن زمان مانند گروه‌هاي قدر تهران، ثقلين خوزستان و ديگر قاريان استان‌ها شروع شد و چون در حقيقت كار تازه و فعّاليتي جديد محسوب مي‌شد، با استقبال مردم مواجه شد.

بعد از آن تشكّل‌هاي بسياري در مقاطع مختلف سنّي تحت عنوان گروه هاي تواشيح در اين زمينه فعّاليّت خود را آغاز كرده‌اند که تا به امروز به کار خود ادامه می‌دهند.

گروه قدر، اسوه، رضوان، اهل بيت‌ در تهران، گروه ثقلين اهواز، گروه كوثراصفهان، گروه مجمع قرآني كعبه قم، گروه جامعه قاریان مشهد و گروه شهداء اهواز از برترین گروه‌های تواشیح کشور هستند.