سحرگاه جمعه اول ذیحجه بود که در حرم مطهر حضرت امام علی بن موسی الرضا(علیه السلام) پس از یک مناجات شبانگاهی با نوای دعای کمیل حاج سعید حدادیان مداح اهل بیت عصمت و طهارت(ع)، با وی به گفتگو نشستیم. گفت و گویی در یک محل ملکوتی و بی مانند، در ساعتی مقدس و پربرکت قسمت انتهای این مصاحبه پس از انتشار نظرات رهبر معظم انقلاب درباره عزاداری اضافه شد. مشروح مصاحبه وی با سایت هیات (سایت هیات رزمندگان اسلام) را در ادامه می‌خوانید:

هیات: لطفا بفرمایید چه موقع و در چه محله ای متولد شدید.

زنده شدن مهم‌تر از تاریخ تولد است

بسم الله الرحمن الرحیم؛ السلام و علیکم و رحمه‌ الله … این سوال را قبلا هم جواب دادم اما به نظرم مهم تر از تاریخ تولدم این است که من کی زنده شدم یعنی احیای من کی بوده است. در این باره باید بگویم قبل از عملیات کربلای چهار بود، نماز ظهر و عصر را که خواندیم بین دو نماز به من گفتند چیزی بخوان؛ یک حال دیگری شد. حالا من یک موقع می‌گویم حجابی کنار رفت فکر می‌کنید مثلا چشمی باز شد، نه! حقیقت امر این‌که تیرگی قبل از آن خیلی بود؛ خیلی تیرگی‌ها از آن جلسه رفت؛ پرده‌های ظلمتی که وجود ما را گرفته بود واقعا در همین جلسه کنار رفت و یک فضای ویژه‌ای شد. همه بچه‌های شهرستان و روستا با ما بودند یک سادگی در بچه ها موج می‌زد. شعرهای باباطاهر واقعا به درد فضای جبهه می‌خورد بعضی از آنها را خواندم روضه غلام سیاه امام حسین(ع) را خواندم. اگر به من بگویند لیله‌ القدر تو کی بوده است می گویم ظهر روز قبل از کربلای چهار.

امام(ره) و مقام معظم رهبری(مدظله‌العالی) پدر معنوی ما هستند

پدرم هم مرحوم آقای عبدالحمید حدادیان عاشقش بودم، مادرم خدا رحمت کند منتهی وقتی نگاهمان را بلند می‌کنیم می‌بینیم ما واقعا امام(ره) پدرمان بوده یعنی به ما بگویند پدرت کیست باید بگویم ما همه مان اولاد معنوی امام هستیم و هم اکنون هم واقعا آقا پدر معنوی ماست و احساس می کنیم آقا مثل اولادش ما را دوست دارد. چه امام چه مقام معظم رهبری. به امیرالمومنین(ع) در زیارت‌نامه عرض می‌کنیم “کنت ابا الرحیما للمومنین” واقعا پدر همه مومنین امیرالمومنین(ع) است، درست است ما سادات نیستیم ولی این را زیارت‌‌نامه می گوید. همین امام رئوف امام رضا(ع) در اصول کافی یک متن عظیمی است که در شئونات امام آمده است، آن‌جا حضرت می‌فرمایند که امام از پدر دلسوزتراست یعنی فوق پدر است.

اولین خصوصیت مداح معرفت امامیه شیعه است

لذا کسانی که مداحی اهل بیت (صلوات الله علیهم اجمعین) را می کنند اول چیزی که باید داشته باشند همین معرفت امامیه‌ی شیعه ا‌ست یعنی معرفت به این مکتب. باید حواسمان به نیازهای جامعه باشد درست است که امام در ابعادی دست نایافتنی است اما در ابعادی باید پا جا پای امام گذاشت و شیعه یعنی پیرو و پیرو بودن را در خواندن ها تذکر بدهیم.

امروز ما باید به عزاداری و هیات‌داری فراقومی و فرامرزی توجه کنیم

دومین نکته این است که امروز ما باید به عزاداری و هیات‌داری فراقومی و فرامرزی توجه کنیم و این یک مطلب بسیار عظیمی است. اگر ما به بعضی از انتقادها درست توجه نکنیم ممکن است که به جای تقویت مکتب تشیع و ترویج آن و جذب دیگران به این مکتب، برعکس عمل کنیم و موجب دفع بشویم این ارزیابی اش وقت می‌برد باید کارشناس ها بنشینند و بررسی کنند.

باید بیانات مقام معظم رهبری درباره هیات ها ترویج و تبلیغ شود

فرمول‌های کلی را بیانات مقام معظم رهبری طی این سال‌ها داده اند و باید در برخی از مراکز ما به طور مرتب و مکرر این بیانات را تبلیغ کنیم و به صورت جزوات و کتاب‌ها این‌ها را منتشر کنیم. یک وقتی سوالی که ۲۰ سال است همراه بوده، خیلی وقت پیش توسط ایشان جواب داده شده است. یک مطلب مهم هم این است که ما در انتقال مفاهیمی که مقام معظم رهبری(حفظه‌الله) مطرح کردند موفق باشیم اینها مسکوت و مضبوط نماند، بلکه منتشر بشود.

ایشان بر این مبنا ایستادگی می‌کنند که فقط در چهره ظاهری حضرات نمانید، اگرچه واقعا این‌ها از یک کمال جسمی و چهر‌ه‌ای هم برخوردار بودند، خود حضرت آقا هم راجع به چهره امیرالمومنین(ع) گفته اند منتهی این را فقط نباید تاکید کرد. آقا دستورالعمل جهانی صادر کرده اند. آقا می فرمایند خواندنتان را دو بخش کنید، یک بخش معارف و می‌فرمایند که این معارف پندیاتی که از اهل بیت صلوات الله علیهم اجمعین یا مسائل روز به گونه‌ای که هم مستدل مورد ارزیابی قرار بگیرد هم با گرایشات فردی یا گروه خاصی مطرح نشود که موجب واکنش‌های نابه‌جا باشد.

لازمه های فراقومی شدن

برای فراقومی شدن ما باید اندیشه‌ی عظیمی را از نو پی‌ریزی کنیم و ببینیم که اگر می‌خواهیم هیات‌داری کنیم و در جنبه‌های فراقومی تاثیرگذاری مان را بالا ببریم و در بومیت خودمان گم نشویم چه باید کرد؟ این باید در افراط و تفریط ها مد نظر قرار گیرد؛ یعنی هیات‌داری از روستاهای مختلف گرفته تا شهرها و کلان‌شهرها و محله های مختلف علاوه بر این که متکی بر معارف و هنرهای همان مناطق است، نباید بدون مطالعه هنرهای بومی، روی آن ها پا بگذاریم.

نباید دست هنر را ببندیم و ظرفیت‌های دستگاه سیدالشهدا(ع) را بکاهیم

روش دیگر این که گاهی تفکیک کنیم مساله این هنرها را از اصل و مشخص شود این هنر این منطقه ا‌ست نه اصل دین و دست هنر را هم معلول نکنیم. اگر چیزی را واقعا در هنر می‌بینیم که احساس می شود مغایرت با مسائل دینی دارد، در تبیین مغایرت‌ها و اشکالات اگر خوب وارد عرصه نشویم آن‌وقت بدتر لطمه می‌خورد. مثلا اگر امروز بگویم این علامت و علَم آهن سرد است و بی معنی است اما ممکن است بعد کسی این علامت را ببیند و احساس معنویت کند. یعنی دیدن علامت شرطی شده است علمی دارم می گویم ما شرطی شدیم، به این معنا که علامت را می‌بینیم یاد امام حسین(ع) می‌افتیم؛ حالا اگر بگویم این آهن سرد است خوب می‌رویم آن را مطالعه می‌کنیم، هر یک از تیغه‌هایش، احادیث و آیات و اسماء الهیه است! پس نمی شود گفت آهن سرد. همین‌جا که ما نشستیم امام جمعه این شهر آقای علم الهدی در طی سال‌های گذشته دو منبر در روزهای جمعه و نماز جمعه پیرامون هنری که خرج شده است در علامت صحبت کردند حالا اگر قرار است ما بگویم علامت آهن سرد است حدادیان نمی‌پذیرد، چون فردا ضریح امام حسین(ع) هم با این منطق می شود آهن سرد. من نه علم‌کشم، نه علم‌دارم نه هیات من علم دارد ولی استدلال درست باشد که اقناع بشویم. نباید ظرفیت‌های دستگاه سیدالشهدا(ع) را بکاهیم تک تک این المان‌هایی که در علم بوده از آن پرنده بگیر تا آن شیر این ها همه تعریف داشته است و شوکت و زیبایی به دسته‌ها می‌دهد. ممکن است بعد از این مصاحبه ده‌ها نفر بیان این را نقد کنند عیب ندارد ولی تا حالا هیچ‌کسی اینها را نگفته است.

قبل از صفویه چه دورانی آزاد بوده ایم که هنرهایمان را در عزاداری نشان بدهیم

بعضی ها می‌گویند این مال دوره صفویه‌ است، می‌خواهیم بگویم که ما قبل از صفویه در چه دورانی برای عزاداری آزاد بوده ایم که بتوانیم هنرهایمان را نشان دهیم. همه دوران دوران تقیه بوده، شیعه در عسرت بوده، در شکنجه بوده، در خفقان بوده، همه اموراتش پنهانی بوده است. یک دوره‌ی ۵۰ ساله سربداران و یک ۱۵۰ سال فاطمیون در آفریقا بودند که اصلا ربطی به ایران نداشته و یک دوره آل بویه بوده که آل بویه در عزاداری زیاد زحمت کشیدند. یعنی مثلا دهه اول محرم در دوره آل بویه تعطیل بوده اما حالا در تعطیلات یک تاسوعا و عاشورا را تعطیل می‌کنیم یا بعضی از وفیات و شهادت‌‌ها را تعطیل می‌کنیم. یعنی ما موقعیتی نداشتیم حالا یک تفاوتی باید بین ما با جریان کتاب تشیع صفوی و تشیع علوی شریعتی باشد، خوب شریعتی آن‌جا حرفهایی زده که خیلی از بزرگان این را قبول ندارند. ما از دوره صفویه یک مقداری بال و پر باز کردیم حالا یک کارهایی کردیم عیب ندارد، همین الان چقدر هنرهای جدید بعد از انقلاب بر عزاداری افزوده شده است؟ مثلا در قدیم این علامت یک نشانه بود الان سربند یا اباعبدالله، سربند یا قمر بنی‌هاشم از دوران دفاع مقدس به بعد جزء المان‌ها و نشانه‌ها و نمادهای عزاداری‌ شده است هنری اش را می گویم. مثلا من دانشگاه تهران آن شهدایی که دفن شدند یک درختی آن‌جا بود محرم که می‌شد کل شاخه‌ها را سربند آویزان کردند، حالا این سربند آویزان کردن، بدعت است؟

به بهانه فرابومی شدن هنرهای بومی را از بین نبریم

یک بار رفتم دانشکده هنر دیدم با ساده‌ترین شکل یک نشان‌های خیلی ساده ولی بسیار بسیار زیبا برای عزاداری فراهم کرده بودند. نباید دست و بال هنرمندان را ببندیم و اگر در هنرهایی که به خرج می‌دهند افراط یا تفریطی هست تذکرات ما جوری باشد که هنرمند را از این دستگاه دور نکنیم و کنار نزنیم. سر کوچه ما که الان زندگی می‌کنیم محلی است که شهید مطهری شهید شده یک نماد قلم حوزه هنری درست کرده فلزی، و از آن قلم، کبوتر بیرون زده است. اگر بگویی کجای دین گفته این را الان این‌جا بکاری و این یعنی چی؟ بالاخره هنر باید یک کاری بکند یا نکند؟ بالاخره هنر تجسمی این را درست کرده است اگر ما بخوایم برخورد بد بکنیم این درست است؟ اگر فتوای مراجع باشد من حرفی ندارم ولی این که در تلویزیون اگر پشت مداح عکس علَم باشد یا علامت کف دست که یادآور پنج تن یا کف العباس(ع) یا بیعت است، می گویند نه، اگر می‌خواهی بگویی نه دلیلی بیاور که مقبول باشد. بالاخره ما هم با جوان سر و کار داریم حالا این‌ها نمونه‌هایی بود که عرض کردم ممکن است بگویی فلان مرجع تقلید گفته نه، البته حکم فقهی روی چشم ماست و من الان بحث فقهی نمی‌کنم، دارم می گویم اگر می‌خواهیم فراقومی نگاه کنیم یک دفعه نیاییم همه هنرهای بومی خودمان را هم از بین ببریم. باید درست مورد نقد قرار بدهیم به گونه‌ای که منتقد را قانع کند. حواسمان باشد اساس سخن بنده زیر سایه آقا امام زمان (عج) و نایب عزیزش مقام معظم رهبری (حفظه الله) و مراجع بزرگوار و علمای ربانی معنا پیدا می کند، هرجا سخنم با ایشان مغایر باشد، باطل است.

وضعیت ارتباطاتی امروز

من این نیاز را مطرح می‌کنم و به همه مداحان این کشور به عنوان کوچک‌ترینشان عرض می‌کنم به همه هیات‌داران عرض می‌کنم ما نیاز امروزمان به خاطر گسترده گی ارتباطات جهانی، وضعیت ارتباطاتی فوق‌العاده‌ای را ایجاد کرده یعنی کوچک‌ترین کاری را ساعتی دیگر ممکن است در سراسر دنیا متوجه شوند و این‌جا ما حتما نیاز داریم که در این برهه از زمان به چگونگی هیات‌داری فرابومی بیندیشیم.

هیات: موسیقی‌چطور بعنوان یک هنر؟

کار ما هنر است اما اول بگویم هیچ مداحی این اشتباه را نمی کند که خانمی که زمان طاغوت ترانه‌‌خوان بوده بعد هم رفته آن‌طرف آب ترانه‌ای خوانده ولو شعرش هم بد نباشد، همان شعر را با همان آهنگ بخواند. این چیزی که پخش کردند من نیستم مال یک خوانندده‌ی جوان اصفهانی است. آن هم می گفت که من از یک گروه سرود دختران نابینا که در صحن امام رضا(ع) خواندند ضبط کرده و خوانده است.

چون در فتنه رفوزه نداشتیم می خواهند تخریبمان کنند

خوب حواسمان باشد، ما مداح ها چون در فتنه رفوزه نداشتیم و در جریان وادادگی‌های بعضی‌ها محکم سر ارزش‌ها ایستادیم – الحمدلله این ایستادگی هم جواب داد – چون غیر از ولایت فقیه و رهبری و امام امت پای رکاب هیچ‌کسی نرفتیم، آمریکا فهمیده که یکی از دشمنان رده اولش هستیم چون فهمیده که در مسائل فرهنگی بحمدالله به لطف سیدالشهدا (ع) تاثیرگذار بودیم می‌خواهند تخریب کنند در نواری دیگر که لطیفه می‌گفتند صدای شبیه ما را درمیاوردند آن هم دستگیر شد و مورد مواخذه قرار گرفت.

ما باید مواظب باشیم که نیروهای ما تحلیل نروند و تضعیف نشوند، الان شما توقع دارید از رسانه‌های غربی که از آقای پناهیان از آقای ماندگاری از آقای قرائتی بیایند تعریف کنند؟

آهنگ مناسب مجلس لهو و لعب مناسب برنامه‌ی ما نیست

یادمان نرود بعضی از چیزهایی که می‌گویند مال آن طرف است، در اصل از ما برداشتند. شما اگر موسیقی‌دان‌هایی که موسیقی اصیل کار می‌کنند بپرسید می گویند برای ماست و بسیاری از این موسیقی ها قدیم در تعزیه استفاده می‌شد. خیلی از ترانه‌خوان‌ها نوحه‌های ما را برداشتند و خواندند و این التقاط است اما این مطلب هم هست که آهنگی که مناسب مجالس لهو و لعب است مناسب برنامه‌ی ما نیست. حالا اگر کسی استفاده کرده اشتباه است. غلط، غلط است ولو حدادیان. یک وقتی مقام معظم رهبری حفظ الله تعالی می گفتند موسیقی اصیل بر شما حلال به شرطی که با شعر حرام حرامش نکنید.

هیات: الان موسیقی های نویی آمده درقالب پاپ که غیر حلال هم نیست اینجا چه باید بکنیم؟

یک وقت مساله شرعی داریم یک وقت نه. اگر حکم شرعی آمده دیگر هیچ. اگر یک چیزی بیاید حرام، دیگر حرامست.

یک وقت من بر اثر آشنایی با مردم و جوان ها و نوجوان ها می‌خواهم از وسایلی که جایز است از هنری که جایز است استفاده کنم جذابیت‌های کارم را بالا ببرم تا بتوانم این جوان ها را جذب کنم. شعرهایی در ترانه‌ها خوانده می شود ترانه‌های عشق‌های مجازی، وقتی شما از عشق حقیقی می‌خواهی حرف بزنی شعر که دارد این‌جا از عشق حقیقی حرف می‌زند. اگر ما با شعر و آهنگ مباح بلکه مستحب بتوانیم از دامن آن موسیقی حرام و شعر حرام مستمع را بکشانیم این‌جا خیلی فایده‌ دارد، کار فرهنگی تربیتی است با نوجوان ها سروکار داری با احساسات جوان ها سروکار داری این احساسات می‌خواهد تمایل به آن‌ور پیدا کند بعد باید این‌طرف آن‌قدری که بایسته و شایسته است هنر خرج کنند که از گریز این جوان ها به آن‌ور جلوگیری کنند شخص وقتی به قداست این هنر توجه فطری کرد از آن هنر مذموم پرهیز می‌کند.

هیات: حالا بر فرض می شود در هیات یک موسیقی خوب بگذاریم و با آن سینه‌ برنیم؟

شرایط استفاده موسیقی در هیئات

یک وقت طبل و سنج است؛ مداح می‌‌خواند و دسته راه می‌رود خوب برای تنظیم و نظم از آن استفاده می شود مثل رژه ها. یک وقتی دمام است دمام مال یک بومیت ویژه‌ای در جنوب کشور ماست آنها یک سیستمی استفاده می‌کنند سال‌های سال بوده حالا یک مداح حرفه‌ای ما که اتفاقا یک اهلیتی هم با آن مناطق دارد می آید این را زیر سقف هم استفاده می‌کند بعد حالا وقتی هم گفته می شود که آقا زیر سقف این کار نشود خوب چشم، نمی‌کنیم. در جنوب کشور در بعضی جاها دمام زنی می کنند و سینه می زنند. من الان نمی گویم ۱۰۰ درصد درست است یا غلط. آهنگ فیلم روز واقعه را یک جلسه‌ای گذاشته بودند شب عاشورا با آن سینه زده بودند، من تایید نمی‌کنم. ولی خوب این آهنگ چون برای اینها یادآور وقایع فیلم بوده بار عزاداری داشته است. الان می‌توانم با یک نغمه بدون این‌ که کلمه‌ای را برای شما بگویم غروب را تصویر کنم، رمل را ترسیم کنم، صدای زنجیر را ترسیم کنم. موسیقی این قدرت را دارد. مثلا موسیقی سریال امام علی(ع) حرف‌هایی دارد تا این موسیقی زده می شود ناخودآگاه شما را یاد‌ حضرت علی(ع) می‌اندازد. یا موسیقی سریال امام حسن(ع) یا موسیقی سریال امام رضا (ع) این موسیقی ها زبان دارد، چکیده‌ی یک سریال را و چکیده یک واقعه‌ای را برای ما می گوید چیزی نیست که به راحتی بگوییم از آهنگ سریال امام علی(ع) شعر نسازید. در همین حرم امام رضا(ع)، چندین و چند سرود شاعران همین سرزمین زحمت کشیدند شعر گفتند و با آهنگ امام علی (ع) این‌جا خوانده اند خیلی هم خوب از آب درآمد. سمت این‌ مسائل رفتن انسان را از مفهوم به دور نمی‌کند. آیا شما زیاد بروی دنبال بشقاب از برنج دور می‌شوی؟ بالاخره اینها ظرف است تا وقتی که بهداشت اعلام نکرده بد هستند، بد نیستند.

نکاتی که رهبر انقلاب در مداحی هنر می دانند

حضرت آقا سه چهار چیز را می گوید هنر است، صدا، شعر و آهنگی که مصرف می‌کنید هنر است پس آن موقع می‌گوییم هنر قدسی موضوعیت جدی دارد. پاپ را هم آقا رد نکرده اند موسیقی مردمی را هم رد نکرده اند.

بیینید بعضی از ظرفها خودش خوردنی است، مثلا نان می شود ظرف کباب و خودش هم خوردنی است و لذیذ هم هست! ظرف را پس تنها هم می‌توانیم استفاده کنیم یعنی ما مثلا شعر محتشم “باز این چه شورش است” درست می‌کنیم موسیقی اش هم نوستالژی می شود یعنی به تنهایی موسیقی را استفاده می کنیم. یک وقت موسیقی مثل همان آهنگ “باز این چه شورش است ” خودِ آهنگ دارد شعر را برای ما می‌خواند. یا مثل “ای لشگر صاحب زمان”.

الان جریان موسیقی مداحی کشور در این دو دهه اخیر ضرب و آهنگ ها تغییر کرده بسیاری از جوان هایی که جدید نوحه می گویند من اصلا بلد نیستم بخوانم یعنی خیلی طول می‌کشد تا یاد بگیرم چون ریتم و ضرب آهنگ ما متفاوت بوده با این‌ها. موسیقی متداول در جامعه دچار دستخوش تغییر شده حالا این تغییر کمالی، صعودی یا نزولی است جای بحث دارد خیلی جاها صعودی شاید بعضی جاها نزولی باشد. آهنگران آن موقع که می‌خواند نوحه‌ها همه نو به نظر می‌آمد.

هیات: پس الان ما باید ظرفهای جدید را بگیریم محتوا را هم داشته باشیم حالا بعضی از این ظرف ها به قول شما خوردنی است.

نه دیگر با ظرف طلا مثلا آب نمی شود خورد، ظرف حرام نباشد شکل هم مهم است ببین در ظرفی که کاربرد خوبی ندارد(آفتابه) هم آب نمی شود خورد اگر چه تمیز و نو باشد! خواص ظرف منطبق بر این محتوا باشد، مخل نباشد.

هیات: دغدغه این است که مثلا ما ۳۰ سال دیگر بیاییم سینه بزنیم مثلا مداح نباشد یکی بیاد آهنگ بزند!

اتفاقا ما رفتیم تشیع جنازه شهدا دانشگاه امیر کبیر ۳تا ۴ تا جوانی که شناسایی کرده بودند ارگ آوردند من نمی‌پسندم. من رفتم حوزه هنری یکی ازگردان‌ها برنامه گرفته بود دیدم سنگر درست کردند در سنگر یکی داشت داریه می‌زد! من نخواندم، حالا ولو آهنگ مثلا جبهه‌ای هم بزنند، من نمی‌پسندم نمی‌دانم چه بگویم چون بالاخره باید ببینیم شرع چه می گوید . الان خیلی از جاها می‌رویم موسیقی دارد کار می‌کند. در اجرا یک برادری هست ارگ می‌زند و شعر هم می‌خواند خیلی هم گریه‌دار می شود، اینها وقتی برای سالگرد شهدا اجرا می کنند من می گویم بعدش دیگر من مداحی نکنم، دیگر مداحی نمی‌‌خواهد، کار خیلی هم تاثیرگذار، خیلی هم شعرهای خوب ولی بالاخره این ارگ است من هیچ اسمی رویش نمی گذارم.

آینده بیایند آهنگ بگذارند فقط و سینه بزنند! این را هم ببین آن مال آینده‌ای است که خدای نکرده عالمی نباشد همیشه سایه علما بالای سر ما هست. مگر می شود مملکت بی‌مرجع و بی روحانی؟ خدا حفظ کند مقام معظم رهبری را، بالاخره به ایرادهای کلی می‌رسیم ساکت نمی‌مانند و اعلام می‌کنند. شما در قضیه قمه تاثیرات منفی که بر حیثیت شیعه می‌گذاشت در جهان چقدر بود، فتوای حضرت آقا واقعا نجات داد مکتب شیعه را.

هیات: مقام معظم رهبری خیلی تاکید داشتند که عزاداری و مولودی مان شبیه هم نباشد.

آقا یک جمله دارد که کار شما سخت است حضرت آقا در سال ۸۶ فرمودند کارتان سخت است عزیزان، کار شما بر خلاف این‌که بعضی ها خیال می‌کنند چهار کلمه حفظ کنیم و یک صدای بازی هم داشته، کار خیلی سختی است کار هنرمندانه، موثر هدایتگر و جهت‌بخش باشد اگر قرار است این باشد خیلی سخت می شود. این را هم نگاه‌های فرابومی حضرت آقاست که جهان اسلام و جهان متوجه هیات ها و عزاداری هاست.

مولودی خوانی برای روضه خوان کار بسیار بسیار سختی است

مداح می گوید ما قرآن هم می‌خوانیم روضه‌ای می‌خوانیم ما هر شعری بخوانیم مدح هم بخوانیم ناخودآگاه چون صدای ما به روضه عادت کرده در روضه صدا سوخته می شود سوزدار می شود سوزناک می شود مولودی هم می‌‌خوانی یک سوزی دارد کاریش نمی شود کرد مگر این که بیایم ۲ دسته کنیم، یک دست فقط روضه بخوانند. حنجره‌های ما مثل اهل بیت زخمی است بهش نمی گویند حنجره‌ی حریری! شما ندیدید بگویند یک مداح حنجره حریرگونه دارد می گویند حنجره زخمی، از حنجره زخمی خیلی شاد در نمی آید، شادِ ما خود به‌خود عزا می شود حالا اگر یک کسی این هنر را به خرج داد شاد خواند سخت است. یک ذره که شاد می‌خوانی باز صدای یک عده دیگر درمی آید می گویند آقا این طرب است؛ این مرز را حفظ کردن گویی روی صراطی که از مو باریک‌تر است راه می‌روی سخت است. یک عده خودشان را راحت کردند اصلا مولودی نمی‌خوانند فقط عزا می‌خوانند. مولودی خواندن بسیار بسیار سخت است باید این را محافظت کرد یک ذره آن‌طرف بروی خدای ناکرده مناسب جلسات لهو و لعب می‌شود یک ذره این‌طرف بروی می گویند این هم که شد روضه. این است که حضرت آقا دستور دادند یعنی واقعا یک کار تخصصی ویژه‌ای گذاشتند گردن بچه‌ها توقع نداشته باشید همه برنامه‌هایی که می‌خواهند در مولودی اجرا شود موفق از آب دربیاید.

الان حضرت آقا فرمودند در ولادتها دیگر روضه نخوانید، عمدتا روضه نمی‌خوانیم. فرابومی بخواهی نگاه کنی یک اتهام به شیعه زده شده که این ها فقط گریه‌ اند. ما باید مواظب این اتهام باشیم. البته اگر در مولودی مثل مولودی حضرت زینب (س) مثل میلاد حضرت ابا عبدالله الحسین گریه‌ای پیشامد کرد دیگر خدای نکرده با دیده‌ی بدبینانه نبینند بالاخره ممکن است یک مداحی مبتلا شود.

رشد و شکوفایی مداحی در دوران دفاع مقدس

مداحی در دوران دفاع مقدس یک رشد و شکوفایی داشته و بعد خودبه‌خود آدم هایی که جبهه را دیدند آن سلحشوری‌ها آن حماسه‌آفرینی‌ها باعث شده که به عنصر جهاد، عنصر حماسه، عنصر امر به معروف و نهی از منکر به این‌ها توجه زیاد داشته باشند زمان طاغوت روضه را تخریب می کردند، روضه‌خوان ها را می‌خواستند تضعیف کنند می گفتند این ها تخدیری اند.

آقا می‌فرماید شما باید افتخارآفرینی را جا بیندازید، جوان ما باید افتخار کند، زمانی که شهدایمان را زیرمجموعه شهدای کربلا قرار می‌دهیم می‌گوییم “یاد امام و شهدا دل رو می‌بره کرب و بلا” یعنی یاد امام کردن یاد شهدا کردن این ها مقدمه‌ی یاد کربلاست و در مسیر همان کربلا قرار دارد. یک تذکر هم من این‌جا بدهم این که گفته می شود از ایثار ابالفضل(ع) بگویید از صداقتش و از اخلاصش بگویید حواسمان باشد نوع ایثار نوع اخلاص نوع صداقت نوع شرح صدر همین این‌ها هم چیزایی نیست که ما بتوانیم در آن شأن قرار بگیریم یا به یک حد قابل ملاحظه‌ای نزدیک بشویم.

امام زادگان(ع) را تشبیه به خودمان نکنیم

شئون این خاندان و شئون حضرت ابالفضل (ع) خیلی فوق‌العاده‌تر است. احدی با ابالفضل(ع) قابل مقایسه نیست. این که بگوییم ما همه عباسیم، من را ببری در طبقه هفتم جهنم یا ببری هشتم بهشت من قبول ندارم. ما راجع به امام‌زاده‌ها که می‌خواهیم صحبت بکنیم باید خیلی مواظب باشیم . ما نمی‌گوییم علی اکبرها دادیم مداح پخته این را نمی گوید ما می‌گوییم همه جوان های ما خاک پای علی اکبر(ع). حتی با سلمان و مقداد و ابوذر هم نمی شود کسی را مقایسه کرد چون این ها صحابه زبده پیغمبرمان بودند. میثم تمار، مالک اشتر و عمار از ویژگان حضرت علی(ع) بودند. بنده خاک پای عمار نمی‌شوم. منتهی خیلی ها کسوت عمار تنشان بود در فتنه، ولی عمّاریتی از خودشان نشان ندادند ما در فتنه از خیلی ها گله داریم.

چند جا باید می مردم

اصلا من چند جا باید می‌مردم؛ روزی که امام قطع‌نامه را امضا کرد باید می مردم، روزی که امام از دنیا رفت من باید می‌مردم، یعنی واقعا روزهای سخت‌تر از مرگ است؛ همینطور ای کاش ما می‌مردیم و آن مطلب پیش نمی‌آمد که حضرت آقا با امام زمان(عج) در نماز جمعه صحبت کردند و گفتند أین عمار، نباید به این‌جا می‌رسید.

هیات: مشکلاتمان در شعر چیست؟

شاعر خوب باید اهل مطالعه باشد

یکی از مشکلاتمان این است جوانهایی که می‌خوانند دانش کافی و اولیه راجع به امامت را باید داشته باشند آن‌وقت توقعاتشان از شاعر بالا می‌رود یکی از مباحثی که حضرت آقا دارند این است که باید طلب شعر شما شاعر پرور است این را وقتی مطالبه می‌کنی می گویی فلان شعر را بگو یک رابطه دو جانبه‌ای که هم‌افزایی می‌کند پیش می آید یعنی هم آن که شعر می گوید پیشرفت می‌کند، ولی متاسفانه الان یک جوری شده با اولین شعرها دیگر طرف می شود شاعر و یک حالت ایستایی پیدا می‌کند چرا چون خود خواننده نقد کافی ندارد و اساسا قدرت نقد هم ندارد و به مسائل قشری بسنده می‌کند و به عکس العمل‌های آنی بسنده می‌کند و دوراندیشی ندارد.

توحید را تخریب نکنیم

گاهی شعر مخرب هم هست یعنی شما ببینید می آید تعریف کند از امام یا امام‌زاده، خدای ناکرده یک مطلبی می گوید که توحید را تخریب می‌کند.

ما بسیار بسیار باید مراقب توحید باشیم همین جا که هستیم امام رضا (ع) پرچم لا اله الا الله را بلند کرد این‌جا یک حدیث فرموده: سلسله الذهب، حدیث زنجیره‌ی طلایی، زنجیره‌ی زرین، این دارد می‌گوید اول زیر پرچم لا‌اله‌الا‌الله باید بود، حالا شرطش ماییم ما مواظب توحید باشیم الان امروز که ما را خدای ناکرده مشرک می‌خوانند ما باید توحیدمان را به اثبات برسانیم اگر به اثبات نمی‌رسانیم لااقل تخریبش نکنیم.

شاعر باید حرف برای گفتن داشته باشد

شاعری خوب است که حرف زیاد برای گفتن داشته باشد و حرف برای گفتن از مطالعه زیاد پیش می آید. کسی که اشراف به تاریخ، فضائل آل الله (ص) و مقاتل داشته باشد همیشد حرف برای گفتن زیاد دارد، لذا شما می‌بینید آقای سازگار موفق است وقتی قصیده می گوید یک دفعه ۱۱۰ بیت غدیریه می گوید بیت به بیت می‌بینیم که ۵۰ بیتش حدودا روایات است یعنی بیش از نیمی از این مملو از روایات است باقیش هم زیبایی‌های هنرمندانه شعر است.

شعرا به عناصر شعری توجه کنند

جوان هایی که شعر می گویند حواسشان به عناصر شعری باشد. عناصر شعری پنج تاست؛ اندیشه‌، آهنگ و موسیقی، احساس و عاطفه‌، همان موسیقی درونی یا برونی که می گویند، تخیل و خیال، زبان جاری در شعر؛ شاعر یک زبان ویژه دارد، کلامات و عباراتی که استخدام می‌کند و ایجاد می‌کند فنون و استراتژی و شگرد ویژه خودش را دارد.

مشکل ما در شعر اندیشه است

الان مشکلی که ما در شعر داریم اندیشه است، شعر باید منطق شیعه را به رخ بکشد، می بینید تولد امام حسن(ع) می آید و مادحین می روند شعر می‌خوانند هیچ چیزی راجع به صلح امام حسن نمی‌‌گویند! پاسخگوی شبهات نیستند، حالا امام حسن (ع) کریم است ما متجاوز از ۴۰۰ صفت در این زیارت جامعه کبیره از اهل بیت(ع) داریم همه کرمش را می گویند و به بقیه صفات ایشان بی توجه اند. وصیت ایشان به تقوا را نمی گویند.

در مسائل اهل بیت(ع) به نمازشان تاکید کنیم نماز تجلی توحید است. نماز و قرآن. امام حسین(ع) بخاطر چهار چیز یک شب وقت می‌گیرد دعا، استغفار، تلاوت قران و نماز. خوب ما داریم از این امام دم می‌زنیم این چهار مورد مواردی که ما باید رویش خیلی کار کنیم، در روضه‌ها هم به اینها توجه کنیم.

توجه ویژه رهبر انقلاب به هنر قدسی مداحی

خیلی توصیه می‌کنم به دوستان هم‌صنفم که خدا را شکر کنید سایه مقام معظم رهبری روی سرمان است. می شود ولی فقیه کسی باشد که خیلی شعر نداند، می شود ولی فقیه کسی باشد که خیلی هنرشناس نباشد، می شود ولی فقیه کسی باشد که خیلی دقت‌نظر در همه هنرهایی که یک مداح با آنها سروکار دارد نداشته باشد. خدا به ما رهبری عطا کرده که در همه مواردی که مربوطه به ماست علاوه بر موقعیت مرجعیت و رهبریت و ولایت فقیه از فضائل شخصی که دال بر اشراف ایشان بر مجموعه هنرهایی است که ما با آنها سروکار داریم برخوردارند و نکته مهم این که ایشان بارها و بارها در موقعیت‌های مختلفی که به کار مداحی با تنگ نظری و کوچک‌انگاری از طرف بعضی نگاه شده حضرت آقا به عظمت این هنر قدسی و این منصب معنوی اشاره کردند و از کلیت آن تجلیل کردند و عظمت آن را به رخ کشیدند.

هیات: در نهادهایی که توجه به هنر دارند چه نگاهی به مداحی کشور دارند؟

سال ۱۳۷۷ مطلبی آقا فرمودند البته نظیر این را بارها با الفاظ دیگر فرمودند «در کار مداحی شما چند چشمه هنری وجود دارد شعرتان هنر است صدایتان هنر است آهنگی که انتخاب می‌کنید هنر است اشارات و کارهایی که انجام می‌دهید هنر است» در نهادهایی که توجه به هنر دارند چه نگاهی به مداحی کشور دارند؟ اصلا آیا به مداحی کشور به عنوان یک هنر قدسی نگاه کرده اند؟ جایگاه مداحی کجاست؟ چیست؟ آیا اصلا دیده می‌شود؟

هیات: هیات رزمندگان غرب چطور تشکیل شد؟

این هیات رزمندگان اسلام یادمان نرود سال ۷۶ درست شد، حدود ۱۰ سال قبل از آن یک جلساتی بود ما باید برویم اول از آنها تشکر کنیم. گردان‌های لشگرهای ما وقتی از جبهه آمدند تک تک گردان‌ها هیات گرفتند هنوز هم گردان مقداد، کمیل، عمار، حمزه و … همه هیاتهای هفتگی شان هست. اینها هیات رزمندگان بودند و هستند. هیات رزمندگان اسلام سال ۷۶ درست شده است.

رزمندگان غرب تهران سال ۷۱ شروع شده که من ۷۲ آمدم و پیوستم کل شکل را عوض کردم ماهی یک بار جلسه بود ولی از ۷۲ دیگر من هفتگی آمدم ماه رمضان دهه محرم و … فاطمیه و ما ۱۷-۱۸ روز ایام فاطمیه برنامه داشتیم یعنی مثلا رزمندگان غرب حدود ۵ سال جلوتر از هیات رزمندگان اسلام فعالیت خودش را شروع کرده بود.

هیات:با اسم محبان فاطمه(س)؟

رزمندگان غرب تهران محبان فاطمه زهرا(س)، اسم این است، نه این که تنها محبان فاطمه زهرا(س) باشد واقعا اسم هیات رزمندگان غرب تهران است. مخصوصا این جور گذاشتند که بعدها رزمندگان شرق، شمال، جنوب راه بیفتد که همین هم شد. من گردان مقداد بودم از جنگ که آمدیم رفتیم هیات گردان مقداد بعد آمدیم پایگاه مقداد یعنی همان ناحیه مقدادی که در میدان جمهوری بود. یادمان نرود که پیش از سال ۷۶ یک عده یک کارهایی کردند و کار را به یک جاهایی رساندند.

هیات: برای آموزش مبتدی ها چه باید بکنیم؟

بخشی از وقت هیات برای مبتدی هاست

ما فکر می‌کنیم هر کسی در هیات می‌خواند باید ۱۰۰ درصد درست بخواند. نفس این فکر غلط است چون بخشی از وقت هیات برای مبتدی هاست. یعنی استادها فرصت می‌ گذارند برای مبتدی ها که این ها بخوانند و حتما در شعری که می‌خوانند غلط هایی پیش می آید. حتما مردم هم می‌‌دانند این شاگرد است جلسات بعدی غلط ها گرفته می شود. شعر هم همین است آنهایی که تازه شعر می گویند بالاخره شما در ۱۰ شب و۱۰ روز برنامه‌ای که دارید یک گوشه کار باید ۴ تا خط شعر آنها را هم بخوانی. تا آنها هم رشد کنند این فضای زندگی هیات است. شما نمی‌توانی در هیات بگویی فقط باید شعر ۱۰۰ درصد صحیح داشته باشیم. شعر ۱۰۰ درصد صحیح کجاست؟ گاهی من برای یک غزل امام زمان بی‌چاره می‌شوم!

شعر برای هیات گفتن تالیفش خیلی مهم است. خیلی ها شعر می گویند تالیف ندارد یعنی الفت بین ابیات، الفت بین بندها، از کجا شروع کنم، کجا به اوج برسد، کجا تمام کنم و این خود سناریوای است. بعضی ها این را مراعات نمی‌کنند هر کسی یک شعری می‌خواهد برای محرم بگوید می آید همه را با هم می گوید. برای حضرت قاسم(ع) ما ۱۰ تا شعر احتیاج داریم در محرم.

خطر مداحان را تهدید می‌کند!

خطر تهدید می‌کند چون مداحان کشور در مبارزه با فتنه حضور جدی داشتند و دشمن سنجیده که این ها خط مقدم دفاع از ولایتند می خواهند یک جوری این ها را ضد ولایت فقیه نشان بدهد اما این حسرت را به گور می‌برند؛ قاطبه مداحان کشور فدایی آقا هستند. به گمانم حضرت زهرا (س) عنایت دارند،چون رهبر عزیز ما این فرزند حضرت زهرا (س) را زیاد دوست دارد یک نظر کلی کرده، آنهایی که حضرت زهرا را دوست دارند برایش می‌خوانند برایش گریه می‌کنند تقریبا جزو محالات است که بخواهند خدای ناکرده عدول یا تشکیکی داشته باشند نسبت به ولایت؛ لذا من به شما بگویم جریان مداحی انقلابی در کشور پا رکاب آقا بوده، هست و خواهد بود و این‌ها در رکاب ولی فقیه انشاالله خواهید دید که مثل اسلافشان شهید می‌شوند انشاالله.

هیات: درباره توصیه مقام معظم رهبری که اخیرا درباره برهنه شدن در هیات ها منتشر شد نکته ای دارید؟

هیات انبار مهمات نظام است

مسلما هیات هایی مثل هیات رزمندگان اسلام وظایف فوق هیئات را بر عهده دارند. اگرچه برهنه شدن در عزاداری از نظر شرعی ایرادی ندارد اما توصیه مقام معظم رهبری مد نظر هیات رزمندگان اسلام است. لازم به تذکر است که باید در هیئات از تفرقه جلوگیری کرد و نباید اجازه داد مورد تهاجم قرار گیرد چون هیات انبار مهمات نظام است. بنده هم ضمن احترام برای همه سینه زنها و نوحه خوان ها در عزاداری برهنه نمی شوم.

خیلی ممنون از فرصتی که در اختیار ما گذاشتید.

آرمان هیأت