پیش‌گفتار
   دربارة این مجموعة مباحث آموزشی که مرتبط با تحلیل شعر است، توضیحی خدمت دوستان عرض می‌کنم:
   کسانی که اهل سرودن شعر هستند ـ اهل سرودن نوحه، مرثیه، ترجیع‌بند، ترکیب‌بند، مسمط و ... ـ علاوه بر ذوق هنری و ادبی، نیازمندند که قدرت ارزیابی شعر دیگران را داشته باشند و بتوانند شعر خوب را از شعر متوسط و ضعیف تشخیص دهند و از این مهم‌تر، قدرت تشخیص یعنی ارزیابی و تجزیه و تحلیل کارهای خودشان را نیز داشته باشند.

   وقتی شعری می‌گوییم، نوحه یا مرثیه‌ای می‌سازیم، باید قدرت تشخیص این را داشته باشیم که کدام قسمت قوی‌تر است و کدام قسمت ضعیف‌تر. نمی‌توانیم فقط به این متکی باشیم که شعرمان چقدر با استقبال مواجه شده یا نشده است؛ این‌که مخاطبان کجاها واکنش خوب نشان دادند و کجا واکنش‌شان خوب نبود؛ این بخشی از کار است ولی بخش دیگر وابسته به انسجام و استحکام سخن است؛ وابسته به صحت زبان، صحت ارجاعات و اتکا به منابع است.

   هدف از این مجموعة مباحث آموزشی این است که روشی پیدا کنیم؛ تا با آن بتوانیم شعر را تحلیل کنیم؛ یعنی هم به مفاهیم شعر پی ببریم، هم دربارة زیبایی‌های ظاهری شعر معیاری برای ارزیابی داشته باشیم؛ که بر اساس آن بتوانیم بگوییم: کدام شعر خلاقانه است، کدام شعر معمولی است، کدام شعر از عهدة کاری که مقصود شاعر بوده، برآمده و دیگر این‌که روشی برای درک مفاهیم و زیبایی‌های شعرهای بزرگان پیدا کنیم.

   در این مجموعة آموزشی تلاش شده، مباحث به زبانی ساده برای علاقه‌مندانی که متخصص ادبیات نیستند، عرضه شود. این دورة آموزشی، فقط یک دورة مقدماتی است و برای کسانی که علاقه‌مندند مثلاً تشبیه، استعاره، کنایه، تمثیل و به‌طور کلی صنایع شعری و آرایه‌های ادبی را بیشتر بشناسند، کتاب‌ها و منابع معتبر فراوانی در دسترس هست؛ که می‌توان با رجوع به آنها به‌صورت تخصصی نیز آنها را بیشتر آموخت.

   بدون خواندن منابع بیشتر و صرفاً با مطالب ارائه‌شده در این مجموعه نیز، کسانی که شعر و نوحه می‌گویند و یا شعر دیگران را می‌خوانند، می‌توانند در ارزیابی‌های‌شان از تعارفات معمول مثل: شعر خوبی بود! دمت گرم! عجب نفسی داشتی! و ... فاصله بگیرند و قدرت ارزیابی علمی داشته باشند.

   مقصود از این دورة آموزشی این است که، ما کسانی که شعر مذهبی می‌گوییم، به‌تدریج به قدرت تجزیه و تحلیل علمی مسلح و مجهز شویم. چون این دورة آموزشی با حضور هنرآموزان و دانشجویان و به‌صورت پرسش و پاسخ نبوده، ممکن است سؤالات بسیاری را برای مخاطبان ایجاد کند؛ بنابراین علاقه‌مندان باید با رجوع به استادانی که در دسترس‌شان هست و یا با مراجعه به کتاب‌های مرجع، پاسخ پرسش‌های خود را پیدا کنند.

   نکتة مهم این است که، هم شعر سرودن و هم تحلیل شعر نیازمند این است که ما مقدار زیادی شعر بخوانیم؛ و فقط شعر دوستان و نزدیکان خودمان را نخوانیم. شعر بزرگان‌مان را بخوانیم و از آنها الگو بگیریم. وقتی شعر بزرگان‌مان را الگو قرار دهیم، به‌تدریج شعر ما نیز ارزشمند می‌شود و در رتبه‌ای قرار می‌گیرد که به اندازة شعر بزرگان به آن اهمیت دهند.
  

آرمان هیأت