در باب اهمیت تسبیحات حضرت زهرا(س) روایات بسیاری یافت می‌شود که تأملی در هر کدام از آنها می‌تواند به جایگاه والای این بانوی بزرگوار اسلام و نیز اهمیت والای ذکر گفتن بپردازد. یادداشت زیر به قلم حجت‌الاسلام مرتضی اسماعیل‌پور، یکی از اساتید حوزه علمیه نبی اکرم(ص) در این رابطه به تحریر در آمده است که در این باب به بررسی مفهوم تسبیح گفتن، اهمیت تسبیحات حضرت زهرا(س) و چگونگی ذکر تسبیح اشاره دارد.

حجت‌الاسلام اسماعیل‌پور، یادداشتی را در کنار خبرنگاران نباء گذاشتند و در مورد ذکر کثیرگفت: در یک نگاه گذرا کثرت به معنای فراوانی است، تا می‌توانید از یاد خدا غفلت نکنید، هرعبادتی حدی دارد مگر ذکر که هر چه ذکربگویید باز کم است ولی دراحادیث و روایات مصادیقی برای کثرت بیان شده است؛ ازجمله این روایات، ره حدیثی از امام صادق(ع) اشاره می‌شود؛ امام صادق(ع) می‌فرمایند: «اگر کسی صد مرتبه نام خدا را بر زبان آورد(مثلا یاالله، یارب، یارحمن، الله اکبر ولااله الله) آن ذکرکثیر و فروان است.»(سفینة البحار ج ۱ ص ۶۸ و ۴۸۴)

ابوسعید خدری از رسول اکرم(ص) سؤال کرد کدام یک از بندگان مقام و درجه بالاتر و والاتری نزد خداوند دارند؟ حضرت فرمود: کسانی که فراوان به یاد خدا هستند، سؤال کرد حتی مجاهدین راه حق؟ حضرت فرمود: آری اگر شمشیر بزند و اوکشته شود و درخون خود آغشته گردد، مقام او از ذاکر و یادکننده حق بالاتر نیست. ذکرشناخت حق و معرفت ربوبی است و معرفت برهر کاری مقدم است. (درالمنثور سیوطی، المیزان علامه طباطبایی)

در تفاسیر نیز آمده است: «هرکسی همسرخود را برای نماز بیدار کند و هر دو نماز به جای آورند از کسانی خواهند بود که ذکر فراوان دارد.»(تفسیرقرطبی و مجمع‌البحرین). «هرکس تسبیح حضرت زهرا(س) را در شب بگوید از موارد ذکر کثیرخواهد بود.»(تفسیرمجمع‌البحرین)

امام صادق(ع) نیز در این رابطه در روایتی دیگر می فرمایند: «هرکاری حد و اندازه‌ای دارد مگر ذکرکه بی نهایت است و خداوند در قرآن کریم آورده است: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْرًا کَثِیرًا(احزاب آیه ۴۱)؛ پدرم امام باقر(ع) کثیرالذکربود»؛ در روایت دیگری نیز آمده است: «هر کس در منزل قرآن تلاوت کند و به یاد خدا باشد، برکت در آن خانه فراوان است فرشتگان حاضرمی‌شوند و شیاطین از آن دور می‌گردند و آن منزل همانند ستاره براهل آسمان می‌درخشد». (اصول کافی ج۲)

بررسی مفهوم تسبیح

در بررسی مفهوم تسبیح به برخی از مواردی که در کتب مختلف تفسیری و روایی آمده است، اشاره می‌شود:

تسبیح پاک دانستن خداوند از بدی، بدخواهی، به معنای تقدیس و تنزیه ازمعایب و کمبودها است.(تفسیر پرتوی از قرآن ج یک ص ۱۱۶)

تسبیح از ریشه سبح گرفته شده است و به معنای مرور و گذشت شتابان در آب و هوا است و به حرکت ستارگان در فلک سباحت اطلاق شده است به سرعت در راه رفتن هم سباحه می‌گویند. تسبیح پروردگار به معنای حرکت و مرور شتابان در پرستش و عبودیت خداوند است. در مفردات راغب آمده به هر عبارتی واژه تسبیح به‌کارمی‌رود، چه در گفتار، چه در رفتار، چه درانگیزه و طبیعت باشد. تسبیح حرکت و جوشش و خروشی است، که از درون ذرات و موجودات رخ می‌نماید و هر یک با نظم و پیوستگی و آهنگ خاصی در مسیر کمال و قدرت ربوبی پیش می‌روند، با این گونه تسبیح طبیعی و قطری مسبح از یک سو خود را از نقض و آلودگی پاک و استعداد، قدرت ذاتی خود را با ظاهر و کمال می‌نماید و ازسوی دیگر منشأ خیر و تربیت دیگران می‌گردد. (تفسیرپرتوی از قرآن ج یک ص ۴)

منزه شمردن و بی‌عیب و نقص دانستن سیستم و نظام اداره هستی با تدبیر پروردگار متعال است. (نظم‌القرآن ج ۴ ص۱۵)

در توضیح ذکر سبحان الله باید گفت: گوینده ذکر سبحان در حقیقت خداوند را از نقایص و معایب پاک می‌داند.

اهمیت تسبیح حضرت زهرا(س)

در بعضی از روایات ذکر کثیر به تسبیح حضرت فاطمه(س) تفسیرشده است که هر کسی بعد از نمازهایش بگوید به آیه شریفه «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْرًا کَثِیرًا(احزاب آیه ۴۱)» عمل کرده است. امام صادق(ع) در این باره می‌فرماید: «ما اهل بیت(ع) همان گونه که فرزندان خود را به نماز فرمان می‌دهیم آنان را به تسبیح حضرت فاطمه(س) دستور می‌دهیم و سزاوار است مؤمن همیشه همراه با این تسبیح باشد».

روایت است از امام صادق(ع): «اگر قبل از اینکه از حالت نماز خارج شود، تسبیح حضرت زهرا(س) بگوید خداوند او را می‌آمرزد و بهشت براو واجب است به شرطی که گناه نکند و یا از گناهان توبه کند و به دستورات الهی عمل کند».
امام صادق(ع) در روایت دیگری نیز می‌فرماید: «یک نماز با تسبیح نزد من بهتر است از هزار رکعت بدون تسبیح».

امام باقر(ع) هم در حدیثی دراین مورد آورده است: «اگر کسی تسبیح بگوید و سپس استغفار نماید(۱۰۰مرتبه) خداوند او را می‌آمرزد و شیطان از او دورمی‌شود و خداوند رحمن از او خشنود می‌گردد».(شیخ صدوق، ثواب الاعمال، علی اکبر غفاری‏، کتاب فروشی صدوق‏، تهران‏، ص ۳۶۳)

امام صادق(ع) سفارش کردند که تسبیح حضرت را بعد از هر نماز گفتن و سپس گفتن ذکر «لا اله ‌الا الله» باعث بخشش گناهان می‌‌شود.

سرگذشت تسبیح

نقل شده حضرت زهرا(س) ازپیامبر اکرم(ص) درخواست کردند کسی که به عنوان خادم در منزل حضرت فعالیت کند، حضرت فرمود به شما ذکری به شما تعلیم می‌دهم که ازهرچیز بی نیاز باشید وسپس تسبیح را به حضرت آموزش دادند، ذکر الله‌اکبر۳۴ مرتبه، الحمدالله ۳۳ مرتبه، سبحان‌الله ۳۳ مرتبه که مجموعا ۱۰۰ مرتبه است.

لذا حضرت زهرا(س) با دست مبارک خود بر ابریشم بافت‌شده، گره‌هایی زدند تا با آن عدد مشخص شود؛ بعد از شهادت حضرت حمزه(ع) عموی پیامبراکرم(ص) از خاک قبر حمزه دانه‌هایی به عنوان تسبیح ساختند و با آن ذکرمی‌گفتند، بعد از شهادت امام حسین(ع) با خاک پاک کربلا تسبیح ساختند.

اهمیت تسبیح حضرت زهرا(س) با تربت

مستحب است ذکرتسبیح حضرت فاطمه(س) را با تربت پاک کربلا، خاک قبرامام حسین(ع) بگویند و اینک به روایاتی در این موضوع اشاره می‌شود:

امام صادق(ع) می‌فرمایند: «هر کس با خاک قبرامام حسین(ع) تسبیح گوید ۴۰۰ حسنه برای او نگاشته و ۴۰۰ گناه آمرزیده می‌شود و۴۰۰ درجه به اوعنایت می‌شود».

در روایت دیگری آمده است: «هنگامی که فرشته‌ای از فرشتگان بر زمین فرود می‌آید حورالعین از آن فرشته درخواست می‌کند که از تسبیح تربت امام حسین(ع) براوهدیه برند».

امام‌‌‌ موسی‌بن‌جعفر(ع) می‌فرمایند: «مؤمن باید مسواک، شانه، سجاده و تسبیح ۳۴ دانه و انگشترعقیق همیشه با او باشد.»(مکارم الأخلاق / ترجمه میرباقرى، ج‏۲، ص: ۳۰)

آرمان هیأت