«اهمال» و «عناد» دو مقوله ای هستند که معمولا فجایع انسانی ایجاد شده در طول تاریخ تابعی از ترکیب این دو است، قاعده ای که در خصوص فاجعه اخیر در منا نیز ظهور و بروز ویژه ای دارد. شهادت و زخمی شدن بیش از ۳ هزار تن از حجاج بیت الله الحرام و خصوصا شهادت حداقل ۱۴۰ تن از هم وطنان عزیزمان حلاوت روز عید قربان را در کام پیروان آخرین دین آسمانی و مشتاقان زیارت حرم امن الهی تلخ ساخته است.

منابع آگاه اعلام کرده اند تردد یکی از مقامات ارشد آل سعود ـ محمد بن سلمان فرزند پادشاه عربستان ـ و صدها نفر از همراهان و ملازمان او از محل ازدحام حجاج در صحرای منا منجر به مسدود شدن یکی از مسیرهای رفت و آمد زوار و در نتیجه فشردگی جمعیت و وقوع فاجعه اخیر گردیده است.

با این حال مقامات وزارت بهداشت عربستان سعودی و پلیس این کشور در اظهاراتی وقیحانه بدون اینکه به عامل اصلی فاجعه اشاره کنند، عدم آموزش لازم حجاج را مسبب این فاجعه دانسته اند! این در حالی است که طی ساعات اخیر بیانه های رسمی زیادی در توبیخ آل سعود به دلیل اهمال کاری در مدیریت مناسک حج صورت گرفته است.

اما آیا می توان فاجعه رخ داده در منا را تنها نمادی از «اهمال کاری» سعودی ها دانست؟ آیا عنادی در این فاجعه در کار نبوده است؟...

امسال در مناسک حج اتفاقات خاصی رخ داد! یک جرثقیل با وزنی بسیار سنگین بر اثر وزش طوفان بر سر زوار حاضر در محوطه خانه کعبه افتاد، چندین هتل و بازار در مکه دچار آتش سوزی شد و... سرانجام فاجعه منا رخ به وقوع پیوست. فاجعه ای که در طول تاریخ برگزاری مناسک حج بی سابقه بوده است.

بدون شک زمانی که این فجایع را یک به یک در کنار یکدیگر قرار می دهیم متوجه گزاره ای قطعی می شویم: اینکه وقوع فجایع پی در پی در مکه و مدینه که هر یک قربانیان زیادی نیز داشته است، نمی تواند برخاسته از یک اهمالکاری ساده باشد. در واقع؛ به فرض اینکه در خوش بینانه ترین حالت، این فجایع عامدانه نباشد، در حداقلی ترین حالت ممکن برخاسته از عناد و لجاجت سران آل سعود با زوار بیت الله الحرام است.

بدون شک سران آل سعود که تجربه برگزاری مراسم حج را برای دهه های متمادی داشته اند، نسبت به ازدحام جمعیت در صحرای عرفات و منا آگاه هستند. همچنین آنها به خوبی می دانند اگر کمترین وقفه ای در حرکت حجاج در منا ایجاد شود، وقوع فاجعه در این منطقه اجتناب ناپذیر خواهد بود. با این حال مقامات آل سعود درست در حساس ترین ساعت و زمان ممکن یکی از مسیرهای اصلی تردد حجاج را بسته و خیل عظیم و میلیونی جمعیت را بدون کمترین اطلاع قبلی در مسیرهای جایگزین هدایت می کنند.

نتیجه این فعل و انفعال وقوع فاجعه منا بود. نکته قابل تامل تر اینکه محمد بن سلمان، فرزند خیره سر پادشاه دیکتاتور سعودی که منا را با میدان جنگ یمن اشتباه گرفته بود، با صدها تن از نیروهای امنیتی و نظامی مسیر تردد زوار را بست و منجر به مرگ صدها تن از آنها گردید.

البته از محمد بن سلمان و دیگر عوامل رژیم کودک کشی که به سبک و سیاق حامیان صهیونیستی خود کودکان و زنان یمنی را دسته به دسته به خاک و خون می کشد انتظار نمی رود کمترین دغدغه ای نسبت به حفظ جان زائرین مکه مکرمه و مدینه منوره داشته باشد اما نباید فراموش کرد که جان هر زائر بیت الله الحرام برای تک تک اعضای امت واحد اسلامی حرمت دارد. شاید بهتر باشد در همین نقطه صدها ابهام موجود در خصوص سلسله حوادث مکه و برخی شواهدی که دال بر عامدانه بودن برخی از این موارد دارد را به کناری نهاده و بر روی «قدر متیقن» این حوادث متمرکز شویم.

قدر متیقن تمامی نقطه نظرات در خصوص سلسله حوادث حج امسال، اثبات عدم صلاحیت آل سعود برای اداره مناسک حج ابراهیمی است. به صراحت می توان اظهار داشت که در هر دو حادثه سقوط جرثقیل و فاجعه منا، نه تنها پیشگری های لازم در خصوص وقوع آنها صورت نگرفته، که در زمان وقوع حادثه و پس از آن نیز لجاجت آل سعود در خصوص رسیدگی به وضعیت مصدومین و مجروحین منجر به افزایش تعداد قربانیان شده است.

همچنین به جرات می توان اذعان کرد که عناد مقامات سعودی نسبت به اهمال کاری آنها در این خصوص به مراتب بیشتر بوده است. در جریان فاجعه منا، امدادگران سعودی و مقامات رسمی این کشور بدترین برخورد ممکن را با مجروحین داشته و اجازه مداوای بسیاری از آنها را توسط تیم های امدادی و پزشکی دیگر کشورها از جمله تیم های امدادی ایران را نداده اند. همچنین با وجود گذشت ساعت ها از وقوع حادثه، برخی جنازه های حجاج هنوز بر روی زمین بوده و اجازه جا به جایی آنها از سوی مسئولین ذی ربط سعودی داده نمی شد!

اگرچه مکه مکرمه و مدینه منوره به لحاظ جغرافیایی در خاک عربستان سعودی قرار دارد، اما این دو مکان مقدس و متعلق به تمامی مسلمین جهان هستند. هم اکنون با توجه به اثبات صریح بی لیاقتی و عناد مقامات سعودی در حفظ جان و حرمت مهمانان الهی، جای توجیهی برای استمرار مدیریت مناسک حج توسط آل سعود باقی نمانده است.

با توجه به اعتراض رسمی بیشتر کشورهای جهان اسلام و داغدار شدن همه آنها پس از وقوع فجایع اخیر و خصوصا فاجعه منا، برگزاری جلسه ای فوری میان سران کشورهای اسلامی و با دستور کار خارج ساختن مدیریت مناسک حج از انحصار آل سعود کاملا ضروری به نظر می رسد.

از سوی دیگر، محمد بن سلمان فرزند پادشاه سعودی و دیگر مسئولین مربوطه نیز باید به عنوان عوامل کشتار فاجعه آمیز زوار بیت الله الحرام به صورت رسمی مورد بازخواست حقوقی و کیفری قرار گیرند.

آنچه مسلم است اینکه ساز و کار مدیریت مناسک حج و بانیان اجرای این مدیریت باید تغییر کند. این تغییر تنها با اراده دولت های مسلمان امکان پذیر خواهد بود. بدیهی است که در پروسه انتقال فوری و الزامی مسئولیت مدیریت حج از آل سعود به اتحادیه کشورهای اسلامی، ملت های مسلمان نیز راضی و ذی نفع خواهند بود.

آرمان هیأت