آرمان هیأت - ضرورت توسعه فرهنگ عاشورایی

فرهنگ عاشورایی بايد برای شناسایی میراث معنوی محرم و عاشورا در کشور توسعه پیدا کند.

عزاداری و برپایی مراسم ماتم در سوگ خوبان و اولیاء خدا امری است که ریشه در قرآن و سیره نبوی(ص) و سیره امامان(ع) دارد.

در سیره امامان هم برنامه ای که هرگز در هیچ شرایطی ترک نشد، برپایی عزا بر سالار شهیدان امام حسین(ع) بود.

در ماه محرم و به ویژه روز عاشورا شیعیان و بسیاری از اهل سنت به سوگواری برای امام حسین(ع) می پردازند و بر مصائب وی و خانواده اش می گریند؛ هر چند سنت سوگواری از زمان امامان مرسوم بوده است، اما به تدریج تبدیل یک رسم اجتماعی گسسته است و بسیاری از جنبه های عزاداری های عربی، ایرانی، ترکی، هندی و حتی مسیحی را جذب کرده و این سوگواری در مناطق مختلف به صورت یک آیین مردمی درآمده و شامل مراسم مختلفی است.

در این روز مردان و زنان در بخش های جداگانه در حسینیه ها و مساجد گرد هم آمده و به سخنرانی های مذهبی، اشعار محزون، نوحه و سوز گوش داده و به گریه و ماتم می پردازند.

مجالس عزاداری حسینی نه تنها نام سیدالشهدا(ع) را پرآوازه نگه داشته، بلکه سبب ماندگاری پیام اسلام شدند و بر این اساس است که احیاگر مکتب نجات بخش عاشورا در عصر حاضر، حضرت امام خمینی(ره)، بیشترین تاکیدها را بر برپایی عزاداری سید سالار شهیدان داشتند: ملت ما قدر این مجالس را بدانند، این مجالس است که ملت ها را زنده نگه می دارد.

ملت ما را این مجالس حفظ کرده، بی‌خود نبود که رضاخان و مامورین ساواک تمام مجالس عزا را قدغن کردند.

مجالس سوگواری ائمه اطهار(ع) را باید حفظ کنید و این ها شعائر مذهبی ماست که باید حفظ شود.

شهيد آیت‌الله مطهری در یکی از خطبه‌های خود که تحت فشار زیاد ساواک هم قرار گرفت، گفت: «شمر کربلا مرد، شمر زمان ما نخست‌وزیر وقت رژیم صهیونیستی است و این اولین تحریفی است که در واقعه کربلا به دنبال آن بودند و موفق هم شدند که هدف امام حسین را در مبارزه با حاکم ظالم تحریف کردند.»

رهبر انقلاب نیز به تمام ائمه جمعه و فقها دستور داده اند تا برای خارج کردن واقعه عاشورا از این اقدامات، اقدام کنند تا کربلا به تفسیر واقعی خود برسد.

بر این اساس، از جمله مراسم دسته‌های عزاداری این است که مردان به سینه‌زنی و زنجیرزنی می‌پردازند و با خود علامت و علم حمل می‌کنند.

از دیگر مراسم این روز در شهرهای کویری ایران، نخل برداری است(نخل یک دست ساخته چوبی است که بسیار بزرگ و با عظمت است و در ماه محرم با پارچه های مشکی و متفاوت تزیین می شود و در عصر روز عاشورا این نخل توسط جمیعت بسیاری از زمین بلند می شود و سه دور در حسینیه گردانده شده و پس از آن مردم به عزاداری و سینه زنی و نوحه سرایی می پردازند.

تعزیه یا شبیه‌خوانی یکی دیگر از سنت‌های این روز است که نوعی تئاتر خیابانی است و تعزیه‌خوانان با ایفای نقش شخصیت‌های واقعه کربلا آن را برای مردم باز آفرینی می‌کنند.

لوازم و اسباب برپایی تعزیه، شبیه سازی کاروان های عزاداری تهیه ادوات جنگی، صحنه آرایی و وجود رجزخوانی از جمله عوامل برپایی تعزیه است.

اما چگونه می‌توانیم فرهنگ انتظار و عاشورا را از تحریفات دور نگه داریم و در تحریفات عاشورا مسول این تحریفات چه کسانی هستند ولی گاهی این رسوم صورتی غیر اسلامی پیدا کرده و به‌رغم فتوای مراجع دینی، عزاداران با قمه و زنجیر به بدن خود آسیب می‌زنند.

نکته‌ای که در تحریف عاشورا جای بحث دارد، مساله نوحه‌ها و عزاداری‌ها است و نوحه آنگاه که انسان را به یک فرهنگ غنی هدایت کند به نظر می‌رسد کارساز است، ولی اگر این چنین نباشد، خیر.

می تواند یک غفلت یا توطئه ای بر این باشد که نوحه ها از این حقیقت خالی باشد و نتواند یک فرهنگ قوی را در جامعه ما پدید آورد.

با انتقاد از برخی مراسم عزاداری درصدد تخریب عزاداری‌ها، خطبا و مداحان نیستیم، بلکه در پی آنیم که این نهاد مقدس با نشاط و شاداب بماند و همانند گذشته الهام‌بخش باشد.