حجت‌الاسلام سید حمید حسینی*- نهضت عاشورا، حرکت حق‌طلبانه و برجسته تاریخ محسوب شده و هم‌تراز با این برجستگی، دارای ابعاد گوناگونی است که می‌توان از آنها درس گرفت. یکی از مهم‌ترین درس‌های قیام حضرت اباعبدالله الحسین (ع) برای جامعه امروز، بی‌تفاوت نبودن نسبت به انحرافات و سوء استفاده‌ها و از بین رفتن ارزش‌های اخلاقی و اسلامی است؛ به‌ویژه اگر بدانیم شرایط اجتماعی و دینی حاکم بر جامعه آن روزگار که امام حسین (ع) در آن احساس خطر کرده و جان خود و افراد خانواده و اصحابشان را فدا کردند، معرف یک جامعه به ظاهر دینی با تعصبات و تظاهر به رعایت ظواهر مذهبی بود.
این وضعیت، بررسی قیام حضرت سیدالشهدا (ع) را برای آیندگان حساس‌تر و البته سخت‌تر می‌کند و نشان می‌دهد که ظاهر دین و پوسته دین به تنهایی نباید ما را بفریبد. نباید فراموش کرد که اگر فقط این ظواهر را ترویج و برجسته کنیم، امّا هدف و مقصد دین را از یاد ببریم، از حرکت در مسیر اصلی منحرف خواهیم شد.
با روی کار آمدن یزید، امام حسین (ع) با جامعه‌ای مواجه شده بودند که به تعبیر امیرالمؤمنین (ع)، دین مانند پوستینی وارونه پوشیده شده بود. به تعبیر امروزی، اولویت‌ها و ارزش‌های دینی جا به جا شده بود. مسائلی مانند حقوق مردم، تقسیم مناصب و منابع بر اساس لیاقت و تخصص فراموش شده بود، ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی به حاشیه رفته و رنگ عوض کرده بود. با این حال مناسک دینی مانند نماز، روزه، حج و ... فقط از جنبه فردی مورد توجه بود. به تعبیر امام سجاد (ع)، در روز عاشورا در لشکر مقابل 30 هزار مرد جنگی بودند که همگی خود را از امت پیامبر (ص) می‌دانستند و به قصد قربت و انگیزه‌های دینی حضرت اباعبدالله (ع) را به شهادت رساندند.
این نشان می‌دهد که اگر هسته دین توسط حافظان اصلی آن مراقبت نشده و آموزه‌های آن به دست آنها تفسیر نشود، می‌تواند به ابزاری برای مقاصد باطل تبدیل شود. امام حسین (ع) نسبت به این روند نامطلوب احساس خطر کرده و بی‌تفاوتی را خلاف می‌دانستند. با درک این خطر و توجهی که به حفظ جامعه اسلامی داشتند و راه دیگری را هم در مقابل خود نمی‌دیدند، خود و نزدیکانشان را به مشقت انداخته و با گذشتن از ارزشمندترین دارایی یعنی جان خویش، علیه ظلم اموی قیام کردند. قیامی که در سایه آن، حرکت وارونه و نادرست دینداری متوقف شده و جامعه اسلامی از خواب غفلت بیدار شود. امام حسین (ع) چنین حماسه‌ای را رقم زدند تا بقای دین حقیقی تضمین شود، تا روشن شود که ارزش‌های دینی در جهت مقابل و عکس آن چیزی است که حتی شخصیت‌های مذهبی وابسته به دستگاه معاویه و یزید تبلیغ کرده و آن را ابزاری برای دستیابی به قدرت قرار داده بودند.
بی‌تفاوت نبودن نسبت به آن چه در جامعه می‌گذرد و حساسیتی که یک فرد می‌تواند درباره به خطر افتادن ارزش‌های اخلاقی دینی و اخلاقی داشته باشد، به حقیقت انسانی بشر باز می‌گردد. این‌که گوهر وجود آدمی به حق‌طلبی، جوانمردی و عزت تمایل دارد و نباید این اصول در غبار منفعت‌طلبی و ظاهر دنیوی پنهان شده و به‌تدریج زیر خروارها خاک دفن شود.
حضرت سیدالشهدا (ع) در روز عاشورا و در آن شرایط سخت، همه پیشنهادات فرماندهان لشکر مقابل که در آنها موقعیت سیاسی، رفاه، آسایش و برخورداری برای ایشان و خانواده گرامیشان بود را منافی با آزادگی و عزت‌طلبی می‌دیدند و همه را رد کردند. آن حضرت نشان دادند که نسبت به تحقیر گوهر انسانی و بی‌عدالتی بی‌تفاوت نیستند. در این فرایند، فقط از تعابیر و گزاره‌های دینی هم استفاده نمی‌کردند بلکه این ارزش‌ها را، ارزش‌هایی انسانی و فرامذهبی در نظر می‌گرفتند، امّا متأسفانه عمق سقوط فکری و اخلاقی مخاطبان ایشان آن قدر زیاد بود که این نگاه الهی و اخلاق‌مدارانه را تحمل نکردند. با این حال حساسیت حضرت اباعبدالله (ع) درباره آنچه در جامعه می‌گذرد و به حاشیه رفتن آموزه‌های اجتماعی اسلام برای همیشه در تاریخ زنده و پویا باقی ماند.
* عضو هیأت علمی دانشگاه قرآن و حدیث
 

آرمان هیأت