در ادامه بررسی وضعیت حوزه های علمیه، گفتگویی صریح با حجت الاسلام والمسلمین جواد طوبایی، استاد حوزه و تولیت آستان مقدس امامزاده سیداسماعیل تهران داشتم که تقدیم می شود. وی از شاگردان آیات عظام، سیدمحمدرضا حکیم، مرتضوی، پاکدل، محمدعلی مدرس افغانی، سیدهادی سیستانی، عبدالمهدی طوبایی و حضرات آیات، میرزاجواد تبریزی، گلپایگانی، میرزاهاشم آملی، یوسف صانعی و سیدعبدالله طاهری شیرازی بود. حجت الاسلام والمسلمین طوبایی، دروس مقدماتی و سطح را در مدارس علمیه نجف از جمله بخارایی، آیت الله بروجردی، مرحوم آخوند و قزوینی ها فرا گرفت و سپس عازم قم شد و در درس خارج شرکت کرد.

وی با اشاره به اینکه حوزه علمیه نجف دارای قوام علمی بسیار زیادی به ویژه در فقه و اصول بود اما امروزه کمتر شده است، خاطرنشان کرد: با مهاجرت علما به ایران وضع تغییر کرد به طوری که امروزه حوزه علمیه قم برترین حوزه علمیه جهان تشیع است و البته در گذشته نیز در زمینه حکمت و فلسفه سرآمد بود.

علما طلاب را از تحصیل فلسفه بازمی داشتند

استاد حوزه با بیان اینکه میان حوزه های نجف و قم، تفاوت هایی وجود داشت اما امروزه این تفاوت ها کاهش یافته است، اظهار داشت: اعلام و مراجع حوزه نجف اشرف اجازه تدریس فلسفه و حکمت را نمی دادند زیرا معتقد بودند تا پایه های اعتقادی یک طلبه مستحکم نشود، نباید فلسفه و حکمت بخواند زیرا خطر انحراف عقیدتی او می رود.

وی با اشاره به اینکه برگزاری امتحان و آزمون در برخی مدارس حوزه علمیه نجف مانند مدرسه علمیه دارالحکمه رایج بود، تصریح کرد: در برخی مدارس هر طلبه یک مسئولِ درس داشت که دقت می کرد تا طلبه تمام وقت مشغول تحصیل و تهذیب نفس باشد و دچار تنبلی یا انحرافات فکری نشود. مثلا مسئول درس آیت الله سیدمحمود شاهرودی مرحوم پدرم، آیت لله حسین طوبایی بود.

برخی طلابِ درس خارج، حروف ابجد را هم بلد نیستند

حجت الاسلام والمسلمین طوبایی با انتقاد از اینکه امروزه برخی از روحانیونی که در درس خارج شرکت می کنند حروف ابجد را نیز بلد نیستند، خطرنشان کرد: در گذشته نسبت به گزینش یا حضور طلاب به ویژه در سطوح عالی و درس خارج دقت بسیاری می شد. برای مثال شهید آیت الله سیداسدالله مدنی با دقت و وسواس بسیاری طلاب را انتخاب و مشغول تربیت آنها می شد. شاید این تعبیر شهید صدر بتواند این حقیقت را نشان دهد: زحمات ۲۷-۲۸ ساله علمی خود را تنها به دو نفر منتقل کردم: سیدمحمد کاظم حائری و سیدمحمود هاشمی شاهرودی. بنابراین آیت الله مدنی معتقد بودند در میان تمامی شاگردان ممتازشان تنها این دو دارای مراتب عالی اجتهاد بودند.

وی ادامه داد: به نظر بنده این دقت و وسواس، امروزه کمتر در حوزه های علمیه دیده می شود همچنان که شاهدیم برخی طلاب بعد از اتمام سطح یک و ملبس شدن، سواد و علم چندانی ندارند. شاید یکی از دلایل بروز این وضعیت، قوانین مرتبط با امتحانات باشد به طوری که طلبه جزوات امتحانی را تهیه کرده و صرفا با مطالعه آنها، وارد جلسه امتحان می شود.

ماجرای طلبه ای که استعداد کمی داشت

تولیت آستان مقدس امامزاده سیداسماعیل با اشاره به اینکه در گذشته مهمترین انگیزه طلاب رسیدن به مراتب عالی معنوی و علمی بود، خاطرنشان کرد: مرحوم پدرم، آیت الله حسین طوبایی که از اساتید حوزه علمیه نجف بودند، نقل می کند که طلبه ای زحمات بسیاری می کشید اما به دلیل استعداد کم، ذخیره علمی چندانی نداشت. در نتیجه پدرش به او گفت: راضی نیستم بیش از این در حوزه بمانی. آن طلبه به حرم امیرالمومنین (ع) می رود و با حالت گریه و تواضع به حضرت می گوید: چه کار باید بکنم؟ خوابش می برد و حضرت در خواب به او می فرماید: اشکال ندارد؛ فردا در ابتدای درس، بسم الله بگو و مشغول تحصیل شو. آن طلبه می گوید: آقاجان! من هر شب می آمدم پس چرا امشب درخواستم را جواب دادید! امام علی (ع) می فرمایند: یک طلبه دروغ نمی گوید زیرا شب اولی است که اینجا آمده ای. و طلبه به این ترتیب می فهمد در شب های قبل با اخلاص در حرم حاضر نمی شد.

این کارشناس دینی با تاکید بر اینکه بسیاری از بزرگان حوزه علمیه نجف مانند امام خمینی (ره)، آیات محمدرضا مظفر، سیدحکیم صدر، سیدمحمدباقر صدر و ... تمایل بسیاری به تحول حوزه های علمیه داشتند، اظهار داشت: در همین زمینه آیت الله محمدرضا مظفر، دانشگاه فقه و اصول را در بغداد و آیت الله محمدرضا حکیم، مدرسه علمیه دارالحکمه را تاسیس کردند.

انتقاد از صدور بی رویه اجازه اجتهاد

حجت الاسلام والمسلمین طوبایی با انتقاد از تعدد صدورِ اجازات اجتهاد از سوی مراجع و فقها گفت: در گذشته علما و مراجع به راحتی اجازه اجتهاد نمی دادند بلکه پس از بررسی کامل و اطمینان از احراز شرایط لازم، چنین اجازاتی می دادند.

وی با تاکید بر اینکه در گذشته اولویت حوزه ها و علما با تهذیب نفس بود، خاطرنشان کرد: شخصیتی مانند میرزاجوادآقا تبریزی هر گاه مشاهده می کردند طلبه ای دچار بی تقوایی شده بسیار متاثر شده و به او تذکر جدی می دادند.

توصیه امام خمینی (ره) به استاندار کربلا: پست ها تمام شدنی است

تولیت آستان مقدس امامزاده سیداسماعیل ادامه داد: در گذشته نجف بخشی از استانداری کربلا بود و در بحبوحه تحولات انقلابی عراق، استاندار عوض شد و استاندار جدید با حضور در منزل مراجع و علما از آنها کسب تکلیف می کرد و روزی به منزل امام خمینی (ره) رفت و گفت بنده تازه استاندار شده ام لذا خدمتتان آمدم تا اگر اوامری دارید بفرمایید؟ امام فرمودند: از تو هیچ خواسته ای ندارم اما یک نصیحت دارم: بدان در این پست نمی مانی و مرگ مانند تمام انسان ها نصیبت خواهد شد لذا کاری کن وقتی از این مسئولیت فارغ شدی مردم به خاطر رفتنت، افسوس بخورند نه اینکه خوشحال شوند. وقتی آن استاندار رفت ما طلبه ها برخواستیم تا برویم اما حضرت امام فرموند بنشینید، سخنی دارم. بنده همان نصیحتی را که به آن استاندار کردم به شما نیز عرض می کنم: معلوم نیست حوزه علمیه نجف و وضعیت به این شکل باقی بماند لذا رفتارتان طوری باشد که اگر روزی حوزه ای در کار نبود، مردم ناراحت شوند و بگویند چه خیر و برکتی بود؛ کاری نکنید که بگویند الحمدالله که طلاب و روحانیون رفتند!

آرمان هیأت