دوازدهمین اجلاس بین‌المللی تجلیل از پیرغلامان حسینی(ع) پیش از آغاز ماه محرم به همت اداره‌کل نغمات آیینی و رادیو نوا در استان خوزستان برگزار شد. درباره کم و کیف این اجلاس با ابراهیم طاهری، مدیرکل نغمات آیینی و دبیر همایش تجلیل از پیرغلامان حسینی گفت‌وگو کردیم.

او می‌گوید که هر سال براساس درخواست و شرایط استان‌ها، میزبانی همایش پیرغلامان به یک استان واگذار می‌شود که سال آینده نیز بنا به تدارکات در استان فارس و شهر شیراز شاهد برگزاری این همایش بین‌المللی خواهیم بود.

* آقای طاهری با توجه به اینکه دوازدهمین دوره اجلاس بین‌المللی پیرغلامان حسینی را با موفقیت در اهواز برگزار کردید، بفرمایید مقدمات برگزاری اجلاس پیرغلامان سال آینده را از چه زمانی آغاز می‌کنید؟

- پیش از برپایی همایش با استانی که بناست اجلاس در آن سال آینده برگزار شود، ملاقاتی خواهیم داشت، تفاهم‌نامه امضا کرده و مقدمات کار را فراهم می‌کنیم دو ستاد استانی و مرکزی نیز تشکیل می‌دهیم که ستاد مرکزی در تهران است و کمیته‌های علمی ـ آموزشی، بین‌الملل، پشتیبانی، حراست و تشریفات و فنی و ... در این دو ستاد تشکیل می‌شود.

برخی فعالیت‌ها از جمله تعیین سهمیه مهمانان مداح در سراسر کشور، انتخاب پیر غلامان سراسر کشور با کمک دبیرخانه، انتخاب مهمانان خارجی و برگزیدگان ـ از طریق سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، مرکز آموزش بین‌المللی صدا و سیما و جامعة المصطفی و وزارت امور خارجه توسط ستاد مرکزی انجام می‌شود.


در این همایش پنج نفر هنرمند، شاعر، محقق و فیلمساز عاشورایی با همکاری حوزه هنری انتخاب می‌کنیم، همچنین دو نفر مداح جوان و تأثیرگذار نیز انتخاب می‌شود که با همکاری خانه مداحان، کانون مداحان، هیئت رزمندگان و کانون بسیج مداحان فعال‌اند.

*انتخاب میزبان اجلاس پیرغلامان رضوی به چه صورتی است؟

-چند مؤلفه برای انتخاب مکان اجلاس وجود دارد، نخست ظرفیت‌های استان و مداحان و شعرای آنها، دوم پشتیبانی و تدارکات مناسب. امسال چند استان اصفهان، کرمانشاه، آذربایجان شرقی، لرستان و فارس برای سال آینده ابراز امیدواری کردند که از این میان سومین حرم اهل بیت (ع) در شیراز برای سال آینده انتخاب شده است.

بین ۴۰۰ تا ۸۵۰ نفر مهمان در این همایش حضور می‌یابند، قاعدتاً باید پشتیبانی حضور آنها در شهر میزبان فراهم شود، مضاف بر اینکه شهر میزبان هم دارای آیین‌ها و عزاداری‌های مقبول و سنتی باشد تا بتوان آیین‌ها را به ثبت ملی رساند.

*آیا کتاب جشنواره هر سال در دوران برپایی اجلاس منتشر می‌شود یا اینکه این اتفاق در برخی سال‌ها رخ می‌دهد؟

- تاکنون که هر ساله نبوده اما اگر این کار هر سال اتفاق بیافتد ارزشمند است، کتاب همایش امسال را آقای مجید فائقی مسئول روابط عمومی خانه مداحان تهران با همکاری اداره کل نغمات آیینی آماده کرد که در آن اتفاقات ۱۰ سال گذشته در حوزه پیرغلامان به ویژه دوره گذشته منتشر شد.

یک کار صوتی تصویری هم با عنوان «از جماران تا گلستان» سال گذشته در استان گلستان صورت گرفت که خلاصه‌ای از ۱۰ سال پوسترها و متن‌ها، لوح تقدیر و تندیس‌ها و فیلم‌های مراسم دوره‌های گذشته به شکل فشرده جمع آوری و در اختیار مهمانان قرار گرفت تلاشمان بر این است که هر ساله عکس‌ها و فیلم‌ها جمع آوری شود حتی نشست‌های مهم علمی ـ آموزشی‌مان را هم ضبط و منتشر می‌کنیم و به صورت لوح فشرده، کتاب و جزوه در اختیار مداحان قرار می‌دهیم.

قرار بر این بود تا کتاب عکس و مشخصات پیرغلامان و مداحان سال‌های گذشته در مراسم امسال رونمایی شود که به دلیل حجم بالای کارها، فرصت ایجاب نکرد.

*بنابراین اگر فردی بخواهد به بانک اطلاعاتی پیرغلامان دسترسی پیدا کند، باید چه کار کند؟

-در وبگاه نغمات فهرست ادوار گذشته و مداحان موجود است البته یک وبگاه دیگر هم هست که هنوز کامل نشده که اگر کامل شود، ۸۲ هزار قطعه برای بازدید قرار داده شده و سوابق پیرغلامان هم در آن وبگاه درج شده است.

*درباره حضور پیرغلامان در اجلاس بفرمایید چگونه افراد هر استانی و چه تعداد برای حضور در اجلاس پیرغلامان انتخاب می‌شوند؟

-هر استان یک سهمیه برای معرفی پیرغلام با ویژگی‌های دوازده‌گانه دارد این افراد باید دارای مشخصاتی چون حداقل ۷۲ سال سن، ۴۰ سال ذاکر اهل بیت، تبلیغ فضیلت‌ها، اخلاق فاطمی، خوش نامی، حفظ حداقل دو هزار بیت شعر، تألیف چند کتاب، دارای سبک مداحی و هیئت و پرورش شاگردان باشد، بنابراین از هر استان که یک نفر انتخاب شود جمعاً ۳۲ نفر می‌شوند کمیته متشکل از کانون مداحان کشور، کانون بسیج ، هیئت رزمندگان و ... از این ۳۲ نفر، ۱۵ یا ۱۶ نفر را برمی‌گزینند.

*پس سهمیه تهران بیشتر نیست...

-البته ما به جمعیت شهرها هم توجه می‌کنیم، به طور مثال از تهران ۶۰ نفر مهمان وجود دارد، پیش‌تر که البرز هم جدا نشده بود، ۷۲ نفر بود بنابراین کمیته متناظر که دبیر آن نیز از سوی سازمان صدا و سیما است با همکاری سازمان تبلیغات اسلامی، بنیاد مداحان، کانون مداحان و هیئت رزمندگان مداحان دیگر را برآورد می‌کنند.

* آن عدد ۷۲ سال برای مداحان را از کجا آوردید، ارتباطی به تعداد شهدای کربا دارد؟

- توجه به ۷۲ شهید کربلا بوده، البته بناست با توجه به پیشنهادات استان‌های مختلف تجدیدنظری بر شیوه انتخاباتمان داشته باشیم و ان‌شاءالله مسائل جدید، مفاد جدید را نیز برای انتخاب و تعداد افراد ایجاد می‌کند.

*جناب طاهری برخی از این پیرغلامان بسیار فرتوت و پیر هستند و حتی بالا آمدن دو پله برایشان سخت است نمی‌خواهید رقم سنی را برای آنها پایینتر بیاورید؟

-بله ما نگران هستیم برخی استان‌ها این سن و سال را نداشته باشند حتی ۶۹ یا ۷۱ را نیز ما تاکنون قبول نکرده‌ایم اما امسال امکان داریم یک مقدار شرایط تغییر کند و سن‌های کمتر هم پذیرفته شود اما بازهم باید سقفی برایشان تعیین شود.

*به رادیو نغمات بپردازیم، خود رادیو برای ایام محرم چه برنامه‌ای دارد؟ آیا به ضبط برنامه مداحان و ذاکران می‌پردازد یا در مجالس سخنرانی‌ها را ضبط می‌کند؟

-اولین وظیفه اداره کل نغمات آیینی و رادیو پشتیبانی از شبکه‌های رادیو و تلویزیون است که این نغمات گسترده‌تر از نغمات دینی است و به دو بخش تأمین و تولید می‌پردازد، بخش تولید، تعهد تولید هر ساله نسبت به نغمات آیینی است که ساختارها، دعا، آوازها، تصنیف،‌ مداحی، منقبت‌خوانی و ... را شامل می‌شود که پس از تولید در اختیار شبکه‌ها قرار می‌گیرد.

اما در بخش تأمین نغمات آیینی هرچه که در جلسات داخل و خارج تولید و مصرف می‌شود در جهان اسلام و سراسر کشور پیدا می‌شود و به نظارت فنی و محتوایی گذاشته می‌شود تا شعر انحرافی نباشد و مغایرتی هم با آموزه‌های دینی نداشته باشد، به لحاظ فنی هم صدای قابل قبولی برای پخش در رادیو و تلویزیون داشته باشد.

اداره نغمات هر ساله خود را موظف می‌داند در مناسبت‌های مختلف، اعیاد، سوگواره‌ها و ... مواردی تهیه کند تا نیاز رادیو و تلویزیون تأمین شود، این مناسبت‌ها بیشتر در ایام محرم و صفر و ماه مبارک رمضان، دیگر اعیاد،‌ هفته بسیج،‌ دفاع مقدس، دهه فجر و ... است.

کار ارزشمندی که امسال انجام شده تهیه هفتمین مجموعه برگزیده نغمات آیینی شامل ۳۷۸ قطعه برای اجلاس دوازدهم پیرغلامان بود که توسط آقای ضرغامی رئیس سازمان رونمایی شد. این قطعات برای بالابردن کیفیت کارهای معاصر استفاده می‌شود.

از شبکه رادیویی نغمات نیز نوحه‌خوانی، منقبت خوانی، روضه خوانی، روایت‌خوانی حادثه کربلا، ترکیبی،‌هم سرایی، ایرانی و نغمه‌های سراسر جهان پخش می‌شود.

البته ما فراخوان مسابقه مستندهای رادیویی هم اعلام کرئیم که آثار زیادی رسید و داوری شد و ۱۰ مستند برگزیده انتخاب و برگزیدگان تجلیل شدند. البته آثار برگزیده به جز آن ۱۰ تایی که در مستند جمع آوری شده، در قالب لوح فشرده در اختیار شبکه‌های رادیویی قرار گرفته که می‌توانند در ساعات خاصی برای شنوندگان پخش کنند.

*این را هم توضیح دهید که شما شبکه‌های تلویزیونی را هم در قالب فایل صوتی و نماهنگ پوشش می‌دهید؟

-بله به طور مثال هم زمان مسابقات المپیک که شهادت امیرالمؤمنین(ع) نیز در آن واقع شده بود، قهرمانان وزنه‌برداری ما موفق به دریافت مدال طلا شدند ما هم به لحاظ محدودیت موسیقیایی از پیش برای تهیه قطعاتی بدون موسیقی برنامه‌ریزی کردیم که از شبکه سه مکرراً پخش شد.

یک کار دیگر هم با نام «غوغای وصل» با موضوع عرفانی ـ‌ اجتماعی و ساختار تصنیفی و آواز تولید کرده‌ایم که مداحانی همچون آقایان سلحشور، طاهری،‌ کریمی، واعظی، میردامادی، آتش‌بار، خلج، بنی‌فاطمه، حسن‌زاده، قدمی و جلیلی در تولید این مجموعه کمک کردند.

همچین ۷۲ قطعه کار ترکیبی اثر هادی شریفی و گویندگی محمد غریب پناه و تهیه کنندگی حسن رهنمایی تولید و قابل استفاده است.

بخش دیگر اداره کل ما رادیو نما است که روی موج FM ردیف ۱۰۱,۵ پخش نغمات آیینی با قطعات کوتاه از سرود، آواز، مدح و مرثیه، ‌منقبت و ابتهال به مناسبت‌های مختلف از افراد شاخص و برجسته تا گویش‌های محلی در ایام محرم هم ادعیه و دعا مرتبط با ایام پخش می‌شود.

برخی ادعیه به صورت ثابت است مثلا دعای ندبه و دعای توسل و سلام به آقا امام رضا (ع) و پرداختن به کلام علی (ع) و رسول خدا (ص).

*در نهایت در بحث تعزیه با توجه به کمرنگ‌شدن این هنر آیینی ، آیا برنامه خاصی برای پرداختن به آن داشته‌اید؟

-متأسفانه کمتر، البته الان شیوه جدید تعزیه‌خوانی و ضبط تعزیه باب شده و ما هم دیده‌ایم به این صورت که صداها ضبط می‌شود و از قبل متن‌ها خوانده می‌شود.

کار ارزشمندی هم در اهواز آماده شده بود که اجرا شد ولی خود اداره کل نغمات آیینی کمتر به تعزیه پرداخته است.

* کسانی که در استان‌ها نوارها و کاست‌هایی به گویش‌های محلی در اختیار دارند، و می‌توانند این نواهای قدیمی و اصیل را برای پالایش و تبدیل به دیجیتال در اختیار شما بگذارند، چه باید بکنند؟

-این افراد می‌توانند از طریق وبگاه یا تلفن روابط عمومی با ما در تماس باشند، مداحی‌های اصیل که از پیش تولید شده برای مردم خیلی جذاب است، الان هم جزو برنامه‌های ماست که از گویش‌های مختلف نواحی کشور آثاری تهیه کنیم تا هر کس از هر قومیتی شبکه‌های ملی را می‌بیند یا گوش می‌دهد لذت ببرد بنابراین ما پیگیر جمع آوری نغمات آیینی و دینی و گویش‌های مختلف هستیم بنابراین ما آثار افراد را با هم با کیفیت تر ساخته و در اختیار شبکه‌ها قرار می‌دهیم حتی اگر مراکز استان‌ها هم نسبت به تولید محتوا اقدام کنند، استقبال می‌کنیم.

*سخن پایانی؟

-افتخار می‌کنم با کسانی همکار هستم که با کمترین منابع هم کار خوب را پیش می‌برند. بسیاری از این هنرمندان زمانی که آثارشان از شبکه‌ها پخش می‌شود ضمن اینکه مخاطبان را خشنود می‌سازد خودشان هم حظ وافر می‌برند، بنابراین تلاش می‌کنند کارهای فاخرتری را تولید کنند و مجدداً آثارشان را ارسال کنند.

بنده دست نیاز به سوی همه هنرمندان و هیئآت دراز می‌کنم که اگر قطعاتی یا اجراهای خوبی با هر گویشی دارند از داخل و خارج کشور در اختیار ما قرار دهند.

آرمان هیأت