آرمان هیأت - نمایش واقعه عاشورا نیاز به حمایت وسیع دارد

حمیدرضا افشار، مدرس دانشگاه، بازیگر و کارگردان تئاتر یکی از اعضای هیأت داوران در ششمین همایش سراسری آیین‌های عاشورایی بود. وی یادداشتی درباره تولید نمایش‌های با مضمون عاشورایی نوشته است.

مشکلِ نبود آثار فاخر عاشورایی و قیام امام حسین(ع) مربوط به کلیه دست‌اندرکاران است. برنامه‌ریزان فرهنگی و دست‌اندرکاران تولید، صرفاً یک درک تاریخی از فلسفه عاشورا و قیام امام حسین(ع) که مبارزه مظلوم با ظالم بوده است، دارند و از کل این حادثه تنها مصیبت‌ها و سوگواره‌هایش را درک کرده‌ایم.

توجه به اندیشه اجتماعی ـ سیاسی این نهضت عظیم در حوزه‌های مختلف مثل مطالعات پژوهشی و تولید آثار تجربی با بن‌مایه‌های فکری جدید ضرورت ایجاد تحول در این همایش مذهبی فرهنگی است.

در زمینه آثار عاشورایی فقط چند اثر محدود و ماندگار داریم که هر ساله به مناسبت ایام محرم مدام تکرار می‌کنیم. تئاتر در عرصه تاثیرگذاری جایگاه ویژه‌ای دارد و این نکته‌ای ‌است که به نظر می‌رسد توجه کمتری به آن شده است.

با توجه به هزینه گزاف در حوزه‌های فرهنگ در سال‌های اخیر‌ کمتر اثری فاخر و در خور اندیشه که بتواند شاخص و مورد توجه باشد در زمینه تئاتر دینی نوشته یا تولید شده است. اثری در کارنامه‌مان وجود ندارد که با افتخار به آن بنگریم و تاکید کنم که در تاریخ تئاتر دینی ماندگار است.

برای تولید و اجرا باید نگاهی هوشمندانه، هنری و تازه‌تر به این واقعه عظیم داشت. مهم‌ترین عامل در این خصوص ایده و نمایشنامه است که باید جدی‌تر به آن پرداخته شود.

برای دست‌یابی به چنین ایده‌آلی راه‌ درازی در پیش داریم. خوشبختانه جان‌مایه‌های اصلی را در قالب ایده‌، قصه‌های دراماتیک و اسطوره‌های جهانی داریم. اما اجراهایمان باورپذیر نیست.

با توجه به ضعف اجراها در تولید آثار فاخر مذهبی در مقایسه با نمونه‌های خوب جهانی، همکاری در تولید چنین پروژه‌هایی در سطح بین‌المللی با گروه‌های جهانی ضرورت دارد. همان طور که در خصوص تولید آثار سینمایی اقداماتی انجام شده است. به خصوص این که در میان کشورهای شیعه در جهان، تئاتر و سینمای ایران پیشرفته‌تر از بقیه کشورهای شیعی است.

نکته مهم این است که عاشورا به عنوان یک حرکت بزرگ تاریخی که می‌تواند برای همه ملت‌ها سرنوشت‌ساز باشد، در عرصه تولید تئاتر می‌تواند به عنوان یک ژانر یا فرهنگ خاص مطرح شود. اما این سوال همچنان باقی است؛ چرا در ایران به رغم وجود اعتقاد به آرمان‌ها و ارزش‌های عاشورا، چنین آثاری در خور نوشته یا تولید نمی‌شود؟
در زمینه تئاتر مذهبی و آسیب‌شناسی آن به جز تلاش‌های مرکز هنرهای نمایشی در قالب برگزاری‌ همایش‌ها و جشنواره‌ها تلاش عمده دیگری صورت نگرفته و در این زمینه ذکر چند نکته قابل توجه است:

۱- دستگاه‌های فرهنگی مرتبط با مسایل خاص فرهنگی، دینی و ملی که به اهمیت این مسئله در حوزه وظایف خود عمل کرده‌اند.

۲- وظیفه نهادهای فرهنگی مرتبط، حمایت از تولید فاخر این گونه اجراهاست تا کار ارزشمند و چشمگیری در این زمینه صورت گیرد.

۳- پاسخگویی به این نیاز مستلزم برنامه‌ریزی و سیاستگذاری در نهادهای موظف است.

۴- یکی از مشکلات عمده در نبود موفقیت دست‌اندرکاران تئاتر، در این عرصه، پیچیدگی و عظمت واقعه کربلا و عدم آشنایی صحیح با این قیام عظیم، بزرگ و باارزش است.

۵- باورپذیری تئاتر عاشورایی به عنوان یک ژانر و سبک می‌تواند نتیجه مطلوب در عرصه تولیدات حرفه‌ای داشته باشد که آن مستلزم ارتباط عمیق قلبی و روحی دست‌اندرکاران با واقعه عاشوراست.

***

دبیرخانه دائمی همایش آئین‌های عاشورایی در این دوره خوشبختانه توانسته است با دعوت از جوان‌های با استعداد و خوش فکر از زوایای مختلف با نگاه‌های نوتری به این واقعه بپردازد.

بی‌تردید آن چه مشخص است برای تولید این مضامین، یک بخش به تنهایی قدرت و توان‌ اجرای پروژه‌های سنگین مذهبی را ندارد. به صحنه کشیدن واقعه عاشورا نیاز به توان مالی و حمایت وسیع دارد. پرداخت هزینه تولید چنین آثاری صرفاً از عهده یک مرکز خارج است. چرا نهادها و سازمان و مراکز ذی‌ربط دیگر کمک نمی‌کنند؟

در واقع می‌توان گفت: آن‌ها که بودجه دارند تئاتر را نمی‌شناسند و آن‌ها که تئاتر را می‌شناسند بودجه در اختیار ندارند.

غفلت ما در به صحنه کشیدن واقعه عظیم عاشورا صرفاً به برداشت‌های عوامانه و سطحی از حماسه مربوط بوده است و مطلقاً به تحلیل، بررسی و تامل در اصل واقعه و تاثیرات اجتماعی، سیاسی آن نپرداخته‌ایم.

اما چرا دچار این غفلت شده‌ایم؟ چرا برخی از تولیدات ما در نیمه راه رها گشته‌اند و از حمایت کافی در جهت ادامه کار برخودار نبوده‌اند؟

حواشی، خیال‌پردازی حقیقت و واقعیت، پیرامون واقعه عاشورا چنان به هم تنیده شده که در گذر زمان صرفاً در جایگاه روایت تاریخی جا خوش کرده است. به طوری که بازشناسی واقعیت و حقیقت در برابر مخاطب امروز به امری خطیر یا ناشدنی بدل شده است!