آرمان هیأت - «مختارنامه» ارزش همه ريسك‌ها را داشت

گفت‌وگوی ایسنا را با بازیگر نقش «مختار» بخوانید. عرب‌نیا که طی مدت بازی در این نقش به ندرت تن به مصاحبه داده؛‌ در این گفت‌وگو از مختار و ریسک بازی در این مجموعه بزرگ تلویوزیونی سخن گفته است.

فرهنگ: فریبرز عرب‌نیا طی شش سالی كه ساخت «مختارنامه» به طول انجامید، به ندرت در فیلمی حاضر شد و به گفته‌ی خودش یك «خودكشی حرفه‌یی» را تجربه كرد. او معتقد است در چنین شرایطی یك بازیگر حرفه‌یی همواره به لحاظ مالی ضرر می‌كند؛ با این حال عرب‌نیا خوشحال است كه سیستم غیرقابل پیش‌بینی فیلمسازی در ایران، سال‌هایی كه او صرف این سریال كرده بود را به هدر نداد و در گفت‌وگوهایی كه در مقاطع مختلف ساخت سریال «مختارنامه» داشت، بارها اعلام كرد كه احساس می‌كند از این انتخاب (بازی در سریال داوود میرباقری) راضی است.

بازیگر توانا به لحاظ مالی ضرر می‌كند
این بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون در گفت‌وگو ایسنا، در پاسخ به این پرسش كه نقش مختار برایش چقدر به لحاظ مالی و معنوی ارزش داشت كه قبول كرد چندین سال از عمرش را صرف آن كند؟ گفت: در مورد امكانات مالی به جرأت می‌گویم كه بازیگر توانا و صاحب سبك همیشه در ایران ضرر می‌كند؛ در این باره شك نكنید؛ من با فكت(دلیل) مشخص و مسلم علمی، در یك سمیناری حتما در این باره صحبت خواهم كرد.

عرب نیا ادامه داد: بازیگر توانای صاحب سبك و دانش‌آموخته، همواره در سیستم سینما و تلویزیون ایران در حال ضرر مالی و جانی است؛ اما این بحث به كنار است.

ارزش‌های معنوی بازی در «مختارنامه»
وی سپس درباره‌ی ارزش‌های معنوی بازی در سریال «مختارنامه» و همكاری با كارگردانی چون داوود میرباقری و جمعی از عوامل حرفه‌یی این سریال، خاطرنشان كرد: از حیث ارزش‌های كار، من به عنوان یك بازیگر همواره مجموعه‌ای از فاكتورها برایم در انتخاب دخیل هستند كه پیش از هرچیز كارگردان و فیلم‌نامه‌ قرار می‌گیرد و بعد از آن جمع همكاران است كه باعث می‌شود ببینیم پیش‌بینی ما نسبت به آینده كار آیا مثبت است یا خیر.

فریبرز عرب‌نیا كه در زمان ساخت این مجموعه در این گفت وگو شركت كرد سپس توضیح داد: در سریال «مختارنامه» هم وضعیت به همین منوال بود؛ حساسیت‌های این كار و این كه از همان ابتدا حدس می‌زدم كه سال‌ها از سینما دور می‌افتم، برایم یك‌جور به معنای خودكشی حرفه‌یی بود. منتها من شخصا زندگی را با فراز و فرودهایش دوست دارم و باورم نیست زندگی بدون سختی و ریسك، زندگی باشد و در حقیقت یك‌جور تكرار روزمرگی است. در عرصه بازیگری هم هستند گروهی كه دوست دارند موفقیت‌هایشان همواره تكرار شود و یك مسیر بی‌فراز و نشیب را طی كنند؛ اما من چون باور ندارم چنین مسیری، مسیر پویایی باشد، از ابتدا خوشبختانه به دنبالش نبودم كه حالا هم از تركش ناراحت شوم.

«مختارنامه» ارزش همه ریسك‌ها را داشت
این بازیگر سینما و تلویزیون با بیان این كه از ابتدا دغدغه‌هایش چیزهای دیگری به غیر از حفظ موقعیت بوده، ادامه داد: من قبل از شروع «مختارنامه» می‌خواستم فیلم خودم را بسازم و مهم‌ترین دغدغه‌ام این بود كه ساخت این فیلم چند سال به عقب می‌افتد؛ كمااین كه این اتفاق افتاد. مجموعه قصه‌ام را داشتم چاپ می‌كردم آن هم چند سال به عقب افتاد؛ اما الآن شكرخدا فكر می‌كنم كه غلط پیش‌بینی نكرده بودم و «مختارنامه» ارزش تمام این سختی‌ها و ریسك‌ها را داشته‌است. خدا را واقعا شكر می‌كنم؛ به این دلیل كه به راحتی می‌توانست كار خوب از آب در نیاید؛ نه به این دلیل كه كارگردان، فیلم‌نامه و عوامل خوب نبودند بلكه به این جهت ‌كه سیستم فیلم‌سازی در ایران، سیستم قابل پیش‌بینی نیست. به همین راحتی می‌توانست این كار درنیاید و حال همه خراب شود كه شكر خدا این‌طوری نشد.

بازی در سریالی مثل «مختارنامه» ایثار می‌خواهد
بازیگر نقش «مختار» سپس با بیان این كه كارهایی مانند «مختارنامه» ایثار می‌خواهد، اظهار كرد: در چنین كارهایی پوست، مو، گوشت و جان آدم فرسوده می‌شود. زندگی‌ بازیگر چنین كارهایی دچار تنش‌های عجیب و غریب می‌شود. از نظر حرفه‌یی ۵ سال فید شدن در ید هركسی نیست ولی من از گفتن این‌ها همواره اباء دارم؛ به جهت این‌كه دوست ندارم بحث شخصی كنم.

عرب نیا بار دیگر تاكید كرد: بازی در چنین كارهایی حقیقا ایثار می‌خواهد. ۵ سال از زندگی یعنی نیم دهه‌ی یك بازیگر چه از لحاظ حرفه‌یی و چه نظر زندگی شخصی؛ بنابراین بر روی جسم و روحش تأثیر می‌گذارد.

عدم تمایل به مصاحبه
از نخستین روزی كه فریبرز عرب‌نیا برای بازی در سریال تاریخی «مختارنامه» با سیما فیلم قرارداد بست، حدود شش سال می‌گذرد و او در این مدت به جز یك پروژه، در هیچ پروژه سینمایی و تلویزیونی دیگری مقابل دوربین نرفت. او در تمام این روزها «مختار» داوود میرباقری باقی ماند، تا علاوه بر رد پیشنهاد كارگردانان و تهیه‌كنندگان برای بازی در پروژه‌ای دیگر، پاسخش برای مصاحبه با خبرنگاران نیز منفی باشد.

با این حال فریبرز عرب‌نیا پس از گذشت پنج سال و در حالی كه در صحنه‌های كربلا از سریال «مختارنامه» حاضر شده بود، در گفت‌وگویی حاضر شد و به خبرنگار سرویس تلویزیون ایسنا درباره‌ی دلایل عدم تمایلش به مصاحبه گفت: شاید یكی از دلایلی كه من به طور كلی از صحبت فرار می‌كنم، این است كه همواره كلام شهید می‌شود.
بنابراین او در این مصاحبه ترجیح داد كه بیشتر از دغدغه‌ها و علایق یك بازیگر به هنگام پذیرش نقش‌های طولانی را مدت بگوید.

عرب‌نیا كه معتقد است باید با نگاه جدی‌تری با مقوله بازیگری برخورد كرد، دراین باره تصریح كرد: تولیدات سینمایی و تلویزیونی بسیاری منوط و مشروط به بازیگری هستند؛ این درحالی است كه متأسفانه هنوز بر سر این‌كه آیا بازیگری اولین شرط فیلم و سریال‌سازی است، دعواست.

تلویزیون سردمدار عرصه فرهنگ و تولید است
بازیگر نقش «مختار» در پاسخ به این پرسش كه یك پروژه و یك نقش باید چه اندازه برای بازیگر جذابیت داشته باشد كه باعث شود او به مدت ۵ سال در هیچ فیلم یا سریال دیگری حاضر نشود؟ گفت: این مساله به جنبه‌های مغفول مانده بازیگری، ارتباط عوامل دیگر صحنه، پشت صحنه و مدیریت‌های فرهنگی برمی‌گردد و به حدی ارتباط این مسایل در ایران با هم مخدوش است كه شاید در كلی‌ترین شكل، متأسفانه نه تنها با استانداردهای جهانی كه با استاندارهای سال‌های شناخته‌شده این عرصه، فاصله بسیاری داریم.

وی ادامه داد: در حال حاضر تلویزیون به شكلی سردمدار عرصه فرهنگ و تولید الگو شده است و در برخی زمینه‌ها تلاش‌هایی می‌كنند كه پیش از این انجام نشده‌است؛ به هر صورت این جریان روبه جلو است.

فریبرز عرب‌نیا با پرداختن به این موضوع از جنبه حرفه‌یی و صنفی و همچنین گسترده‌ خواندن این بحث، در عین‌حال گفت: ایراد و خطر اساسی این است كه این رشد ابدا متوازن نیست. در برخی زمینه‌ها خصوصا در مقوله نگاه به بازیگر و لوازم كارش بسیار بسیار ابتدایی عمل می‌كنیم.

مقولات هنری معضل بسیار پیچیده‌ای است
عرب‌نیا بار دیگر با تأكید بر این‌كه بحث‌های صنفی و حرفه‌یی را مطرح می‌كند، اظهار كرد: جای بحث در مورد مقولات هنری اساسا این جا نیست؛ چراكه آن خود معضل بسیار بسیار پیچیده‌ای است.

این بازیگر در پاسخ به این پرسش ایسنا كه آن‌چه با وجود تمام این مشكلات شما را نگه می‌دارد چیست؟ گفت: این سوال كلیشه‌ای دوست‌داشتنی است كه پاسخ آن معلوم است.

وی سپس گفت: از جنبه‌ی حرفه‌یی آن‌چه یك بازیگر را ۵ سال با وجود تمام مشكلات بسیار عجیب و غریب و گاه ابتدایی از جمله نبود امكانات رفاهی در بدترین شرایط جوی و جغرافیایی نگه می‌دارد، عشقش به دیدن تأثیر تمام چیزهایی است كه در این سال‌ها بر او، نقش و جهان هنر و رسانه گذشته است.

«مختارنامه» برآیند علائق میرباقری و عرب‌نیا
فریبرز عرب‌نیا در پاسخ به این پرسش ایسنا كه آیا جسارت و اجازه آن را داشته است كه در عین خلق مختار واقعی، آن‌چه خود علاقه داشته است را از این شخصیت ارایه دهد؟ گفت: «مختارنامه» به شكل مستقیم برآیند نقاط مشترك علائق من، آقای میرباقری و تمام گروه است؛ اما فكر می‌كنم وقتی نمایش داده می‌شود، از این حرف‌ها فراتر رفته باشد. این اتفاقی است كه در هنر نمی‌توان تعریفش كرد. یعنی وقتی سریال «مختارنامه» را ببینیم متوجه می‌شویم كه احتمالا ارزش همه این زحمات را داشته است.

استفاده از بدلكار
فریبرز عرب‌نیا در بخش دیگری از این گفت‌وگو در پاسخ به پرسش ایسنا درباره‌ی استفاده از بدلكار در برخی صحنه‌ها به جای وی و آیا این‌كه این امر با اصرار خود وی یا شخص كارگردان صورت گرفته است، اظهار كرد: به هرحال در پروژه‌ای كه ۵ سال به طول می‌انجامد، حتما كارگردان ریسك نمی‌كند كه در صحنه‌های جنگ‌های خطرناك و سواری‌های بی‌محبا، بازیگر اصلی حضور داشته باشد. اما من شخصا به دلیل علائقم و بسیاری از مسایل دیگر تا حد امكان خودم این صحنه‌ها را بازی كردم و دوست دارم بازی كنم.

وی ادامه داد: تا حدی كه ریسك به خطر افتادن پروژه نباشد، آقای میرباقری خوشبختانه این اعتقاد را داشتند كه خود من در صحنه‌های اكشن حاضر شوم.

عرب‌نیا با اعلام این‌كه یك بدل تقریبا همیشگی در صحنه‌های خطرناك نقش او را بازی ‌كرد، خاطرنشان كرد: ایشان در صحنه‌هایی حضور دارند كه صورت مختار لو نمی‌رود. این صحنه‌ها پلان‌های بسیار دور را شامل می‌شود؛ بنابراین در صحنه‌هایی كه احساس كردم نمی‌توانم صحنه را كنترل كنم، یا درصد خطا بالا برود و یا آقای میرباقری و شخص دیگری از عوامل تولید تشخیص می‌دهند كه باید شخص دیگری جای من بازی كند، قاعدتا بدلكار كار را انجام می‌داد.

بازیگر نقش مختار با تشكر از بدلكاری كه نقش او را در برخی صحنه‌ها بازی كرد، گفت: حضور ایشان در صحنه از خستگی‌های من كم می‌كرد اما چون این همكارم از نظر سایز و جثه با من تفاوت داشت در صحنه‌هایی كه اصلا حدود دیده نمی‌شد و موقعیت از دور مشاهده می‌شد، زحمات را این دوستم متحمل شد.

فریبرز عرب‌نیا در پایان تأكید كرد: در ایران متأسفانه رابطه بازیگر با صحنه‌هایی كه با خطر جانی همراه است و الزامات آن، درست تعریف نشده است. مشابه بازیگر باید رابطه نزدیك‌تری با پروژه داشته باشد و بسیاری از مسایل برای او تعریف شود. البته خوشبختانه در «پروژه مختارنامه» این اتفاق تا حدودی رخ داده است.