پرونده ويژه نظارت بر عزاداری ها (2)
چند شرط اساسي براي نظارت
نويسنده: وحيد ملتجي*
2 مهر 1387 ساعت 11:20
هيات‌هاي مذهبي به دليل قداست، قدمت و تأثير فراوان، در هر دوره‌اي از تاريخ، با حساسيت‌هاي مختلفي روبه‌رو بوده‌اند.
وجود همين حساسيت‌ها باعث شده تا در هر زماني مردم داخل كشور يا حتي دشمنان بيگانه بتوانند برنامه‌ريزي‌هايشان را به سمت آن معطوف كنند؛ از اين رو توجه به ساختار هيات‌ها و چگونگي اجراي برنامه‌هاي فرهنگي در آنها مي‌تواند اهميت زيادي داشته باشد.
همان‌طوري كه از فرمايشات مقام معظم رهبري برمي‌آيد تاثيرگذارترين شيوه براي اجراي كارهاي فرهنگي همين هيات‌هاي مذهبي هستند.
برگزاري هيات‌ها با حس همدلي و مشاركت مردمي، از لحاظ تاريخي حسادت بسياري از كشورهاي همسايه را بر انگيخته است؛ داشتن مركزي اين چنين براي ابراز اتحاد و هم‌صدايي، آرزويي است كه ساير حكومت‌ها با صرف هزينه‌هاي بالا هم نتوانسته‌اند به آن دست پيدا كنند.
درست است كه هيات‌ها به خاطر هدف والا و كاركردهايي كه دارند، كمتر دچار آسيب‌هاي جدي مي‌شوند، اما اين‌گونه تشكل‌هاي مردمي هم مانند هر ساختار فرهنگي ديگري اگر بدون نظارت رها شوند، مي‌توانند در مدت كوتاهي راه انحراف را در پيش گيرند.
بدين ترتيب، نظارت بر روي فعاليت‌ها و نحوه عملكرد هيات‌هاي مذهبي، مسئله‌اي بسيار مهم و با اهميت است؛ اما اينكه چنين نظارتي از سوي كدام سازمان صورت گيرد و بر چه اساسي انجام شود، خود موضوع بسياري از بحث‌ها و نظرهاست.
به عقيده من، نظارت بر نحوه عملكرد هيات‌هاي مذهبي، تنها در صورتي كه به يكي از اين سه شيوه انجام شود، مي‌تواند اثرگذار باشد:
1- حضور افراد صالح، با تجربه و خودساخته در متن هيات‌ها، آنها را از كشيده شدن به افراط و تفريط دور مي‌سازد؛ اصلا بهره‌مند نشدن از حضور چنين افرادي باعث شده تا اين روزها بسياري از هيات‌هاي مذهبي تازه تاسيس ما از درون تهي شوند و اصالت خود را از دست دهند.
2- نظارت اثرگذار بعدي، نظارتي است كه از سوي خود هيات‌هاي مذهبي انجام مي شود. زماني كه هيات‌ها بحث نظارتي را از درون پيش بگيرند به‌طور حتم موفق‌تر خواهند بود؛ تجربه نشان داده است نظارت بيروني از سوي دولت‌ها همواره يك نوع مقاومت و موضع‌گيري را از جانب نهادهاي مردمي به‌همراه خواهد داشت.
يكي از مسائل مهمي كه هيات‌هاي مذهبي در طول تاريخ برآن تاكيد كرده‌اند، بحث استقلال است؛ هيات‌هاي مذهبي هيچ‌گاه اجازه نمي‌دهند تا استقلال‌شان از سوي دولت يا هر سازمان يا ارگان وابسته به آن زير سوال رود؛ از اين رو نسبت به هر اقدام اين چنيني به‌شدت واكنش نشان مي‌دهند.
3- نظارت بعدي كه در واقع مهمترين و اثرگذار‌ترين نوع نظارت بر نحوه عملكرد هيات‌هاي مذهبي است، به واسطه بيداري عمومي مردم صورت مي‌گيرد.
زماني كه عموم مردم نسبت به بحث دين شناخت بالايي پيدا كنند، به‌طور حتم در انتخاب هيات، سخنران و به‌ويژه مداح، حساسيت بيشتري نشان مي‌دهند؛ البته اين امر تنها زماني محقق مي‌شود كه به فرهنگ‌سازي در زمينه دين بيشتر از هميشه اهميت داده شود.
زماني كه ذائقه عمومي مردم در زمينه دين بالاتر رود، هيات‌هاي مذهبي براي جذب آنها به سمت خود مجبور مي‌شوند بيشتر تلاش كنند و در نتيجه روز به روز از افراط و تفريط دور مي‌شوند.
مسئله فرهنگ‌سازي در زمينه دين، امر مهمي است كه بدون حمايت‌هاي اساسي دولت، امكان‌پذير نمي‌شود؛ ارگان‌هايي نظير سازمان تبليغات اسلامي، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، حوزه‌هاي علميه، دانشگاه‌ها و از همه مهم‌تر صدا و سيما بيشتر از نهادهاي ديگر مي‌توانند در ساختن چنين فرهنگي سهيم باشند.
يكي از فعاليت‌هاي مهم دولت پيرامون وضعيت هيات‌هاي مذهبي در سال‌هاي اخير، بحث حمايت‌هاي مالي از آنهاست؛ هر سال در آستانه آغاز ماه‌هاي محرم و صفر بودجه‌اي در اختيار هيات‌هاي مذهبي قرار مي‌گيرد تا توسط آن بتوانند وسايل مورد نيازشان را تامين كنند.
اين گونه حمايت‌ها در كنار اينكه مي‌توانند مفيد باشند و در واقع نوعي تشويق براي هيات‌ها به شمار روند، در بسياري مواقع آسيب‌زا مي‌شوند.
چنين حمايت‌هايي از سوي دولت باعث مي‌شود تا در هر گوشه و كناري، پرچم يك هيات مذهبي بالا رود و گروهي از جوانان بي‌تجربه نيز تنها براي غلبه بر شور و احساسات آني به آنها گرويده شوند و در نهايت به آسيب‌هاي فراوان در حوزه دين دامن بزنند.
خلق نمادهاي غيرواقعي درباره عاشورا، مفقود ماندن اهداف اساسي اسلام، ايجاد تشتت آرا ميان مردم به واسطه ارائه سخنراني‌ها و مداحي‌هاي مختلف و بدون پايه و اساس و آسيب‌هايي از اين قبيل، نتيجه تكيه بر حمايت‌هاي مالي دولت از اين هيات‌هاست.
البته منكر اين نيستم كه حمايت از هيات‌هاي مذهبي دست اول و آنهايي كه نقش پررنگي دارند، مي‌تواند موثر باشد و به گسترده شدن فعاليت‌هاي مذهبي بينجامد، اما معتقدم اگر دستگا‌ه‌هاي دولتي تنها بخشي از بودجه صرف شده براي اين‌گونه حمايت‌ها را وارد فرهنگ‌سازي عمومي در عرصه دين كنند، بهتر مي‌توانند هيات‌هاي مذهبي را در رسيدن به اهداف والايشان ياري برسانند.
*رئيس شوراي مركزي مجموعه فرهنگي عاشوراييان
کد مطلب: 380
آدرس مطلب: https://www.armaneheyat.ir/note/380/چند-شرط-اساسي-براي-نظارت