شاید کمتر بچه هیاتی‌ای باشد که اسم هیات مکتب الحسین(ع) و نوای پر سوز "نریمان پناهی" را نشنیده باشد، هیاتی که از همان ابتدا برای عزاداری سبک خاص و ساده‌ای داشت و مداح آن را به عنوان اولین مبدع سبک سینه‌زنی شور (شیوه ذکر گفتن به صورت ممتد) می شناسند.

هیاتی که در دهه هشتاد حاشیه‌های زیادی داشت و مداحی که همواره سعی می‌کرد مواضع خود را نسبت به انقلاب و نظام اسلامی به صورت شفاف بیان کند، به همین بهانه با "نریمان پناهی مداح اهل بیت(ع)" به گفتگو نشستیم و از ناگفته‌ها و حرف‌هایی که ممکن است بیشتر آن‌ها در فضای خود هیات‌ها باقی بماند، سخن گفتیم....

خبرگزاری دانشجو: نریمان پناهی را خیلی ها با نوای حسین جان ای ابروی دوعالم/ نگین سلیمان به حلقه خاتم و نوحه "علی لای لای" می شناسند و شاید بچه هیاتی نیست که این نوار کاست معروف را گوش نکرده باشد، راز ماندگاری این نوحه چیست؟ برای اولین بار کی و کجا خوانده شده است؟

پناهی: روضه روضه روضه، وقتی شما روضه واقعی بخوانید آدم را تکان می دهد، تنها دلیل ماندگاری‌اش همین است، آن جلسه همه‌اش روضه و مقتل بود، دنبال بازی درآوردن و ادا و اطوار نبودیم، جلسه در منزل قدیم ما که نزدیک مهدیه تهران بود برگزار شد، سال ۷۵ بود و اکبر مالکی هم حضور داشت، هم میانداری کرد هم مداحی.

شاعر "حسین جان ای ابروی دو عالم" زنده یاد قیصر امین‌پور است که آن را محمد اصفهانی این گونه خوانده بود" کجا رفتی ای آبروی دو عالم"، من آن را برداشتم چند بیت را هم خودم اضافه کردم" تو بالای نی رأس پر از خون و..."، چند بیت هم سید محمد جوادی اضافه کرد، شعر کلا تغییرات زیادی کرد، شاعر نوحه "علی لای لای" هم حبیب الله چایچیان بود؛ نوحه" ای که به عشقت اسیر خیل بنی آدمند" هم متعلق به فواد کرمانی ست، فرق آن جلسه با جلسات دیگر این بود که اشعاری که مقتل را روایت می کند با یک سبک جانسوزی ترکیب شده و تاثیر گذاری خاصی پیدا کرده است.

جلسه شب میلاد امام جواد(ع) بود! اما همانطور که همان موقع گفتم نمی دانم چه سری ست که به روضه تبدیل شد، همه اش روضه و مرثیه خوانی سیدالشهدا(ع)، حضرت عباس(ع)، حضرت زینب(س) و حضرت علی اصغر(ع) است، جلسه آسمانی بود، از صدا و حال مستمعین آن می شود فهمید، آن هم در آن سال ها که تازه هیات ها به معنی امروزش در حال شکل گیری بودند، در آن سال ها می گفتند نریمان مداح نیست، مرثیه خوان اهل بیت(ع) است.

یک سبک نوحه دیگری خوانده ام؛ "نوای کاروان امشب زند آتش به جانم" مال خودم است، این سبک را آقای علیرضا افتخاری اقتباس کرده و یک ملودی با نوای این نوحه ساخته که آن هم در نوبه خودش زیبا و قشنگ شده است، بعد ها حاج منصور ارضی هم آن را خواند.

خبرگزاری دانشجو: این درست است که شما اولین کسی هستید که سبک عزاداری شور (به این معنا که ذکر و نام اهل بیت(ع) را به صورت ممتد تکرار می‌کنند) را به عرصه مداحی وارد کردید؟ با این روش مخاطب با شور و هیجانی خاص رو به رو می شود که ممکن است از نظر خیلی‌ها دیگر مصداق عزاداری نباشد، آیا این نوع عزاداری شیوه جدیدی است که شما ارائه کردید؟

پناهی: بله قبل از ما من یاد ندارم هیاتی با این سبک و سیاق عزاداری کرده باشد، اما لازم است بدانید این سبک عزاداری بچه‌های جبهه است، ریشه‌اش به منطقه و سال ۶۳ بر می گردد، ذکر "حسین حسین(ع)" گفتن سبک عزاداری بچه‌های جبهه است، ما صبح و شب در جبهه هیات داشتیم، حسین اسکندرلو فرمانده‌مان بود، سخنرانی می کرد بعد هم من مداحی می کردم.

قصه شور هم مبنا و اساسش به مقاتل بر می‌گردد، به تاریخ عزاداری و عزاداری که از خود آل الله و حضرت زینب(س) آموختیم، این هروله کردن‌ها و شور برگفته از مقتال است، تاریخ را نگاه کنید، عزاداری حضرات و اولیا مخدرات در شهادت علی اکبر(ع) و بعد از شهادت امام حسین(ع)، در کتاب تاریخچه عزاداری حسینی اشارات خوبی به این مسئله شده است.

ما دنبال این نبودیم که شیوه جدیدی ارائه کنیم، همیشه سعی می‌کنم نوحه و مرثیه ام حزن و سوز داشته باشد، محتوا داشته باشد، حالا ذکر گفتن هم که نوعی عزاداری ست؛ اما سعی می کنم حتی نام حضرت را درست و کامل تلفظ کنم؛ همیشه در ذکر گفتن ها "حسین" را کامل تلفظ و ادا می‌کنم، گاهی هم می گویم "حوسین" که به خاطر لهجه و زبان مادری‌ام است، زبان ترکی، ما به "الله" هم "آلله" می گوییم، حتی در دعاها.

برخی می گویند چرا اینطوری" حسین حسین(ع)" می گویید؟؛ چرا از الفاظی مانند "حسین جان" استفاده می کنید؟، اولا "من نام تو به هر زبان بگویم خوش است"، دوما ادم با احترام صدا کند، حسین جان هم بگوید چه اشکالی دارد؟ خب حسین (ع) جان ماست دیگر، اما پاسخ اصلی این است؛ مگر نبود امام صادق(ع) آنقدر "یا فاطمه یا فاطمه(س)" می گفتند و مادرشان را صدا می کردند تا به سجده می افتادند؟

بله ما بد ذکر گفتن را قبول نداریم، نعوذبالله حسین را حوس گفتن و حیس حیس گفتن را غلط می دانیم، اصلا این نوع صدا زدن اهل بیت(ع) شرعا مشکل دارد، بی احترامی و نفهمی است.

خبرگزاری دانشجو: گفتید این سبک عزداری برای جبهه است، در زمان جنگ تحمیلی چند سالتان بود؟ کی به جبهه رفتید و چقدر آنجا بودید؟

پناهی: من ۱۸ سالم بود، سال ۶۰ از طریق کمیته رفتیم جنوب "بیت المقدس"، بعد هم آزاد سازی خرمشهر، بعد هم سال ۶۱ رفتم سپاه، سال ۶۲ رفتم ولفجر ۲، سال ۶۳ هم رفتم کربلای ۱، ۲ و ۵ که موجی شدم، یادش بخیر همان زمان هم صبح و شب هیات داشتیم، تنها دسته و گروهان و گردانی که در منطقه سینه زنی می کردیم ما بودیم گروهان فدک، سال های آخر هم که رفتیم شلمچه و تمام....

بعد از جنگ هم آمدیم و مکتب الحسین(ع) را در تهران ادامه دادیم، همه جمعه های سال شش ماه بعد از ظهر، شش ماه شب.

خبرگزاری دانشجو: در مورد سبک های مداحی و شیوه های عزاداری جدید، حتی بدعت های عزاداری حرف های زیادی زده شده، اما نریمان پناهی به عنوان کسی که بالاخره خودش در این زمینه شیوه نوین اما مستند و مستدلی را ارائه کرده، چه چهارچوبی برای سبک و نوحه و عزاداری قائل است؟

پناهی: برخی به دنبال ادا و اطوار هستند، سرشان را کرده اند زیر اب و دست و پا می زنند، فکر می کنند نوحه و مرثیه می خوانند، بعد از ۳۰ و چند سال نوحه خوانی می خواهم بگویم همه چیز در روضه است، اصل مطلب در روضه است، در سینه زنی و شور هم باید حزن و اندوه جریان داشته باشد، نه این که هر سبک و شعر بی محتوایی را که از هر خواننده آنور آبی به دستمان رسید بخوانیم.

شعر و نوحه اهل بیت(ع) باید در شأن آن بزرگواران باشد، تا کسی مصائب را درک نکند، روضه را نفهمد( به اندازه درک خودمان) مقتل نخوانده و استاد ندیده باشد، حق ندارد به خودش اجازه دهد مداحی کند، آیا هر سبکی که به اهل بیت(ع) منتسب شود مجاز است؟ هر کدام از ما در مقابل این مسائل مسئولیم، امام حسین(ع) این سبک ها و شعرهای سخیف را از ما نمی خرد، این سینه زدنی که تازگی ها تبدیل شده به دست تکان دادن، کجای عزاداری ما چنین چیزی نوشته شده؟ مداح بخواند شما دستت را بالا ببری و هی تکان دهی؟ این بدعت است، شاید کم و بیش در مجلس ما هم افرادی باشند که این کارها را بکنند اما بارها تذکر داده ام...

بچه هیاتی که اهل مراقبت نباشد حسینی نیست

بچه هیاتی برای حفظ شأن کسی که به امام حسین(ع) و اهل بیت(ع) منتسب است، باید مراقب لباس پوشیدن و راه رفتن و رفتارش در جامعه باشد، بچه هیاتی که اهل مراقبت نباشد حسینی نیست، باید به امام حسین(ع) و حضرات جواب گو باشد...

هیاتی که احترام به پدر و مادر یادمان ندهد به چه دردی می خورد؟

ما وظیفه داریم در مسیر شهدا حرکت کنیم، در مسیری که مورد رضایت امام زمان(ع) باشد، برخی می گویند این سبک را بخوانیم جوان پسند است! عزیز من سبکت باید خدا پسند _امام حسین(ع) پسند باشد، دنبال سبک بازی رفتن باعث می شود چیزی از روضه و مقاتل و مصائب آل الله دستگیرمان نشود، همین می شود که هیات ها تاثیرگذاری لازم را از دست می دهند، جوان هیاتی تکان نمی خورد، رعایت نمی کند، سر پدر و مادرش داد می زند، احترام بزرگتر نگاه نمی دارد، هیات این شکلی به چه کارمان می آید؟

مداح اهل بیت(ع) بخصوص در فضای کنونی حتما باید استاد داشته باشد، بزرگتر داشته باشد، با علما در ارتباط باشد با کتاب و منابع عاشورایی مانوس باشد، این دستور اهل بیت(ع) است که انسان باید با بزرگتر ها مشورت کند، از آن ها درس بگیرد، خود من هنوز که هنوز است از محضر حاج ماشاالله عابدی درس می گیرم، از بزرگترم در موارد مختلف سوال می کنم...

خبرگزاری دانشجو: شما بعضی سبک‌ها و شعرها را بیش از ۲۰ سال است که می‌خوانید، جوانان از شما گلایه نمی‌کنند که این‌ها سبک‌های قدیمی و تکراریست؟ خودتان چه فکر می‌کنید؟

پناهی: این را من نباید بگویم باید از زبان همان هایی بشنوید که بعد از ۲۰ سال هنوز هم می آیند پای منبر و روضه ما، بعضی سبک ها و نوحه ها هیچ وقت تکراری نمی شوند، اتفاقا قدمتشان آن ها را دوست داشتنی تر می کند، بچه های هیات ما هنوز هم با بعضی سبک های ۱۵ سال پیش عشق بازی می کنند، به همین شعر "باز این چه شورش است که در خلق عالم است" نگاه کنید، کی از زیبایی اش کم می شود؟ کی می توان گفت تکراریست؟ هیچ وقت چون عشق درش هست.

امروز بعضی ها می گویند استاد نیست، دانشگاه مداحی نیست، چه کسی گفته؟ شما نخواستید بروید دنبالش، حاج منصور ارضی سال هاست جلسه دارد، حاج حسن خلج و بزرگان دیگر، در شهرستان ها هم همینطور است امثال حاج غلامرضا سازگار جلسه دارند، مادحان جوان بهانه جویی نکنند، رسیدن به مقصد تلاش می خواهد، نه یک ضبط سی دی که سبک های تکراری و ترانه را ازش یاد بگیری... این طور به درد نمی خورد.

بله اگر دنبال پول در آوردن و معروفیت باشی با امام حسین(ع) کاری نداشته باشی برایت فرقی هم نمی کند چه بخوانی و از کی بخوانی و کجا بخوانی، فقط موسیقی داشته باشد که بتوانی جوان ها را جذب کنی... این توطئه دشمن است... باید مراقب باشیم.

خبرگزاری دانشجو: شما چقدر به سیاسی بودن مداحان و هیاتی ها اعتقاد دارید؟ این درست است که مداح در هیات حرف های سیاسی بزند؟ یا هیات جای بحث سیاسی نیست و فقط باید از اهل بیت (ع) گفت؟

پناهی: بله، صد در صد به سیاسی بودن مداح و هیاتی اعتقاد دارم، این وظیفه ماست شما نمی توانید اهل بیت(ع) را از سیاست جدا کنید، اصلا هیاتی که بصیرت سیاسی انسان را زیاد نکند هیات نیست، معنویت و سیاست دو امر گره خورده اند، معنویت بدون سیاست ساده لوحی ست، یک وقت دیدی از توش خوارج هم در آمد...

یک نگاه به بچه های جبهه بکنید، کی بودند؟ همین بچه مسجدی ها و هیاتی ها، اگر آن ها می گفتند ما می رویم هیات سینه می زنیم و دیگر کاری به کار جنگ و سیاست نداریم که الان کارمان ساخته بود، رزمنده ها هیچ وقت نگفتن به ما ارتباطی ندارد، فقط نماز و سینه زنی بقیه اش به ما مربوط نیست...

به خود امام حسین(ع) هم عده ای می گفتند حسین(ع) تو را به خدا کربلا نرو، خون به راه نیانداز، حضرت چرا رفت؟ چرا با زن و بچه هم رفت؟ چون درد دین داشت، ما قائل به سیاسی بازی نیستیم، خط ما مشخص و آن هم ولایت است، غیر از ولایت هم زیر علم هیچکس سینه نمی زنیم...

کسی که ادعای دین داری و نماز و مسجد و هیات می کند نمی تواند در مسائل سیاسی که برای زندگی معنوی ما تعیین کننده ست بی عار و بی رگ باشد، فقط برو سینه بزن؟ همین؟ باید حواسمان جمع باشد چه می خوریم، چی کار می کنیم، کجا میرویم، با چه کسی می نشینیم و بلند می شویم...

پناهی تاکید کرد: نفس هیات رفتن یک وظیفه ای را برای انسان ایجاد می کند، ان هم این است که نسبت به اسلام و نظام اسلامی مومن و متعهد و وفادار باشم، نسبت به اوامر رهبر معظم انقلاب وظیفه داریم و باید راه شهدا را ادامه دهیم... البته این امر بدون توکل و توسل ممکن نیست.

آرمان هیأت