نوای عرش با سبك پاپ؟

نویسنده: حسین فتحی*

21 دی 1387 ساعت 16:49

امروزه به افرادی که صدای زیبا و حال خوش خودشان را در خدمت آوازهای مذهبی با موضوع ستایش اهل بیت می‌آورند، مداح گفته می‌شود.

سروران گرامی فی الواقع ذاکر به شمار می آیند و مداح به افرادی باید گفته شود که «چکامه مدحت» می سرایند.

ذاکران گرامی و مداحان بزرگوار همگی زیر یک پرچم اند و این تعابیر تنها برای دقیق کردن موضوع استعمال می شود. پرچم دین خدا بدون شیپور نمی شود و شیپور اسرافیلی مدحت، در تن مردگان نسیم حیات می وزد.

چند تذکر برای ذاکران گرامی در این مختصر لازم دیدم که به عنوان برادری با تجربه ای کمی بیشتر، شاید قابل استفاده باشد:
الف. همه مردم مسلمان به ذاکر احترام می گذارند. چرا این قداست اجتماعی را پاس نداریم؟
با عملکرد صحیح و دقت در انتخاب مضامین، اشعار و مناسب خوانی این مهم، سهل و دست یافتنی می گردد.

ب. همه نسل جوان از ذاکران گرامی الگو می پذیرند آنها را به کدام راه می بریم؟ مُد گردابی است که جهانی است.

«مُد» در اسلام نداریم اما چه کنیم که به راحتی یک ترانه، یک سبک، یک سخن مُد می شود. باید از تمامی ابعاد انحرافی دوری کرد تا زمینه برای سوء استفاده به افراد کم ایمان و بی ایمان داده نشود.

ج. نوآوری کار خداست و «بدیع» نام زیبا و پاک خداوندگار متعال جهانیان، اما نوآوری هنری به هر خلاقیت بادآورده نمی گویند. نوآوری در کنار احترام به سنت های هزارساله و استفاده از بهرة فرهنگی تجارب میلیون ها مداح ممکن است. باید بر شانۀ غول ها ایستاد تا آینده را دید.

به قول نیوتن: «مگر می شود یک دانشمند دوباره علم را از نو کشف کند یا یک مهندس از نو چرخ را اختراع کند؟» هنرمند نیز نمی تواند به تمام دستآورد پیشینیان پشت پا بزند و کار خود را نوآوری تلقی کند. اگر خواجو و کمال خجندی و سلمان ساوجی نبودند، حافظ حافظ نمی شد. شیوایی سبک را از خواجو، خیال انگیزی را از کمال خجندی و زبان خالص و محکم اش را از سلمان ساوجی دارد رحمةالله علیهم.

د. چرا مدح و مداح ذکر و ذاکر اکنون مرکز همه هشدارها و توجه ها شده است؟ اکنون خطرخیزی خطّه هنرآیینی در خطّ مقدم جبهه جنگ فرهنگی ما قرار دارد.

دشمنان با فیلمبرداری ها و سوءاستفاده های رسانه ای می خواهند خدای ناکرده به اسلام عزیز و نازنین و ناب افترا و تهمت بزنند. به راحتی می توان نقشه های دشمنان را بر باد داد. تنها نکته، پرهیز از افراط و تفریط است. اعتدال رمز گذر از این خوان پرخطر است.

ه. پیروی از سبک های نورسیده تمدن های بیگانه برای هیچ هنرمندی عار نیست اما انتخاب خوش سلیقه شرط این کار است.

حسن گزینش شما می تواند سبک هایی از خاور دور آفریقا! و هر قاره دیگری بیاورد در کار دستگاه اهل بیت عصمت و طهارت علیهم الصلوةوالسلام، اما در کنار و به عنوان فرع سنت های کلاسیک موسیقایی ایرانی. پس اگر به موسیقی مقامی توجهی ندارید، لطفا به موسیقی چین و هند و آفریقا هم توجه نفرمایید.

و. بهتر است گنجایش و قابلیت های موسیقی الحان فارسی را در نظر بگیرید. چرا خوانندگان ایرانی هزار سال است گوشه های موسیقی در دستگاه های شناخته شده را رعایت می کنند؟ برای پرهیز از خارج خوانی و گوش آزاری است، وگرنه پاپ و جاز و دیگر سبک ها را هم داشته ایم. می توان با رعایت قواعد، آنها را هم اجرا کرد اما با دانش اش و با تبحر در فنونش.

جوانانی که در عمرشان به تار دست نزده اند، امروز گیتار می نوازند. چرا؟ درست به همان دلیل که مداح ما ناگهان می رود مِتال می خواند. شما خط دهنده جوانان هستید و هر چیز به جای خویش نیکوست.

ز. اطلاعات تاریخی برای مداح لازم و ضروری است در کنار ادبیات و موسیقی مداحی که نتواند اسناد را با حکایت ها تطبیق دهد، چگونه بتواند از میان اشعار و سروده ها درست ترین ها را انتخاب کند. پس کمی پژوهش و تحقیق لازم است.

ح. مداح خوب می تواند از میان مجالس، مجالس بهتر را انتخاب کند و یا به مجلس خودش خط بدهد و مخاطبان را به سرمنزل حال و حس درست تر راهبری کند.

ط. اگر خوب دقت کنیم، می بینیم شیعیان در طول تاریخ همیشه لایه های گوناگون اقامه مجالس ذکر داشته اند. مجالس با اوج گرفتن در لایه های مختلف معرفتی خاص تر و خاص تر می شده است. هنوز هم ضرورت چنین دقتی به وضوح مشاهده می شود.

هر کس نمی تواند با درجه معرفتی خودش روایتی از حماسه های اهل بیت علیهم آلاف التحیة و آل بشنود که مناسب او نیست. درجه های معرفتی گونه گون مجالس خودشان را می طلبند. ایمان سلمان و ابوذر مثال بسیار واضحی است که نبی اکرم صلوات الله تبارک و تعالی علیه و آله و سلم فرمودند تا ما بفهمیم و استفاده کنیم و به کار ببندیم.

ی. اسلام ناب عزیز شیعی، آن قدر زیباست که تبلیغ آن امری خطرناک است شاید تعریف و تمجید و مدح ما آن را خدشه دار کند. صدق نیت و صفای ضمیر تمام ذاکران پیشاپیش مورد قبول همه است، اما لطافت موضوع کمی کار را پیچیده و سخت می کند که باید با مراعات و احتیاط با آن روبه رو شد نه احساس گرایی صرف که تعمیم های بدون عاقبت گری را با خود می آورد و خدای ناکرده پشیمانی بی منفعت را در پی دارد.

یا صحت تعابیر شاعرانه دقت مداح را در اجرای آن می طلبد و باید مضمون و محتوا با قالب و اجرا جور در بیاید. یک جمله درست را به شکل غلطی هم می توان القا کرد. جمله صحیح «فقط خدا» را دقت کنید. این شبه جمله که افعال آن محذوف است می تواند جمله شیطان باشد یا جمله یکی از اولیا. باید جای به کار بردن آن و لحن را رعایت کرد.

اگر منظور از «فقط خدا» این باشد که ایاک نعبد و ایاک نستعین، درست است اما اگر منافی توسل باشد خلاف آیات بی شماری از قرآن کریم است.

ی. مداح گرامی با استمداد از انفاس گرامی حضار چه انس و چه جن، نوای عرش سر می دهد. پس باید برای حضار محترم احترام بسیار قائل بود. از دل شکسته راهی است بسیار کوتاه تا عرش خداوند متعال. پس برای وقت عزیزان مستمع ارزش قائل باشیم. این ارج جلسه است که در اجر ذاکر و مداح بسیار مؤثر است.

تنها و تنها حسّ نیست که مهم است؛ معناها، درس ها، اصلاح نفس ها، تزکیه ها و عبرت ها و آموزش های فراوانی در هر جلسه روضه حسینی ارواح العالمین له الفداه تعبیه شده است که تنها باید به آنها توجه نمود. مانند میوه های بهشتی که فقط خواستن شرط استفاده است.

شعر پایه و مایه هر ذکر است. ما بر آن شدیم که تنها به واجبات و مستحبات، محرمات و مکروهات مداحی نپردازیم. آستین بالا زده و در حد بضاعت خود کاری بکنیم. از شعر عاشورایی رباب و سکینه و زینب و ام البنین علیهن السلام تا کربلا فاصله چندان نیست. همه در مراثی حضرات عظمت حماسه های شهدا را دیدند حتی یزیدیان.

اولین سرایندة عاشوری خود حضرت اباعبدالله علیه السلام و الصلوة بودند که فرمودند:«یا دهر افّ لک من خلیل...»
شاعران با اقتفای مولایشان و خوانندگان و مستمعان نیز پس از ایشان در صف ایستاده اند تا کمکی به کاروان کربلا کنند. بیا با آه دل و اشک چشم خود برای این دستگاه سوز و ساز فراهم کنیم.

* مدیر دفتر هنر و ادبیات هلال

کد مطلب: 4749

آدرس مطلب: https://www.armaneheyat.ir/note/4749/نوای-عرش-سبك-پاپ