آرمان هیأت - این مرد فقط یک مداح نیست!

به پاسداشت مردی که سالهاست پاسبان حریم اهل بیت است

در روزگار ما، آدم چندمنظوره که هم شعر و ادبیات را بشناسد و دستی در سرودن داشته باشد، مداحی و نوحه خوانی هم بلد باشد و در عین حال، یک منبری هم به شمار آید...

خیلی ها شاعرند؛ خیلی ها مداحند؛ خیلی ها سخنورند و تنها بعضی ها همه اینها! شاعر و مداحی که بتواند سخنور خوبی هم باشد، در روزگار ما خیلی خیلی کم است. شاید تعدادی را بشود پیدا کرد که علاوه بر شاعری، مداحی هم می کنند یا بر عکس؛ مداحانی که گاهی یا از سر تفنن و یا از روی اشتیاق و کوشش فراوان، شعر هم می سرایند؛ اما کسی که بتواند همه اینها باشد، حتماً انسان باسواد و پرمعلوماتی است که هم در شعر و ادبیات و هم در فنون منبر، سختی فراوانی را متحمل شده و استادان زیادی به خود دیده است. شاعران مداح یا ذاکران شاعر در روزگار ما اگر نگوییم فراوانند، تعدادشان خیلی هم کم نیست. از قدیمی ترها، مرحوم حاج عزیزالله مبارکی را می توان نام برد که هم دستی در غزلسرایی به سبک و سیاق صائب داشت و هم صاحب صدای خوب و سوزناکی بود. در میان زندگان نامدار هم شاعر و مداحی مانند حاج غلامرضا سازگار، در سرودن مصیبت و نوحه های ماندگار نظیر ندارد. او از نوایی پرسوز و گداز و صدایی سالم و متناسب نیز برخوردار است که جمع اینها از او استادی بزرگ در زمینه شعر و ذکر پدید آورده است. علاوه بر ذاکران شاعر، مداحان سخنور هم در میان ما فراوان به چشم می خورند. معمولاً هر ذاکر پیشکسوتی که عمری را به خدمت گذرانده و از سواد سخنوری برخوردار است، برای رفتن به منبر و سخنرانی دعوت می کنند. حاج یدالله بهتاش، حاج علی آقای ترابی و حاج غلام سماواتی، نمونه هایی از مداحان و ذاکرانی هستند که می شود از آنها در اداره کردن منبر هم استفاده کرد. آنها علاوه بر تسلطی که روی مداحی و استفاده از اشعار مناسب دارند، از اشراف و احاطه کافی بر احادیث، روایات و تفاسیر قرآن نیز برخوردارند و گاهی می توانند جای خالی یک منبری تمام عیار را نیز پر کنند. اما در روزگار ما، آدم چندمنظوره که هم شعر و ادبیات را بشناسد و دستی در سرودن داشته باشد، مداحی و نوحه خوانی هم بلد باشد و در عین حال، یک منبری هم به شمار آید، خیلی نادر و کمیاب است. در بین ذاکران و ستایشگران اهل بیت عصمت و طهارت (ع)، چه در میان قدیمی ها و آنها که ملبس به لباس کامل یک مداح هستند و چه در میان مداحان جدیدتر، چند نمونه از این افراد را می توان پیدا کرد؟ با اطمینان می توان گفت که در میان این طیف مذهبی، ندرتاً فردی می تواند به درجه و موقعیتی دست یابد که امروز در اختیار شاعر، مداح و سخنوری مانند حاج علی آهی است. او که دهه نهم زندگی خود را پشت سر می گذارد، صاحب دیوانی ارزنده و البته کوچک و کم حجم به نام «دیوان علی آهی» در دهه 1340 است که همچنان منبع مناسب شعر برای مداحان سنتی به شمار می آید. آهی البته بعدها شعرهای دیگری هم سروده و در دسترس ذاکران قرار داده، اما هیچ یک از آنها در مجموعه ای به همت خود شاعر کنار هم جمع نشده و کتاب یا دیوان دیگری از او شکل نداده اند. آهی که تسلط کافی بر فنون ادبی دارد و شعر را به معنی واقعی می شناسد، سرحلقه یک خانواده ادیب نیز هست و یکی از شاخص ترین شاعران حال حاضر کشور، یعنی دکتر حسین آهی، استاد دانشگاه و ادیب معاصر در خانه او پرورش یافته است. محمد آهی نیز دستی بر سرایش شعر دارد که البته کمتر سروده ای از او در دسترس دیگران است. آهی در مداحی نیز چنان جایگاهی دارد که ده ها تن از ذاکران سنتی، افتخار شاگردی او را در خلال سال های 1345 تا امروز داشته اند. او با تأسیس جامعه مداحان شرق تهران در ابتدای دهه 1350 خیل عظیمی از جوانان علاقه مند به مداحی را تربیت کرد. او نه تنها به مداحان جوان، شیوه روضه خوانی، مدح و منقبت، پندخوانی و نوحه خوانی را یاد داد، بلکه به آنان آموخت تا چه شعری را برای ستایش ائمه طاهرین (س) استفاده کنند. به عبارتی، او علاوه بر تغذیه ادبی شاگردانش، مباحث عقیدتی شعر را به آنان آموزش داد که چگونه و بر اساس کدام اصول از میان هزاران سروده مذهبی، شعر انتخاب کنند. حاج علی آهی اما در بعد سوم، یعنی سخنوری، مدیون یکی از علمای بزرگ خراسان، یعنی آقاشیخ جواد خراسانی است که کمی آنسوتر از خانه و کاشانه شاگرد، مسجد استاد واقع شده است. آهی در میدان احمدیه (حوالی سرآسیاب دولاب) منزل و مسجد دارد و مسجد شیخ جواد در خیابانی به نام استاد، یعنی خیابان جوادیه در سمت شرقی محله سرآسیاب واقع است. این همنشینی، موجب شده تا افکار و عقاید خاص شیخ جواد به شاگردش حاج علی آهی منتقل شده و در عین حال، به سبب بزرگی استاد، از او سخنوری بزرگ بسازد. آهی با آنکه در سال های اخیر به دلیل کهولت سن، مبتلا به بیماری های زیادی شده و بیم آن می رود که با خانه نشینی، شاگردان مشتاق او نیز پراکنده شوند، اما سختکوش و مقاوم در هر سه حوزه، یعنی شعر، مداحی و سخنوری فعالیت می کند. او غیر از اینها، حوصله و استقامتی وصف ناشدنی در تعقیب موضوعاتی مانند تشکل یافتن مداحان دارد و اگر نگوییم راه اندازی موسسه دعبل خزاعی (زیرمجموعه سازمان تبلیغات اسلامی) و خانه مداحان اهل بیت (زیر مجموعه شهرداری تهران) همه و همه به همت او اتفاق افتاده است، نمی شود از نقش اصلی و بی بدیل او در پیگیری این دو سازمان صنفی، حمایتی و ترویجی برای مداحان چشم پوشید.