کد مطلب : ۶۷۴۷
داوود فتحعلي‌بيگي
بقای تعزیه؛ مردم یا دولت؟
آنچه مسلم است اين است كه تعزيه را هر اندازه بيشتر بشناسيد، بيشتر به آن علاقه‌مند مي‌شويد و بيشتر به ارزش‌هاي هنري و معنوي آن پي مي‌بريد. تعزيه يك هنري است اساطيري و ايراني و پررمز و راز كه هم آييني است و هم نمايشي و در دل فرهنگ ايراني بوجود آمده و رشد و اعتلا پيدا كرده است.
متاسفأنه تعزيه به اندازه كافي شناخته شده نيست. ما در يك دوره‌اي در تهران، 60 ـ50 تكيه داشتيم، اما الان بيشتر اين تكايا يا كاملا از بين رفته يا تبديل به مكان ديگري شده است. بايد جايي وجود داشته باشد كه به طور مستمر تعزيه يا شبيه‌خواني اجرا شود تا 365 مجلس جداگانه تعزيه براي 365 روز سال اجرا شود تا مردم بفهمند گستردگي تعزيه چيست.
خودبه‌خود كه تعزيه نمي‌تواند خود را به مردم بشناسد. در دوره‌اي هم كه اين اتفاق مي‌افتاده، باني داشته و بانيان، اين شرايط را فراهم مي‌كردند. امروز هم به همت بانيان كه اكثرا غيردولتي هستند، تعزيه اجرا مي‌شود، اما آنان چون نذر مي‌كنند طبعا شرايط اجراي تعزيه‌هايي را فراهم مي‌كنند كه اغلب مقدسين هستند و به آن متوسل مي‌شوند.
نكته‌اي كه در ارتباط با ميراث معنوي و نمايش‌هاي سنتي و آييني وجود دارد اين است كه متاسفأنه هيچ متولي مشخصي براي اين هنرها وجود ندارد و بستگي به گرايش و علاقه برخي از مديران فرهنگي دارد. اگر كسي باشد كه اين علاقه‌مندي در او وجود داشته باشد، زمينه‌هاي فرهنگي را براي كار بوجود مي‌آورد.
طبعا هر پديده هنري در هر نقطه‌اي از دنيا، اگر حامي نداشته باشد چه دولتي و چه غيردولتي، احتمال اينكه ادامه حيات بدهد، خيلي ضعيف است و مقوله تعزيه و بقيه هنرهاي ما هم از آن مستثنا نيست. اما به بركت وسايل ارتباط جمعي و امكان ثبت و ضبط تصويري آثار، اينكه اين هنرها به طور كلي منقرض شوند و ديگر اثري از آنها نماند، دور از ذهن است. ممكن است در يك دوره‌اي اجرا نشود، اما مي‌توان آثاري پيدا كرد كه آنها را بازسازي كرد. اما من بيشتر از مسئولان به مردمي كه نسبت به امام حسين(ع) علاقه‌مند هستند، اميد دارم و تا به حال هم علاقه‌مندي آنان بوده كه تعزيه را نگه داشته است.
بحث عامه مردم از بحث هنرمندان جداست. عامه مردم اغلب به سبب اعتقادات و علاقه‌اي كه دارند و همچنين جاذبه‌هايي كه تعزيه دارد، هر زمان شرايطي براي اجراي تعزيه خوب فراهم شود، مي‌روند و مي‌بينند، اما خواص به‌ويژه هنرمندان سينما و تئاتر چند دسته‌اند. يك دسته مطلقا براي تعزيه اهميتي قائل نيستند و مي‌گويند كه دوره آن تمام شده است. يك دسته به تعزيه به عنوان يك سيستم اجرايي نگاه مي‌كنند و بهره‌برداري تجربي خوبي هم مي‌كنند. يك دسته هم فراتر از آن به تعزيه نگاه مي‌كنند.
بانيان خصوصي تلاش‌شان بيشتر در راستاي برآوردن نذوراتشان است. نذر كرده و حالا هم مي‌خواهد نذرش را ادا كند. همين به ماندگاري تعزيه كمك مي‌كند، اما او براي اينكه آموزشش سيستماتيك بشود يا تمامي رديف‌هاي دستگاه‌هاي موسيقي دقيقا هماني باشد كه از قديم ساخته و پرداخته شده، برنامه‌ريزي ندارد. آنها ديگر دغدغه اين چيزها را ندارند و متوجه آسيب‌هايي كه به تعزيه وارد مي‌شود، نمي‌شوند كه اين ديگر به عهده پيشكسوتان و كساني است كه عِرق ملي و حساسيت فرهنگي دارند كه نگذارند اين اتفاق بيفتد.
متاسفأنه تعزيه به اندازه كافي شناخته شده نيست. ما در يك دوره‌اي در تهران، 60 ـ50 تكيه داشتيم، اما الان بيشتر اين تكايا يا كاملا از بين رفته يا تبديل به مكان ديگري شده است. بايد جايي وجود داشته باشد كه به طور مستمر تعزيه يا شبيه‌خواني اجرا شود تا 365 مجلس جداگانه تعزيه براي 365 روز سال اجرا شود تا مردم بفهمند گستردگي تعزيه چيست.
خودبه‌خود كه تعزيه نمي‌تواند خود را به مردم بشناسد. در دوره‌اي هم كه اين اتفاق مي‌افتاده، باني داشته و بانيان، اين شرايط را فراهم مي‌كردند. امروز هم به همت بانيان كه اكثرا غيردولتي هستند، تعزيه اجرا مي‌شود، اما آنان چون نذر مي‌كنند طبعا شرايط اجراي تعزيه‌هايي را فراهم مي‌كنند كه اغلب مقدسين هستند و به آن متوسل مي‌شوند.
نكته‌اي كه در ارتباط با ميراث معنوي و نمايش‌هاي سنتي و آييني وجود دارد اين است كه متاسفأنه هيچ متولي مشخصي براي اين هنرها وجود ندارد و بستگي به گرايش و علاقه برخي از مديران فرهنگي دارد. اگر كسي باشد كه اين علاقه‌مندي در او وجود داشته باشد، زمينه‌هاي فرهنگي را براي كار بوجود مي‌آورد.
طبعا هر پديده هنري در هر نقطه‌اي از دنيا، اگر حامي نداشته باشد چه دولتي و چه غيردولتي، احتمال اينكه ادامه حيات بدهد، خيلي ضعيف است و مقوله تعزيه و بقيه هنرهاي ما هم از آن مستثنا نيست. اما به بركت وسايل ارتباط جمعي و امكان ثبت و ضبط تصويري آثار، اينكه اين هنرها به طور كلي منقرض شوند و ديگر اثري از آنها نماند، دور از ذهن است. ممكن است در يك دوره‌اي اجرا نشود، اما مي‌توان آثاري پيدا كرد كه آنها را بازسازي كرد. اما من بيشتر از مسئولان به مردمي كه نسبت به امام حسين(ع) علاقه‌مند هستند، اميد دارم و تا به حال هم علاقه‌مندي آنان بوده كه تعزيه را نگه داشته است.
بحث عامه مردم از بحث هنرمندان جداست. عامه مردم اغلب به سبب اعتقادات و علاقه‌اي كه دارند و همچنين جاذبه‌هايي كه تعزيه دارد، هر زمان شرايطي براي اجراي تعزيه خوب فراهم شود، مي‌روند و مي‌بينند، اما خواص به‌ويژه هنرمندان سينما و تئاتر چند دسته‌اند. يك دسته مطلقا براي تعزيه اهميتي قائل نيستند و مي‌گويند كه دوره آن تمام شده است. يك دسته به تعزيه به عنوان يك سيستم اجرايي نگاه مي‌كنند و بهره‌برداري تجربي خوبي هم مي‌كنند. يك دسته هم فراتر از آن به تعزيه نگاه مي‌كنند.
بانيان خصوصي تلاش‌شان بيشتر در راستاي برآوردن نذوراتشان است. نذر كرده و حالا هم مي‌خواهد نذرش را ادا كند. همين به ماندگاري تعزيه كمك مي‌كند، اما او براي اينكه آموزشش سيستماتيك بشود يا تمامي رديف‌هاي دستگاه‌هاي موسيقي دقيقا هماني باشد كه از قديم ساخته و پرداخته شده، برنامه‌ريزي ندارد. آنها ديگر دغدغه اين چيزها را ندارند و متوجه آسيب‌هايي كه به تعزيه وارد مي‌شود، نمي‌شوند كه اين ديگر به عهده پيشكسوتان و كساني است كه عِرق ملي و حساسيت فرهنگي دارند كه نگذارند اين اتفاق بيفتد.
