آرمان هیأت - پرونده درختان مقدس 3 // دخیل بستن به درخت، خرافه است

پرونده درختان مقدس 3 // دخیل بستن به درخت، خرافه است

می‌توان به اهل بیت(ع) که مقرب درگاه الهی هستند، توسل جست؛ اما توسل به موجودات دیگر منبع ندارد و بیشتر دارای جنبه‌ خرافی است.

فرهنگ-خیمه: دکترعبدالله متقی زاده مدیر پژوهشهای برنامه ای و فیلم نامه ای مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما معتقد است برخي درختان به علت رويدادي که در زماني خاص برايشان اتفاق افتاده است تقدسي خاص پيدا کرده‌اند ؛ اما اينکه درخت مورد پرستش قرار گيرد غلط است و به جز خداي متعال هيچ کسي پرستيدني نيست.

*آقای دکتر! آیا برای تقدس درخت پیشینه تاریخی وجود دارد؟

- در رابطه با درخت مقدس باید گفت: درخت مقدس لفظی مضاف است؛ یعنی درخت به کلمه مقدس اضافه شده، به معنای درختی که مورد تقدس قرار گرفته شده و مقدس است.

نکته اول اینکه شجره یا درخت به عنوان یکی از آیات الهی شناخته شده و آیه هم به معنای نشانه است. با نگاه به مجموعه هستی آیات الهی را می‌بینیم که برای نشان دادن صاحب این آیه خداوند متعال می‌فرماید: «سنریهم آیتنا فی الافاق و الانفس حتی یتبینه ان الحق»؛ «آیاتمان را ارائه می‌دهیم چه آیات درونی و چه بیرونی که انسان‌ها آگاهی یابند که حق مطلق خداوند است.» به نگاه فلسفی مجموعه جهان هستی معلول و علت حقیقی و به وجود آورنده آن خدای متعال است؛ مثلاً درختان کارکردهای متفاوت و در مجموعه هستی نقش به سزایی دارند.

یکی از کارکردهای مهم درخت تولید اکسیژن است که زندگی روی کره زمین نه تنها برای انسان بلکه برای همه‌ موجوداتی که دارای حیات هستند به آن وابسته است.

برخی درختان به علت رویدادی که در زمانی خاص برایشان اتفاق افتاده است تقدسی خاص پیدا کرده‌اند؛ مانند نخلی که حضرت مریم (س) به امر الهی به آن نزدیک شد و از خرمای آن خورد و حامله شد؛ در نتیجه این درخت قداست خاصی پیدا می‌کند و در روایات داریم که «فاوحی الی النخل»؛ «وحی کردیم بر درخت» یا برخی انبیاء الهی به واسطه درختان با خداوند متعال صحبت می‌کردند و به همین علت آن درخت قداست خاصی پیدا می‌کند؛ اما اینکه درخت مورد پرستش قرار گیرد غلط است و به جز خدای متعال هیچ کسی پرستیدنی نیست.

مفید بودن درخت در آیات و روایات عنوان شده است؛ مثلاً قرآن می‌فرماید: «کلمه الطیب کشجره الطیبه اصلها ثابت و ...»؛ «آنقدر درخت زیبا و مفید است که از آن به امر، کلمه، کار و بنیاد خوب، تعبیر شده است».

ائمه (ع) مانند درختی با ریشه و تنه ثابت هستند که مردم از سایه آن استفاده می‌کنند. این درخت «کلمه طیبه» امر خدایی و برای هدایت بشر آفریده شده و درختی ویژه است و خلاف درختانی که در فصل خاصی میوه می‌دهند در هر زمانی می‌توان از میوه آن استفاده کرد.

درخت هدایت الهی (اهل بیت (ع)) ریشه‌دار است و مثل گیاهانی که در فصلی روییده و بعد خشک می‌شوند، نیست. این درخت ریشه و تنه ثابت دارد و میوه آن همیشگی است و هر زمانی که انسان به ائمه (ع) نزدیک شود از هدایت آنها برخوردار خواهد شد.

در روایات داریم که امر بد مثل درخت بد است؛ که میوه بد می‌دهد. در مجموع درخت یکی از آیات الهی است که باید در حفظ، نگهداری و کاشت آن دقت کنیم؛ زیرا در اثر درست استفاده نکردن از درخت بحران محیط زیست به وجود آمده است.

*روایت شده درختی مورد توجه رسول خدا (ص) بوده است. راجع به این موضوع توضیح می‌دهید.

- بله. حضرت رسول (ص) از آن جهت که رسول خداست و ارتباطش با مجموعه مخلوقات خدا چه انسان‌ها و طبیعت، چه غیرانسان‌ها مثل جن و فرشته‌ها و ... براساس محبت و عشق است؛ بنابراین به مخلوقات خدا حتی به کفار محبت می‌ورزد. حضرت می‌فرماید: «من اینها را از ته چاه بیرون می‌آورم.» اینها وقتی از چاه بیرون می‌آمدند کنار چاه می‌ایستادند و دوباره خودشان را به چاه می‌اندازند و حضرت رسول (ص) نسبت به انسان‌ها و هدایتشان علاقه‌مند بود که قرآن از طرف خدای متعال می‌فرماید: «خودت را به زحمت می‌اندازی که اینها ایمان بیاورند و اینها ایمان نمی‌آورند.»

پیامبر (ص) به علت اخلاق الهی‌اش به همه موجودات نگاه محبت‌آمیز داشت و دوست نداشت صاحب حیاتی بی‌علت حیاتش گرفته شود و دستور می‌داد حیوانات را درست نگه‌داری کنید مبادا غذایشان را کم بگذارید حتی نسبت به رودخانه، درختان، گل‌آلود نکردن آب و حفظ محیط زیست دستورات زیادی داده است. برای کاشت درخت ثواب بسیاری ذکر شده و این نشان‌دهنده توجه و محبت حضرت رسول (ص) به مجموعه جهان هستی که خالق آن خداست، می‌باشد و همان‌طور که خدا را دوست دارد باید مخلوق خدا را دوست بدارد.

*آقای دکتر درخت سدر مورد توجه حضرت رسول بوده است چرا؟

این درخت به علت انعقاد قرارداد صلح حدیبیه در سایه آن جایگاه تاریخی خاصی در اسلام دارد و نکته دیگری در آن نیست؛ هر چند این درخت در زمان بنی‌امیه قطع شد؛ ضمن اینکه درختان سدر فایده زیادی داشته و دارند؛ ولی قداست خاصی ندارند.

* در عصر حاضر عده‌ای برای بعضی از درختان احترام خاصی قائل هستند؛ مثلاً در یزد درخت کهنسال یا چناری در شهری دیگر وجود دارد که مردم به آنها احترام می‌گذارند و سبز به آنها گره می‌زنند یا نمونه‌های دیگری مثل انجیر معابد یا درخت سدر و ... نظر شما چیست؟

- بله دیده‌ام. بعضی از درختان به علت نزدیکی و مجاورت با امامزاده و اینکه تنها سایه‌بان آنجا بوده و از این جهت فایده داشته مورد توجه است؛ ولی به درخت دخیل بستن خرافه است همه این‌گونه درختان در ایران همین مسئله مشابه را دارند.

* فکر می‌کنید چقدر خرافه در این مورد وارد شده باشد؟

- آنچه هست اینکه می‌توانیم به اهل بیت(ع) که مقرب درگاه الهی هستند، توسل جوییم؛ اما توسل به موجودات دیگر منبع ندارد و بیشتر دارای جنبه‌ خرافی است.

*اگر انسان با این‌گونه مسائل مواجه شود و به مکانی که درختی مورد توجه و پرستش مردم قرار می‌گیرد، برسد باید چه کند؟

- همان‌طور که قبلاً هم گفتم این پرستش باطل و غلط است و باعث می‌شود دشمنانمان سوءاستفاده کنند و شیعیان را خرافه‌پرست معرفی کنند. بعضی از افراد به این مسائل دامن می‌زنند و غلط است؛ ضمن اینکه ما به شفاعت و کرامت معصومین (ع) معتقدیم.

پیشنهاد می کنیم مطالب بیشتر در این زمینه را در بخش ویژه «درختان مقدس» مطالعه بفرمایید.