چند سالی است که جریان های مختلفی به نام «عرفان» سعی در جذب افراد مختلف و به ویژه قشر جوان را دارند تا بتوانند از این مسیر ذهن جوان را منحرف کرده و آنها را جذب عرفان واره های کاذبی کنند که سرانجامی جز سقوط در دره گمراهی ندارد.

در این میان اما مساجد می توانند در راستای مقابله با این جریانات نقش محوری را ایفا کنند. خبرنگار سرویس مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان در این راستا با حجت الاسلام «احمد حسین شریفی»، استاد حوزه و دانشگاه و از اساتید برجسته حوزه عرفان اسلایمی به گفت وگو نشسته ایم که حاصل آن را می خوانید:

به عنوان اولین سوال بفرمایید علت گرایش به عرفان های نوظهور چیست؟ چه علتی دارد که عده ای از مردم از نقاط مختلف جهان سمت این جریانات جذب می شوند؟

علل گرایش به عرفان های نوظهور، فرقه ها و جریاناتی که به اسم دین فعالیت می کنند متنوع و متعدد است و در سطح جهانی و در سطح کلان بشری قابل بررسی است.

پدید آمدن چنین جریاناتی در پی سرخوردگی از عقلانیت و علم مدرن است که در بشر ایجاد شده است. در واقع مردم دیدند عقل جدید غربی نیازهای بشر را تامیین نکرد در نتیجه به دنبال راهی برای رهایی از شرایط زندگی مدرن بودند.

در طول قرن نوزدهم و به خصوص تا نیمه اول قرن بیستم فلسفه پوزیتویستی و تجربه گرایی افراطی به شکست انجامیدند و نادرستی شان بر همگان اثبات شد، این دو جریان کاملا معنویت ستیز بودند اما ثابت شد که این نوع تفکر نادرست است و بنابراین پایه های معنویت ستیزی فروریخت و زمینه برای گرایش مجدد به سمت دین و معنویت با ز شد. بنابراین شکست نظام های معنویت ستیز را می توان از عل دیگر گرایش به این جریان های معنوی دانست.

توجه داشته باشیم که هفتاد سال جهان در اختیار نظام مارکسیستی بود و میلیون ها نفر جان فشانی کردند تا این مکتب و سایر مکاتب فکری به حیات خود ادامه دهند اما سرانجام پوچی این جریانات برای همه معلوم شد.

بنابراین تلاش برای بازگشت به معنویت و گرایش به پرستش که ویژگی فطری انسان است سبب شد تا اتفاقاتی رخ دهد، در واقع برخی به تصور اینکه وارد شدن به یک نحله دروغین معنوی به آنها عرفان حقیقی را می دهد وارد این جریانات شدند اما این مسیر واهه ای بیش نبوده است.

ضمن اینکه مدعیان عرفان های جدید از ابزارهای مدرن به قوی ترین شکلی استفاده و تبلیغ می کنند و هرکدام می خواهند که گرایش به سعادت که در ذات هر انسانی وجود دارد را در قالب فرقه و نحله خود نمایش دهند، و در این بین عده ای نیز تلاش در کنترل فضا و بهره برداری بیشتر دارند.

ما در دل چنین گروه هایی است که فعالیت عرفان های نوظهور را می بینیم. این گروه ها برای جدب افراد از عوامل مختلفی بهره می برند.

امروز با پدیده ای دارای ابعاد مختلف و در عین گسترده در سطح جهان مواجهیم، اما سوال آن است که چرا در کشور ما که نهاد های اصیل دینی فعالیت دارند و از جمله در راس تمامی این نهادها مسجد حضور دارد، برخی افراد به این جریانات جذب می شوند، به نظر شما علت چیست؟

ببینید ، انقلاب ما برخاسته از عرفان و مسجد بوده است، این که برخی به این جریانات جذب می شوند بر اساس طبیعت و نیازی است که بشر مدرن به معنویت دارد و این مساله تنها به کشور ما اختصاص ندارد. انقلاب ما نشان داد که معنویت، دین و عرفان می تواند محرک باشد و نگاه اومانیستی نگاهی است که به شگست منتهی می شود.

طبیعتا کشور ما منادی معنویت اصیل است، البته یکی از دلایلی که این معنویت ها به سمت کشور ما هجوم آورده همین است، یعنی راه مبارزه با معنویت اصیل ما را در این هجمه ها قرار داده اند که از مصادیق جنگ نرم محسوب می شود.

عرفان حقیقی برای معرفی پتانسیل زیادی دارد، در کشور ما قریب به هفتاد هزار مسجد وجود دارد اما سوال آن است که تا چه اندازه این مساجد فعال هستند.

به نظر شما مساجد چه نقشی در مقابله با این جریانات دارند؟

مسجد اصلی ترین محور است و نقش کلیدی در این زمینه دارد اما این امر اهمیت ویژه ای دارد که چگونه برنامه ها را در مسجد ارایه کنیم. ائمه جماعات باید بروز باشند و توانایی تحلیل مسایل معنوی روز را داشته باشند، اگر بتوانیم این پتانسیل را احیا کنیم و ائمه جماعات ما توانایی ارایه نقدهای دقیق و مبنایی نسبت به عرفان های نوظهور داشته باشند و در عین حال توانایی معرفی عرفان ناب و معنویت اصیل اسلامی را داشته باشند شاهد نتایج خوبی خواهیم بود.

اگر جهل عامل تاثیر گذری این عرفان های کاذب است، نخستین گام برای مقابله با آنها شناخت است، ائمه جماعات می توانند این آگاهی را ارایه کنند. همچنین ائمه جماعات می توانند با تاکید بر عقلانیت و پرهیز از امور خرافی اقشار مختلف را بیدار سازند. به هرحال حرکت اصلی این جریانات حرکت در مسیر خرافات است.

اگر ما در تبلیغات دینی خود عقل را مبنا قرار دهیم جریانات و عرفان های نوظهور نمی توانند فعالیت کنند. جلوگیری از نفوذ خرافات در مجالس مذهبی یکی از مهمترین اقداماتی است که می تواند صورت پذیرد. همچنین ایجاد حساسیت در میان مخاطبان نسبت به خطرات این فرقه ها که بسیاری از مردم نسبت به آنها آگاهی ندارند. برای مثال فرد با هدف آنکه در اعمال و واجبات دینی خود تمرکز بیشتری داشته باشد به کلاس یوگا و مدیتیشن می رود و نمی داند که چه خطراتی متوجه اوست.

این آگاه سازی وظیفه مساجد است، احیای ابعاد عرفانی مناسبت های مذهبی مثل عاشورا و ایام فاطمیه، رجب و فاطمیه، جریان قوی در مقابل این هجمه هاست، این نقطه قوت قوت عظیمی است.

مساله آن است که در دل مساجد ظرفیت های فرهنگی دیگری شکل گرفته است که از آنها غافلیم، در حالی که پتانسیل بزرگی برای ارایه عرفان اسلامی داریم . از نظرمن آگاه سازی مردم از مسیر مسجد و برگزاری کارگاه های ویژه ائمه جماعات می تواند اقدام مناسبی در مقابله با عرفان های نوظهور باشد.

آرمان هیأت