آرمان هیأت - نقل‌هاي ديني-مذهبي و راويان آن در ايران

فرهنگ: این گفتار تلخیصی است از مقاله «نقل‌هاي ديني-مذهبي و راويان آن در ايران» به قلم جهانگير نصري اشرفي که در کتاب مجموعه مقالات در باره موسيقي آييني، حكمي و مذهبي ايران» در دو جلد چاپ شده است.

مقاله به نقل‌هاي مورد استفاده در نواحي ايران اشاره دارد که از مضمون ديني- مذهبي برخوردارند.

اين گروه از نقل‌ها به اشكال مختلفي مسائل اعتقادي را مورد توجه قرار داده و به بازپرورش آنها مي‌پردازند و در پنج گروه قابل طبقه‌بندي هستند:

۱-نقل‌هايي كه مستقيما تعدادي از احاديث قرآني يا روايات افواهي را به عنوان جوهر داستاني خود برگزيده‌اند.

۲- نقل‌هايي كه با استفاده از اعتقادات و باورهاي ديني، يك سلسله اخلاقيات را به عنوان اصل پيام خود مورد توجه قرار مي‌دهند؛ مانند: دينداري، تقوي.

۳- نقل‌هايي كه مستقيما در رابطه با معنويات خاص و يا كرامات انبيا و اوليا و امامان شيعه است؛ مانند: نقل ضامن آهو.

۴- نقل‌هايي كه در رابطه با زندگي افراد خاصي است كه در راه دين دست از تمنيات دنيوي شستند؛ مثل نقل ابراهيم ادهم.

۵- نقل حكايت اوليا و يا افرادي كه در راه گسترش دين اسلام فداكاري بي‌مانندي انجام دادند، مانند داستان زندگي سلمان در جنوب ايران و باباروشن در ميان تركمن‌ها.

در ادامه این مقاله، در بخش راويان موسيقي ديني و مذهبي آورده شده است:

پايبندي به مناسك و سنن ديني و مذهبي يكي از بارزترين خصايص ايرانيان است؛ از همين روست كه آنان براي حفظ و بقاي اين‌گونه سنت‌ها، پيوسته از انواع بدايع ذوقي و هنري سود برده‌اند. آنچه مسلم است دو انگيزه يعني ارائه و عرضه هنرمندان و اعتقادات و باورهاي مذهبي و همچنين حفظ و گسترش الحان موسيقي ملي در پناه اعتقادات ديني، زمينه ساز گروه‌هايي شد كه از آنان به عنوان راويان موسيقي ديني و مذهبي ياد مي‌شود.

نگارنده ۱۷ عنوان براي راويان انتخاب مي‌كند و به شرح تاريخي و علمي هريك از اين مولفه‌ها مي‌پردازد كه عبارتند از: فضايل‌خوان، مناقب‌خوان(منقبت خوان)، نعت‌خوان، پرده‌خوان، درويش‌خوان (درويش خواني)، چاووش‌خوان(چاووش)، پامنبري‌خوان، روضه‌خوان، اذان‌گو، حافظ (قرآن‌خوان- قاري)، مداح(مدح خوان)، ذكر(ذكر،تلقين،سماع)، مناجات‌خوان، سحرخوان، نوحه‌خوان، مرثيه‌خوان و تعزيه‌خوان.