آرمان هیأت - عزت‌طلبي و ذلت‌گريزي

مدرسه حسيني، مدرسه تربيت انسان بر مبناي سربلندي و بزرگواري و عزت و كرامت است. انساني كه واجد كرامت و عزت باشد، هرگز خود را خوار نمي‌سازد و حسين(ع) جلوه بارز اين‌گونه زيستن و بر اين مبنا تربيت كردن است.

امام حسين(ع) و ياران همراه او، در اوصاف گوناگوني ممتاز بودند، لكن يكي از عالي‌ترين ويژگي‌هايي كه در آنان وجود داشت، ذلت ناپذيري آنان بود.

مدرسه حسيني، مدرسه تربيت انسان بر مبناي سربلندي و بزرگواري و عزت و كرامت است. انساني كه واجد كرامت و عزت باشد، هرگز خود را خوار نمي‌سازد و حسين(ع) جلوه بارز اين‌گونه زيستن و بر اين مبنا تربيت كردن است.

آن حضرت با نهضت خويش به همه انسانها آموخته است كه زندگي جز بر اساس كرامت و عزت، زندگي نيست و مرگ حقيقي در اين است كه كرامت انساني و عزت ايماني زير پا گذاشته شود. ابن ابي ‌الحديد معتزلي در كتاب خود، به مناسبت شرح خطبه 51 نهج‌البلاغه، بحثي را با عنوان «اباه الضيم و اخبارهم» (سرگذشت ستم ناپذيران) مطرح مي‌كند و جمعي از ستم‌ ناپذيران را در تاريخ اسلام نام مي‌برد.

وي در ابتداي اين بحث مي‌نويسد: «سرور كساني كه زير بار خواري نرفته‌اند، كسي كه به مردم مردانگي و غيرت و مرگ زير سايه‌هاي شمشير را آموخته و چنين مرگي را بر خواري و زبوني ترجيح داده است، حسين بن علي بن ابيطالب است كه به او و يارانش امان داده شد، اما از آنجا كه نمي‌خواست تن به زبوني دهد و نيز بيم آن داشت كه ابن‌زياد اگر هم او را نكشد، به نوعي خوار و ذليلش سازد، مرگ را بر چنين زندگي‌اي ترجيح داد»(1)

در منطق حسيني زيستن با اهل طاغوت و زندگي در زير سلطه اهل ستم، با زبوني و خواري قرين است و سازش با طاغوت، ننگي است كه با ايمان و كرامت انساني سازگاري ندارد. هنگامي كه ابن زبير از امام در خصوص درخواست بيعت يزيد جويا شد، حضرت فرمودند: «از بيعت با يزيد امتناع خواهم ورزيد و زير بار بردگي و ذلت نخواهم رفت»(2)

هنگامي كه در حضور حاكم مدينه با تهديد مروان مبني بر بيعت با يزيد مواجه شد، عكس‌العمل تندي نشان داده، فرمود: «مثلي لا يبايع مثله؛ شخصيتي چون من با شخصي چون يزيد هرگز بيعت نمي‌كند.»(3.)

به برادرش محمد بن حنفيه نيز فرمود: «به خدا سوگند، اگر در هيچ نقطه‌اي از دنيا، هيچ پناهگاه و جاي امني نداشته باشم، هرگز با يزيد بن معاويه بيعت نخواهم كرد.»(4)

شعار "هيهات منا الذله" و همچنين كلام ماندگار «والله لا اعطيكم بيدي اعطاء الذليل و لا افر فرار العبيد؛ به خدا سوگند نه به شما دست ذلت مي‌دهم و نه همچون بردگان فرار خواهم كرد»، براي هميشه، بر تارك تاريخ مي‌درخشد.

در روز عاشورا در سخت‌ترين شرايط در حالي كه سپاه يزيد، ايشان و يارانش را محاصره كرده بود، حضرت در برابر صفوف دشمن، خطبه‌اي حماسي ايراد فرمود و پرچم حميت، عزت‌طلبي و سازش ‌ناپذيري را در بلند‌ترين قله انسانيت به اهتزار درآورد: «آگاه باشيد كه اين فرومايه (ابن‌زياد) مرا ميان دوراهي شمشير و خواري قرار داده است و هيهات كه ما تن به خواري دهيم، زيرا خداوند و پيامبرش و مومنان از اينكه ما تن به خواري دهيم ابا دارند، و دامنهاي پاك مادران و انسانهاي پاك ‌دامن و جانهاي باغيرت و نفوس با شرافت روا نمي‌دارند كه ما فرمانبرداري از فرومايگان را بر قتلگاه رادمردان مقدم بداريم»(5)

نه تنها امام حسين(ع) بلكه تمام ياراني كه با او در عاشوراي 61 هجري كشته شدند، در اوجي از عزت نفس و نستوهي شربت شهادت را نوشيدند.

رد امان‌نامه شمر توسط حضرت ابوالفضل العباس(ع) نمونه‌اي از اين حقيقت است. چه نيكو پيامبر اكرم (ص) فرموده است: «حسين بن علي چراغ هدايت، كشتي نجات، پيشواي سعادت و خجستگي و امام عزت و افتخار است.»(6)

پي‌نوشت ها:
-1 شرح نهج‌البلاغه، ج3، ص249
-2 موسوعه كلمات الامام الحسين، ص278
-3 همان، ص283
-4 مقتل الحسين خوارزمي، ج1، ص 188
-5 تحف‌العقول، ص 171
-6 عيون اخبارالرضا، ج1، ص 60