آرمان هیأت - تاثير دين بر فرهنگ جامعه ديندار

فرهنگ به عبارتی مجموعه رويدادها و يادبودها و ميراث‌های اسلامی ايرانی است که بنايی را بر اساس سنت‌های ديروز استوار می‌سازد؛ همان که گاه به هويت فرهنگی تعبير می‌شود؛ هويت فرهنگی که حفظ آن با برقراری يك گفت‌وگو با خاطره ازلی سنت شکل می گيرد.

تاثير دين بر فرهنگ جامعه ديندار
معناداری زندگی انسان بر گرفته از نحوه نگرش او و يا به تعبير ديگر تابع «جهان‌بينی و انسان‌شناسی» اوست. جهان‌بينی نيز به نوبه خود «نظام عقيدتی» و «نظام ارزشی»را شکل می‌دهد. از طرفی چون افعال اختياری انسان تابع اراده او هستند و اراده انسان نيز در پرتو نوع نگرش و نظام ارزشی مورد قبول آنها شکل می‌گيرد، رفتارهای انسان نيز تابعی از نظام ارزشی مورد قبول او خواهد بود.

خلاصه اين که معناداری زندگی انسان در گرو انجام اعمال و رفتارهايی است که در چارچوب نظام ارزشی ويژه يك جامعه و در راستای باورها و نظام عقيدتی آن جامعه انجام می گيرد و چون مطابق بينش اسلامی، تنها جهان‌بينی حق و به تبع آن، تنها نظام عقيدتی و ارزشی صحيح دين اسلام است، ما مسلمانان دين را عامل معناداری و جهت‌دهنده زندگی انسان می‌دانيم. از اين‌رو، فرهنگ در اين گونه تعريف، بر دين انطباق دارد.

مناسک آيينی، يكي از نتايج تاثير دين بر فرهنگ
مراسم و مناسک آيينی، وسيله اجرايی آموزه‌ها و دستورای دينی و مذهبی در هر جامعه‌ای است.

کارکردهای متعددی برای انجام مناسک مذهبی بر شمرده‌اند،از جمله مشارکت در شادی و غم برای همدلی و هم‌دردی با هم «ازمنظر روان‌شناختی بر طرف شدن غم و فراموشی مشکلات زندگی، يا به نظر فرويد خاموش کردن عقده‌های روانی شخصی».

از منظر جامعه‌شناختی نيز مناسک دينی آن گونه که دورکيم ادعا می‌کند، موجب اتحاد و هماهنگی ميان افراد جامعه می‌شود.

تاثير دين در فرهنگ اسلامی مسلمانان
بزرگداشت رويدادهای مهم دين و وقايع مهم زندگی بزرگان، ائمه و اسوه‌های دينی،زمينه‌ساز و محور اصلی بسياری از مناسک و آيين‌ها است؛ بزرگداشت اين رويدادها و نيز انجام برخی فرايض دينی جمعی که وابسته به زمان خاص هستند مانند اعمال شب قدر،عيد فطر،اعتکاف و .... دو محور اصلی مناسک آيينی است که نتيجه آن برجسته شدن بعد زمان در مناسک آيينی است؛ زمان‌هايی که از آنها تحت عنوان «مناسبت‌های دينی»نام می‌بريم.

تاکيد بر بزرگداشت ايام خاص
تاکيد بر بزرگداشت ايامي خاص از سال و برجسته کردن آن روزها، به تدريج آداب و رسوم ويژه آن ايام را شکل داده است.
خاص بودن زمان و ويژه بودن اعمال در اين ايام، باعث تقسيم سال به ايام مناسبتی و ايام غيرمناسبتی شده است.
فارغ از احتمال بروز آسيب‌ها در ايام مناسبتی سال، به دليل کمرنگ شده برخی وجوه اصلی دين - مانند کم توجهی به نماز در ايام عزاداری و .... آسيب ديگری نيز در ايام غيرمناسبتی محتمل است و آن فراموش کردن و بايگانی نمودن دين - به‌ويژه وجه اجتماعی آن - تا فرا رسيدن مناسبت مذهبی بعدی است که شايد نام اين پديده را بتوان «دين مناسبتی» گذاشت نتيجه اين پديده، محدود شدن کارکرد اجتماعی دين در برگزاری آداب و رسوم ويژه بزرگداشت مناسبت‌های مذهبی و کمرنگ شدن ساير وجوه دين در ايام غيرمناسبتی خواهد بود.

پيروان اين پديده به تدريج کل دين را در چند روز خاص سال و برگزاری آداب آن روزها خلاصه کرده و در ساير ايام سال، جايگاه خاصی برای دين تعريف نخواهند کرد.

نقش هيات‌های مذهبی
نقش هيات‌های مذهبی و جايگاه مردمی آن بر هيچ کس پوشيده نيست؛ شايد بزرگترين پايگاه دينی ملی در جامعه اسلامی ما، رهيافت‌ها و محافل مذهبی باشد؛ با توجه با اين نقش ارزشمند، بسياری از ضعف‌ها و قوت‌های فرهنگی را که ميان هياتی‌ها و جوانان علاقه‌مند و محب اهل بيت(ع) ديده می‌شود، به نوعی می‌توان با هيات‌های مذهبی و برنامه‌های آن مرتبط دانست.

برنامه‌ريزی هيئات برای تداوم و برنامه‌های مذهبی در طول سال و به‌ويژه در ايام غيرمناسبتی قطعا تاثير شگرفی در جلوگيری از مناسبتی شدن دين خواهد گذاشت.