محرم از آن دسته از ایامی است که برای شیعه بسیار متفاوت از ماه های دیگر است. شاید لازمه این ماه همانند ماه رمضان آمادگی روحی و قلبی باشد. اصلاً نمی شود بدون مقدمه به محرم وارد شد، باید در این ماه قلب و دل به سرور و سالار شهیدان گره بخورد. هیئت، واعظ و مداح نقش بی بدیلی در مانوس کردند مستمعین دارند. این سال هادشمن تمرکز خود را بر هیئت بیشتر کرده است تا بتواند از تاثیرات این ماه بکاهد. رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت ایت الله خامنه ای راهنمای قافله ای است که ما سال هاست در آن سیر می کنیم. ایشان هر ساله از طریق مختلف و در سخنرانی هایشان رهنمودهایی را در عرصه هیئت داری بیان می کنند.

ماه رمضان امسال نیز از آن ایامی بود که ایشان دیداری با مداحان داشتند و رهنمودهایی فرمودند و البته در دیدارهای خصوصی هم تذکراتی را فرمودند که نمونه آن شب شهادت امام علی علیه السلام بود که رهنمودایشان شامل حال مداح مخلص حاج «ماشالله عابدی»شده بود تا بابی برای گفت‌وگوی ما با این ذاکر اهل بیت عصمت و طهارت بیش از پیش باز شود.

رهبر معظم انقلاب در گفت‌وگوی مختصر با حاج ماشالله عابدی تاییدات و تذکراتی داده بودند که در خور توجه است. به همین مناسبت و برای تشریح بیشتر همین موضوع و برای ایجاد زمینه و مقدمه ای برای ورود به ماه محرم سراغ حاج آقای عابدی رفتیم تا بیشتر از نظرات معظم اله برایمان بگوید که متن این گفت‌وگو پیش و روی شماست.

حاج آقا به عنوان مقدمه بفرمائید چندمین بار است محضر رهبر معظم انقلاب مداحی می کنید و این بار چه تفاوتی با دفعات گذشته داشت؟

عابدی: الحمدالله دفعات متعددی نصیبمان شده است، محضر مقام معظم رهبری رسیده‌ایم و نوحه و ذکر مصیبتی داشتیم و بعد از مراسم خدمت ایشان رسیدیم و ایشان هم معمولاً لطف و محبت دارند.

این بار که محضر حضرت آقا رسیدیم و بین نماز ظهر و عصر ذکر مصیبتی خواندیم بعد از نماز عصر که خدمتشان رسیدیم خیلی بیشتر از دفعات پیش محبت کردند، آغوششان را باز کردند و ما را در بغل گرفتند و خیلی محبت کردند و فرمودند "از اول تا آخر خیلی خوب بود، نوحه هم خیلی خوب بود، نوحه باید این‌ چنین باشد نه مثل بعضی از نوحه‌ها که رقص آور است." یکی از نزدیکان هم نقل کردند که حضرت آقا فرمودند سعی شود از این مداحی ها استفاده شود، خیلی به هر جهت ابراز محبت کردند و لطف داشتند.

آن روز برای ما بسیار روز خاطره انگیزی بود. با چند نفری غیر از پاسدارانی که محضر مقام معظم رهبری بودند با ایشان گپ و گفت صمیمی داشتیم، ایشان از بنده زاده سوال کردند که شما هم می خوانید؟ جواب دادند که قدری می خوانیم.

به نظر شما آقا چه نوع مداحی را بیشتر می پسندند؟

عابدی: آقا از رفتارشان و از گفتار و توصیه هایشان بر می آمد که از مداحی های که از خط خارج شده است خیلی خوششان نمی آید، خیلی مورد پسندشان نیست. ایشان روی شعری که خوانده می شود نظر دارد. روی نوحه ای که خوانده می شود ایشان نظر دارند که چه نوحه ای باشد.

به هر جهت مقام معظم رهبری غیر از اینکه در رشته های خاص خودشان خیلی وارد و مسلط هستند و یک سروگردن از دیگران بالاتراند؛ در موضع شعر و شاعری ایشان بسیار واردند، مقام معظم رهبری در این موضوع نیز ید طولایی دارد که دیگران ندارند.

ایشان خیلی دقیق است مثلا در جلسه ای که با حضور قاریان قرآن برگزار شد ایشان نکته ای را تذکر دادند که مرتبط با مداحی نیز هست مثلا تذکر دادند که اینقدر نیازی نیست در یک نفس طولانی چندین آیه تلاوت شود. نکته ای که در این تذکر وجود دارد این است که تلاوت قرآن به این وادی می رود که کم کم نفس قاری چقدر است و تلاوت او چند ثانیه به طول می انجامدو چند آیه را می تواند پشت سر هم بخواند و نهایتاً گاهی محتوای اصلی فراموش می شود در صورتی که هدف از قرائت قرآن انتقال کلام خدا به مستمعین است نه اینکه دنبال صوت بسیار زیبا و دلنشین و یا مقدار زیاد نفس بود، گاهی این اشتباهات انجام می شود.

این نکته چه ارتباطی با مداحی دارد؟

عابدی: در مداحی هم همین طور است و هدف اصلی در بعضی مداحی ها فراموش و گم می شود. هدف از مداحی این است که ما شوق و ذوق مردم و مستمعینمان را به اهل بیت عصمت و طهارت علیه السلام و حضرت اباعبدالله علیه السلام زیاد کنیم نه اینکه صوتمان را به رخ بکشیم که نفس چقدر ادامه پیدا می کند و سبک خواندن چطوری است.

گاهی اوقات جریانات اصلی که «امام حسین علیه السلام و اهل بیت » است گم می شود که مقام معظم رهبری دقیق این مسائل را مد نظر دارند که هدف اصلی گم نشود.

مقام معظم رهبری به طور عمومی و خصوصی دفعات متعدد تذکراتی را به مداحان عرضه داشتند، از جمله در آخرین دیدارشان با مداحان اشاراتی به شکرگذاری به نعمت مداحی کردند.

درباره نقش و جایگاه شعر و تسلط مقام معظم رهبری در این عرصه هم توضیح بفرماید.

عابدی: مداح از طریق شعر و شاعری مطالبش را انتقال می دهد. شعرهای سازنده و خوب از شاعران برجسته کم نداریم هر چند شاعران جوان هم خوب درخشیده اند اما فاصله زیادی با شعرای اصیل مثل حافظ و صائب و شاعران اخیر مثل مرحوم مستقر وجود دارد به هر جهت اگر مداحان شعر وزین و پر محتوا انتخاب کنند می توانند سطح معرفت جامعه را ارتقاع دهند.

به نقش شعر اشاره کردید در باب انتخاب شعر چه توقعی از مداح وجود دارد؟

عابدی: از مداح یک توقع هست و از واعظ و سخنران توقع دیگری. بیشترین توقعی که از مداح می رود شعری است که می خواند؛ چه می خواند و چه انتقال می دهد. مطالب از طریق شعر انتقال پیدا می کند پس مداح باید در انتخاب شعر بسیار دقت کند و مدت زمانی که در اختیار شعر قرار می دهد بهترین استفاده را از آن ببرد و این بهترین استفاده مقدور نیست مگر با بهترین شعرها.

شعر هم در معرفت، هم در مدح که قدیمی ها اول مداحی کمی تمبیات می خوانند و سپس آرام آرام وارد متن می شدند و گریز و مرثیه انجام می دادند.

اگر بشود سنتی خواندن حفظ شود این بیشتر به نفع مداحان و جامعه است، مسیر مداحی در حال خارج شدن از این خطوط است البته دست های در کار است در پس پرده نمی توانند از اساس تشیکلات امام حسین علیه السلام را بر هم بزنند ولی تلاششان بر این است که محتوا را کم کنند و از محتوا خالی کنند.

وظیفه مداحان جوان در حفظ این سبک چیست؟

عابدی: مداحان جوان باید این مسئله را مدنظر داشته باشند و از راهنمایی های بزرگان و علما استفاده کنند و اگر کسی به آنها تذکری می دهد دلخور نشود. اگر قرار باشد بدون توجه به توصیه های بزرگان و کارکشته های این فن چه از قشر مداح و علما جلو بروند بعدها پشیمان می شوند.

رهبر انقلاب درباره شعر متعهد هم بیاناتی داشتند؛ این مسئله را چطور می بینید؟

عابدی: مسلماً این هم دقت ویژه مقام معظم رهبری است که نکات ارزنده ای را بیان می کنند کاهی اوقات تیپی از مداحان کاری به مسائل روز، اجتماع، سبک زندگی و معرفت جامعه ندارند بعضاً کسانی که در حوزه شعر آیینی فعالیت می کنند فقط در این وادی هستند و گاهی اشعاری می گویند که مردم را در عمل به دین سست می کند و نه کاری به شهید دارند و نه به انقلاب، منطقه، جهان، اوضاع و احوال مسلمانان دارند.

مقام معظم رهبری هشداری در این زمینه دادند که از جمله وظایف شاعر آیینی این است که اجتماع را به سمت دین داری واقعی سوق دهد. دین داری که عین سیاست است و به فرموده شهید مدرس سیاستی را که عین دیانت است را تبلیغ و ترویج دهد. نه اینکه جدای از این مسائل شعر بگویم و بیگانه از همه اوضاع و احوال فعالیت کنیم، یک جهت از تاکید مقام معظم رهبری این بود.

شعر خوب چه شاخصه های دارد؟

عابدی: اقتضای شعر و شاعر آینی مشخص کردن خط و خطوط هاست، شعرآیینی به معنای این که آئین ایمانی و خدایی در شعر نمود پیدا کند. شاعر باید این مسائل را بروز دهد و نترسد از اینکه ملاحضاتی داشته باشد بلکه باید ببیند وظیفه ایمانی او چیست اگر شاعر از وظیفه ایمانی خود خارج شود همان می شود که قرآن اشاره می کند." وَالشُّعَرَاء يَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُونَ" و شاعران را گمراهان پيروى مى كنند.این جنبه منفی شعر است و دنباله آیه استثایی هم قرار دارد که آن هایی که ایمان دارند این طور نیستند. قرآن نمی فرماید که گمراه بپذیرند و خوششان بیاید. بنابراین فرهنگ ایمانی و اعتقادی را باید معیار و ملاک قرار داد.

چه مطالبی در اولویت طرح در هیئت است و باید از چه مسائلی دوری جست؟

عابدی: مسائل مختلفی می تواند داشته باشد ولی اگر بخواهیم به عنوان مصداق عملی از هیئت های مطرح کنیم اینکه در هیئت ها از گفتن مسائل سست و بی پایه که اصلاً جایی ثبت نشده است و گاهی اوقات در کتاب های معتبر نیست و در اسناد اصلی اسلامی وجود ندارد. نقل مطالب این چنینی و خواب های سستی که نقل می شود این سطح فکر مستمعین را پایین نگه می دارد. مداح در هیئت باید مطالب دقیق، ارزنده و باارزش را ذکر کند و سعی شود منابع مستندی بر آن مطالب در کتاب وجود داشته باشد لازمه این کار هم تحقیق و مطالعه است و اکتفای به شنیده ها نکنند.

الحمدالله سطح سواد جامعه و مداحان بالا آمده است، خودشان باید ورود پیدا کنند و کتاب های معتبر را مطالعه کنند. امروزه در این موضوعات کتاب های زیادی آمده است.

حضرت آقا در دیدار با مداحان فرمودند سعی شود برای جوانان ایجاد گره نشود که نتوانند به آن پاسخ دهند منظور از گره چیست؟

عابدی: منظور از ایجاد گره همان شبه است، یعنی شبه ایجاد کردن آسان است ولی شبه برطرف کردن سخت است. اگر مداح نمی تواند شبه برطرف کند اولاً ایجاد شبه نکند. لازمه ایجاد شبه نکردن این است که دست مداح در دست یک عالم باشد تا بتواند مسائل اساسی را بدون ایجاد گره و شبه برای مخاطب مطرح کند نه اینکه مطلب و جریانی را نقل کند پذیرش آن برای جوان سخت باشد و با محاسبات امروزه جوان جور در نیاید که موجب انحراف شود.

به هر جهت شبهه برطرف کردن هنر است نه شبهه ایجاد کردن. گره باز کردن هنر است نه گره ایجاد کردن.

مولفه یک هیئت انقلابی چیست؟

عابدی: اصل و مولفه یک هیئت انقلابی امروز مساوی با اسلام است. هیئت و اسلام با هم گره خورده است چون در راس انقلاب اسلامی ایران اول کار که امام راحل بود یک مرجع تقلید تراز اول و یک اسلام شناس درجه یک بود بنابراین هیئت ها هم باید این مولفه ها را در نظر بگیرند به گونه ای نباشد که به برکت انقلاب و خون شهدا هیئت تشکیل شده و مردم جمع شوند در صورتی که هیئتی ها نه کاری به انقلاب داشته باشند، نه به شهدا و رهبر و دستورات انقلاب.

اگر هیئت این مسائل را داشته باشد واقعاً یک هیئت انقلاب است، بعضی از جلسات که می رویم انگار اصلاً خبری از انقلاب نیست، حتی از یک دعای کوچک هم دریغ می کنند. این از مولفه ها و خواسته های که از هیئت توقع می رود جداست به هر جهت کسانی که هیئت را می گردانند چه بخواهند و چه نخواهند عملشان تاثیر می گذارد باید خیلی بر اعمالشان دقت داشته باشند.

هم اعمال در هیئت و هم بیرون از هیئت. هم سبک زندگی در خانه و خانواده و هم در جامعه و اجتماع و اداره و محل کارشان دقت کنند. این ها خیلی باید رعایت شود تا مجموعه ای انقلابی به معنای واقع تشکیل شود و هیئت واقعی و درست و حسابی ایجاد شود. هیئت ها هم قبل از انقلاب و عهم بعد از انقلاب خیلی سهم دارند. یکی از ارکانی که سبب شد انقلاب پیروز شود هیئت ها بودند و بعد هم یکی از ارکان هایی که باعث پیروزی در جنگ تحمیلی شد هیئت ها و بچه هیئتی ها بودند.

امروز هم یکی از ارکان مهم نگهداری انقلاب هیئتی ها و بچه هیئتی ها هستند اگر این مولفه ها را خوب رعایت کنند روز به روز اثرات ان در جامعه بیشتر می شود.

وظیفه بچه هیئتی ها در مبارزه فرهنگی با جریانات تکفیری و کمک به مسلمانان منطقه چیست؟

عابدی: باید اطلاع داشته باشند و دقیقاً در جریان امور باشند به هر طریق ممکن که دقیق تر است، یا از طریق تحقیق و مطالعه یا از افراد اهل فن اطلاع پیداز جریانات کنند. اوضاع احوال یمن، عراق و سوریه و تجزیه و تحلیل جریاناتی که فعالیت و مبارزه می کنند.

اطلاع دقیقی باید اول خودشان داشته باشند و آن اطلاعات را در حیطه مسئولیت خودشان انتقال بدهند. در هیئت به هیئتی ها؛ سخنران هیئت است در سخنرانی، مداح هیئت است در مداحی، حداقل با دعا ها و تذکرات ضمنی و گردانندگان هیئت با اعمال و چگونگی برگزاری جلسه و هیئتشان و با آرایش اوضاع و احوال داخلی مجلس و هیئتشان این ها می تواند خط و خطوط صحیحی در این جریانات ایجاد کند.

آرمان هیأت