مداح باید ظاهری آراسته و مذهبی داشته باشد

اهالی شمیران هنوز به یاد دارند روزهایی را که با نفس گرم مداح دوست داشتنی، به وادی کربلا سیر می کردند و با شور و نوای او واقعه عاشورا مقابل چشمانشان مجسم می شد. از آن زمان که پای مداحی «حجت کسری» می نشستند ۱۱ سال گذشته و مدت هاست نوای سوزناک او از حنجره ای که وقف مولایش کرده بود، شنیده نمی شود.

خانواده اش می گویند که در این ۱۱ سالی که از بیماری اش می گذرد با هیچ روزنامه و خبرنگاری گفت و گو نکرده ایم. اما، با وساطت آیت الله حکیم، موافقت می کنند تا ساعتی مهمان خانه پرمهرشان شویم، تا برایمان از سبک زندگی مردی بگویند که حتی کودکان شیفته اخلاق نیکویش می شدند.

این گفت و گو با همراهی صمیمانه همسر بزرگوار حاج حجت کسری و «نفیسه کسری» دخترشان بیش از ۲ ساعت طول کشید؛ در خانه ای قدیمی و نقلی در یکی از محله های شمیران که اگر در و دیوارش هم می توانستند سخن بگویند شهادت می دادند به تمام ثانیه ها و دقیقه هایی که حجت کسری وقف مولایش کرده بود. حاج کسری از همان ۱۱ سالگی که عبای نوکری به دوشش انداخت حنجره اش را وقف کرد؛ وقف اربابی که به گفته دخترش بعد از فشاری که اولین زیارت کربلا و تجسم تمام نوحه هایی که تمام این سال ها می خوانده، بر او وارد کرد و به این بیماری دچار شد.


کمی از ماجرای مداح شدن حاج آقا برایمان بگویید. این موضوع به چه زمانی بر می گردد؟

نفیسه کسری: آنطور که من شنیده ام از ۵ سالگی ایشان به مداحی علاقه داشته اند. پدر در کودکی و نوجوانی به مراسم تعزیه خیلی می رفتند و بعد می آمدند خانه و برای خواهرهایشان می خوانند و از آنها می خواستند که باید وقتی می خوانم گریه کنید. عمه هایم می گویند که چادر روی صورتشان می انداختند و وانمود می کردند که گریه می کنند. ایشان از ۸ سالگی مداحی را به شکل جدی شروع کردند و در ۱۲ سالگی رسما عبای مداحی روی دوششان انداختند.

آنطور که من شنیده ام حاج آقا به آموزش مداحی از سنین کودکی تاکید داشتند و این کار را هیچوقت متوقف نکردند.ایشان چه ویژگی داشتند که خانواده ها می آمدند، بچه هایشان را به او می سپردند و می خواستند که یک جورهایی تحت تربیت حاج آقا باشند؟

حاج خانم: حاج آقا خیلی با بچه ها مهربان بود و مانند خودشان رفتار می کرد. این بود که بچه ها اصلا احساس غریبی نمی کردند. از طرفی ایشان خیلی روی درس بچه ها تاکید داشت. می گفت اول درس بعد مداحی.کارنامه مدرسه بچه ها را حتما باید می دیدند. به خانواده ها می گفتند باید سطح نمره هایشان را ببیند اگر خوب بود، اجاز ورود به کلاس را می دادند.نمی خواستند بچه ها به دلیل مداحی از درس جا بمانند.

بیشتر از چه سنی برای مداحی نزد حاج آقا می آمدند؟

نفیسه کسری: از سنین بسیار کم می آمدند. از ۵ ساله تا نوجوان و جوان برای شاگردی می آمدند. بعضی خانواده ها از اطراف تهران مثلا لواسان بچه هایشان را در زمستان و تابستان و ماه رمضان با زبان روزه به کلاس مداحی می آوردند.

چه اصولی برایشان در مداحی بسیار مهم و یک جورهایی سرلوحه شان بود ؟

نفیسه کسری: به ولایت فقیه خیلی پایبند بودند. از نظر ظاهر هم تاکید داشتند که باید نوع پوشش آراسته و درشان یک مداح باشد. مثلا اینکه مداح لباس آستین کوتاه نپوشد.بارها شده بود که خودشان گرمشان شده بود اما کت و عبایشان روی دوششان بود و آن را درنیاوردند. از آن کت های نیمه بلند می پوشیدند. از نظر رفتار یک مداح هم معتقد بودند آن چیزی که مردم از ما می بینند حداقل باید در بیرون حفظ شود.رفتار مداح نباید به گونه ای باشد که باعث از بین رفتن اعتماد مردم شود. خیلی ناراضی بودند از سبک ها و ظواهر نامناسب برخی مداح ها.حتی آنهایی که ظاهر دینی داشتند اما به شکل افراطی محاسن بسیار بلند و یا مدل های دیگر داشتند. پدر خیلی ناراحت می شدند و می گفتند مداح باید ظاهری آراسته و مذهبی داشته باشد.

چقدر به محتوای مداحی هایشان توجه داشتند و برایشان اهمیت داشت؟

نفیسه کسری: به مطالعه خیلی اهمیت می دادند.بارها شده بود که به هیئت های مختلف می رفتند و نوارهای مداح های مختلف راهم گوش می دادند و می گفتند این مداحی ها متناسب با شان مجلس امام حسین(ع) نیست.خودشان سبک تهرانی های قدیم مثل حاج اکبر ناظم را می پسندیدند.می گفتند حاضرم افراد کمتری به مجلسم بیایند اما مجلسم مذهبی و متناسب با شان ائمه برگزار شود.یک ماه قبل از ماه محرم بساط کتاب و مقتل و شعرخوانی شان به پا بود و مطالعه می کردند.

اشعاری که مداحی می کردند را خودشان می سرودند؟

بله اما کمتر. شاعر خودشان مرحوم فانی بودند و برای پدر شعر می گفتند و پدر روی آنها سبک می گذاشتند. یادم هست مادر بارها چای برایشان می برد و سرد می شد و چندین بار این اتفاق می افتد.حتی وقتی روی منبر مداحی می کردند هم همین بود. متوجه هیچ چیزی در اطرافشان نبودند.انگار به او الهام می شد.چون در لحظه چیزی می خواندند که خودشان ازقبل در ذهنشان نبود .

مهم ترین ویژگی حجت کسری را چه می دانید؟

حاج خانم: از دنیاهیچ چیز نمی خواست الا مداحی امام حسین(ع). پولی را که از مجالس مختلف به ایشان می دادند همه را بدون اینکه بشمارند توی یک پاکت می گذاشتند و می گفتند مبادا با کم و زیاد مبلغی که توی پاکت گذاشته شده وسوسه شوم.می گفت هرچیزی دارم از امام حسین(ع) است.هیچ گاه خلاف وعده نمی کرد.همیشه سروقت به روضه ها می رفتند.حاجی به شدت به روضه های خانگی معتقد بودند وآن را ترک نمی کردند.

نفیسه کسری: اخلاص پدر چشمگیر است.پدر واقعا زندگی ساده ای داشت و دارد.به دور از هر تجملی. همانطور که مادر گفتند،جاهایی که برای مداحی می رفتند مقداری پول در پاکت برای پدر می گذاشتند و می دادند.پدر هم همه را بدون اینکه نگاه کنند در یک پاکت می گذاشتند تا متوجه نشوند هر کس چقدر داده تا مبادا روزی به دلیل پول زیاد یا کم برای کسی کمتر یا بیشتر مداحی کند و مایه بگذارد.

فکر می کنید چرا تا این حد تفاوت است بین این نسل قدیمی مداحان با نسل جدید ؟

نفیسه کسری: بعضی ها به مداحی به عنوان شغل نگاه می کنند و وسیله ای برای شهرت و من فکر می کنم همین موضوع انسان را از هدف دور می کند.ما تا الان هیچ کتاب و زندگینامه ای، سی دی ، نوارصوتی و هیچ چیز دیگری منتشر نکرده ایم .پدرمی گفتند راضی نیستم کاری بکنید که اسمم و چهره ام سر زبان مردم باشند.

حاج خانم: جالب است بدانید همان سالی که از پیر غلامان می خواستند تقدیر کنند، حاجی اصلا پشت تریبون نرفتند و در گوشه ای نشسته بودند.

پیش آمده بود که پدر مستقیم به کسی هم انتقاد کنند؟

اکثر اوقات برای آن شخص نامه می نوشتند یا به وسیله واسطه ای حرف هایشان را می گفتند یا آن شخص را از جمع کنارش می کشیدند و حرفشان را می گفتند. در هرصورت بی تفاوت نبودند. حتی در مضامین هم همین بودند.می گفتند چرا سال هاست اشتباه می خوانی؟ حیف است بی مطالعه مداحی می کنی.فکرنکنید مردم عوام الناس هستند و متوجه نمی شوند. اگر هم کسی متوجه نشود، شما در برابر آنها در پیش خدا مسئولید. این اشتباه نسل به نسل در بین مردم جا می افتد. خیلی مواقع کتاب و منبع را در اختیار فرد می گذاشتند و می گفتند این ها را بخوانید.


هیچگاه شکایت نکردید که این همه سال نوکری امام حسین(ع) چرا باید نتیجه اش ۱۱ سال خانه نشینی و بیماری شود؟آن هم دقیقا از حنجره ای که وقف امام حسین شده بود؟

نفیسه کسری: اوایل که پدر سکته مغزی کردند و قدرت تکلم را از دست دادند (که البته تا الان هم ادامه دارد) خیلی چرا چرا می کردیم و خب یکجورهایی شوکه شده بودیم. ایشان حتی به سختی و با کمک می توانند راه بروند. همان زمان یک عزیزی از دوستان پدر گفتند ایشان با ارباب عشق بازی می کنند. گفتند هردو دارند لذت می برند. جالب است بدانید که پدر هیچ تلاشی برای خوب شدن نمی کنند. دست راست شان حرکت می تواند بکند اما انگار اصلا دوست ندارند.تمرینات پزشکان را اصلا انجام نمی دادند. به نظرمن هم هردوطرف هم عاشق و هم معشوق دارند لذت می برند. این یک امتحان است هم برای خودش هم برای ما. نمی دانم ما چگونه از این امتحان سربلند در می آیم. خداکند خدمت ماهم در این دم و دستگاه حساب شود و چوپان بی مزد نباشیم.

زندگی مشترک از زبان همسر حاج حجت کسری

خاطر جمع هستم از بودنت در زندگی

۱۹ ساله بودم که خبر خواستگاری حاجی را از زبان مادرم شنیدم. پدرم و برادرهایم او را به واسطه هیئتی که می رفتند می شناختند. آن زمان حاجی ۲۸ ساله بود و مداحی می کرد.

من هم که این سبک زندگی را دوست داشتم با این ازدواج موافقت کردم. ازهمان سال های اول زندگی مشترکمان شاگرد داشتند و رفت و آمد در خانه مان بسیار بود. کلاس های مداحی را هفته ای یکبار در خانه دایر می کرد. اوایل شب های جمعه تشکیل می شد و بعدها به صبح جمعه موکول شد. این کلاس ها و رفت و آمد مداح ها در خانه ما هیچ وقت متوقف نشد حتی در این ۱۱ سال که حاج آقا بیمار شده اند شاگردانش هر ماه می آیند و مداحی می کنند. شب های اول محرم هم بچه های هیئت می آیند اینجا لباس مشکی شان را می پوشند و شب آخر صفر هم اینجا در می آورند.حاج آقا همیشه وقتی می خواستند پرچم های عزاداری را در بیاورند تاکید داشتند با نیت آنها را باز کنند و هم زمان هم روضه مفصل می خواندند. هیچ گاه ازاین رفت و آمدها خسته نمی شدم و یا به دیر آمدنش و رفتن سفرهای زیارتی اش اعتراض نمی کردم.خودم را با زندگی و روش حاجی تطبیق دادم. همیشه هم ایشان می گفتند خاطر جمع هستم از بودنت در زندگی و کنار بچه ها.خدارا شکر امام حسین(ع) روحیه ای به ماداده است که هیچ گاه اعتراض و حتی گله ای نکنیم که خسته شده ایم.

نفیسه کسری:

از پدرش که می خواهد حرف بزند اشک در چشم هایش حلقه می زند اما نگاه پر محبت پدر که با چشمان نفیسه گره می خورد، موجب می شود که او با یک لبخند بر پدر راه اشک را بر چهره اش ببندد. از نفیسه خواستیم تا برایمان از ارتباط حجت کسری با مردم و همسایگان و آشنایان بگوید. می گوید: «پدر آنقدر مهربان و خوش برخورد بوده که تمام آدم ها با هر سن وسالی جذبش می شدند؛ از بچه ۵ ساله تا ۸۰ ساله با او رفیق و صمیمی می شدند. مقابل بچه های ۵ ساله، ۵ ساله می شد و با مردان ۸۰ ساله ۸۰ ساله.مطابق با سن افراد رفتار می کرد و همین، دلیل جذب آدم ها به او می شد.» نفیسه این راهم اضافه می کند که پدرش هر آدمی با هر ظاهری را به هیئتش راه می داد و تاکید کرده بود جلوی هیچ فردی را به دلیل نوع حجاب و پوشش موی سر برای آمدن به هیئت نگیرند. سپرده بود به دوستان و شاگردانش که مبادا حرفی به این افراد بزنند یا رفتاری از آنها سرزند که دیگر نیایند.شاید این جلسه شروعی برای تحول آنها باشد.

نفیسه باز هم نگاهی به پدر می اندازد و با خنده می گوید: «اما رفتار پدر و مراعات حال همسایگان گاهی صدای ما را در می آورد. آنقدر که مراعات همسایه ها و اهالی محل را می کرد مراعات ما را نمی کرد. همیشه تاکید داشت که مبادا همسایه ای ازما دلخور شود و یا مایه سلب آسایش همسایه ها شویم. پدر جز موتورسیکلت هیچ وسیله نقلیه دیگری نداشتند و همسایه ها هم این را می دانستند و خودروشان را روبه روی خانه ما پارک می کردند. شب ها که پدر دیر وقت به خانه بر می گشتند، به سختی موتور را جابه جا می کردند و می آوردند داخل اما، زنگ خانه همسایه را نمی زدند مبادا دیروقت باشد و اذیت شوند.»