وظیفه دولت در قبال نهادهای مردمی
نویسنده: مسعود جاور *
27 آبان 1387 ساعت 7:37
تشکل‌هاي مذهبي که از ميان مردم برخواسته‌اند، در کشور ما از ديرباز داراي پيشينه و ساختارهايي بسيار استوار و عظيم بوده‌اند، به گونه‌اي که حکومت و حاکميت هرگز نتوانسته است به عنوان تصميم‌گيرنده در اصل آنها نفوذ کنند.
بنابراين با توجه به ويژگي‌هاي منحصربه‌فرد اين گروه‌ها، دولتي کردن اين نهادها آفت آنها محسوب مي‌شود که بي‌ترديد ضربه زدن به اين گروه‌ها نه خواسته مردم و نه خواسته دولت است.
اين هيات‌ها نهادهايي مردمي هستند و با توجه به اين‌که امروزه در جهان NGO ها (تشكل‌هاي مردم‌نهاد) و نهادهاي مردمي حرف اول را مي‌زنند بايد توجه ويژه‌اي به آنها داشت، چرا که اين گروه‌ها به خاطر باورهاي ديني، آرمان‌هاي مشترک و هماهنگي در ساختارها بدنه‌اي غيرقابل نفوذ و قوي دارند.
البته اينها به معناي اين نيست که دولت کنار بنشيند و تصميم‌گيري‌هاي اين نهادها را نظاره‌گر باشد، بلکه نقش دولت در اين ميان نقشي روشنگرانه است که مي‌تواند پيشينه و گذشته اين تشکل‌ها را به خودشان معرفي کند.
براي مثال کسي که به عنوان يک عنصر مذهبي در يک هيات فعاليت مي‌کند، در اغلب موارد به دليل محدوديت‌هاي متفاوت در دسترسي به اطلاعات و حتي بي‌توجهي به اين امر، آگاهي درستي از پيشينه هيات خود و دلايل شکل‌گيري آن ندارد، اما دولت مي‌تواند اين اطلاعات را جمع‌آوري کند و بدون هيچ نوع تحليل جانبدارانه‌اي پيشينه هيات را در غالب بروشور و کتابچه‌هايي در اختيار اعضا بگذارد تا بتوانند خودشان را بازشناسايي کنند.
در واقع وظيفه اصلي دولت در قبال اين نهادها، بازشناساندن آنها به خودشان است تا از اين طريق، باورهاي اساسي را در آنها تقويت کند و مانع هر گونه کجروي و انحراف در آن هيات شود.
با توجه به اين‌که ما در کشورمان هيات‌هاي با قدمت حتي بيش از 200 سال داريم، اين کار مي‌تواند با نشان دادن قدمت و عظمت هيات، مانع هرگونه پراکندگي و بدعت افراد شود.
ناگفته نماند که از نظر من وجود و حضور بعضي از افراد که به نام مداحي يا مرثيه‌خواني شروع به سوءاستفاده از احساسات مردم مي‌کنند مانند کف روي آب، مقطعي و زودگذر است، چرا که آنها در حال استفاده ابزاري، از بعضي مسايل هستند که اين کار نه شايسته آن ابزار است، نه شايسته آن مسايل و نه حتي شايسته جايگاهي که فرد از آنجا اين سوءاستفاده را آغاز مي‌کند.
در واقع دين و مذهب بر نمي‌تابند که بازيچه يک تفکر سياسي و يا اجتماعي قرار گيرند و به همين خاطر اين شکل استفاده‌ها همواره ناپايدار و زودگذر است. دولت در اين زمينه هم مي‌تواند وارد عمل شود که بي‌شک بايد بسيار دقيق و ظريف عمل کند تا ناخواسته باعث موضع‌گيري مردم و ايجاد حالت تدافعي در ميان عوام نشود.
از سوي ديگر، نبايد نقش آموزش را در جلوگيري از انجام برخي از رفتارهاي غلط مذهبي ناديده گرفت؛ در واقع بهتر است دولت در ابتدا با استفاده از تمام امکانات، دست به فرهنگ‌سازي گسترده بزند و مردم را با دليل و برهان نسبت به رفتار غلط خود آگاه و سپس متقاعد کنند.
در واقع با متقاعد کردن مردم نيمي از راه رفته شده و شرايط تغيير خواهد کرد. در اين زمان مي‌شود با افرادي که هنوز بر انجام رفتارهاي مذهبي نادرست خود اصرار دارند ـ که بي‌شک تعدادشان بسيار اندک خواهد بود ـ به گونه‌اي ديگر برخورد کرد.
به هر حال براي جلوگيري از شکل‌گيري اين دست مشکلات لازم است که حتما مبناهاي کار مشخص شود و بدانيم که وظيفه هر نهاد و سازماني چيست.
براي مثال هنگامي که با قمه زدن به عنوان يک عمل خلاف برخورد مي‌شود، اين مسئله تنها به صورت يک دستور کلي عنوان مي‌شود و جزئيات آن براي عناصر اين نهاد که مسئولان اجرايي به حساب مي‌آيند، واضح و مشخص نيست.
بنابراين آنها به محض برخورد با دسته‌هاي قمه‌زني به خاطر عدم آگاهي دقيق به سرعت وارد گروه آنها مي‌شوند و گاه حتي با زد و خورد افراد را متفرق مي‌کنند. اين کار ممکن است باعث ايجاد نوعي سوگيري در ميان گروه‌هاي قمه‌زني و حتي تماشاچيان ماجرا شود.
به هر حال آنچه واضح است بايد فرايندها به طور دقيق و کامل توسط شوراي عالی انقلاب فرهنگي و نهادهاي فرهنگ‌ساز تدوين و وظيفه هر بخش اعم از نيروهاي قهريه، مطبوعات، صدا و سيما، تشکل‌هاي مذهبي و غيره عنوان شود تا هر فردی تکليف خود را بداند.
مسئله ديگري که در باب حمايت دولت وجود دارد اين است که گاه بايد صلاحيت مداحان و حتي روحانيوني که قصد رفتن به منبر دارند، مورد ارزيابي قرار گيرد و دولت مي‌تواند به شکل غيرمستقيم در اين امر شرکت کند.
مثلا آشنايي با احوالات معصومين و خاندان عترت(ع)، آشنايي با وضعيت جغرافيايي عتبات مقدس و مشاهد منوره، آشنايي با روخواني و روان‌خواني قرآن، آشنايي با روخواني و روان‌خواني ادعيه، زيارت و احاديث معصومين(ع)، آشنايي، آگاهي و التزام به احکام شرعي، آشنايي با ادبيات فارسي يعني حداقل صحيح‌خواني اشعار و متون مداحي اهل البيت(ع)، اشتهار به صلاح، سداد و تقوي و برخورداري از ظاهر مناسب و در خور شأن مداحي از شرايط اعلام صلاحيت مداحان براي مداحي به شمار مي‌رود.
بايد معيارهايي هم براي روحانيون در نظر گرفته شود تا از اين راه ،افراد اصلح مشخص و براي سخنراني انتخاب شوند.
* مدیرعامل بنیاد دعبل
کد مطلب: 3578
آدرس مطلب: https://www.armaneheyat.ir/note/3578/وظیفه-دولت-قبال-نهادهای-مردمی