چندی پیش حجت‌الاسلام محمدی نماینده ولی فقیه و زئیس سازمان اوقاف و امور خیریه در احکامی برخی مدیران و معاونان این سازمان را تغییر داد که می‌توان گفت مهم‌ترین تغییر در این سازمان حضور حجت‌الاسلام غلامرضا عادل در سمت معاونت فرهنگی، اجتماعی این سازمان است.
عادل که مدیرکلی اوقاف و امور خیریه استان‌های قزوین و یزد و معاون فرهنگی و اجتماعی اوقاف و امور خیریه استان تهران را در کارنامه کاری خود در سازمان اوقاف دارد؛ روحانی‌ متولد سال 1357 است که در سمت جدیدش برنامه‌ها و دغدغه‌های فراوانی را بهعنوان اهداف پیش رو مطرح کرده است.
برای بررسی اهداف پیش‌روی معاونت فرهنگی و اجتماعی سازمان اوقاف، دغدغه‌ها ایده‌ها و برنامه‌های این معاونت گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام‌والمسلمین عادل داشته‌ایم که در ادامه مشروح این مصاحبه تقدیم می‌شود.

یکی از مأموریت‌های مهم سازمان اوقاف و امور خیریه و بالاخص معاونت فرهنگی و اجتماعی این سازمان، تبدیل امامزادگان و بقاع متبرکه به قطب فرهنگی کشورمان براساس منویات رهبر معظم انقلاب است؛ برای رسیدن به این مهم مهمترین برنامه شما چیست؟
استفاده از ظرفیتی به نام مردم مهمترین برنامه ما در این زمینه است. مردم ظرفیت اصلی تبدیل این اماکن متبرکه به قطب فرهنگی هستند؛ اکثر این امامزاده‌ها مراکز فرهنگی، قرآنی دارند و در تمام این مناطق یقیناً جمع‌های خودجوش مردمی‌ هستند که مکان درست و متمرکزی ندارند یا از آنها به درستی حمایت نشده است؛ می‌شود فعالیت‌های فرهنگی امامزادگان را محوریت این جمع‌ها انجام داد. کما اینکه در این چند ساله نیز اتفاقات خوبی در این زمینه افتاد و ما در صدد تقویت آن هستیم.
هرجا کار را به مردم و خصوصاً گروه‌های خودجوش انقلابی فرهنگی واگذار کرده‌ایم و هدایت و راهبری و تقویت با سازمان‌ها بوده است کار هم بهتر پیش‌رفته هم عمیق‌تر انجام شده و هم ثمره‌ و نتیجه‌اش مطلوب بوده است.

برنامه‌ای هم دارید که بدون استفاده از فضای امامزادگان و بقاع متبرکه از گروه‌های جهادی یا جمع‌های خودجوش فرهنگی حمایت کنید؟
بله؛ دقیقا رویکردمان در معاونت فرهنگی و اجتماعی سازمان اوقاف همین است؛ مثلاً در همین پایتخت اکثر جوانان مؤمن و انقلابی دغدغه و مشکل محل برای فعالیت یا مثلاً دفتر کار دارند؛ بااستفاده از ظرفیت همین بچه‌ها در تهران می‌شود بسیاری از فعالیت‌های فرهنگی را انجام داد. کما اینکه همین حالا هم آتش به اختیارها همین‌ها هستند و عملاً کاری که باید سازمان‌ها انجام دهند را همین جوانان انجام می‌دهند. آن هم خودجوش، اغلب بدون حمایت و تنها. ما میخواهیم همچون گذشته و بیشتر از قبل آغوشمان را برای این جمع‌ها باز کنیم. مجموعه امام‌زادگان و بقاع متبرکه اگر بناست قطب فرهنگی شود با این جوانان می‌شود ولاغیر. ضمن اینکه خود این اتفاقاً ابعاد دیگری همچون ایجاد شغل و... نیز دارد.

یعنی با حمایت از این جمع‌ها به دنبال ایجاد شغل هستید؟
البته ایجاد اشتغال با برون‌سپاری فعالیت‌های فرهنگی سازمان اوقاف. به هر حال سازمان اوقاف به جهت پیش‌برد برنامه‌ها و مأموریت‌هایش چند دسته کار دارد که هرکدام می‌تواند به ایجاد شغل هم منجر شود. مثلاً ما تولید محصول فرهنگی اعم از مکتوب و رسانه‌ای و... را داریم، خب تولید همین محصولات را می‌دهیم به گروه‌ها و مجموعه‌های فرهنگی، به این صورت هم آن جمع جوان حس تأثیرگذاری می‌کند، هم محصول تولید می‌شود، هم یک جمع فرهنگی حمایت شده، هم شغل ایجاد می‌شود و هم تجربه ثابت کرده کار منظم‌تر، عمیق‌تر و هم با هزینه کمتر و صرفه بیت‌المال انجام می‌گیرد.

بستری هم برای حمایت از این جمع‌های خودجوش مردمی فراهم شده است؟
ما به فرموده مقام معظم رهبری باید آغوشمان برای چنین جمع‌هایی باز باشد؛ البته ما نمی‌توانیم از همه گروه‌ها استفاده کنیم اما چاره‌ای نیست باید این کار قوی‌تر از همیشه آغاز شود و در همین مدت کوتاه نیز آغاز شده است در مجموعه اوقاف، روابط عمومی سازمان و مرکز قرآنی طبق اطلاعاتی که دارم در همین یک ماه گذشته غریب به سی مجموعه کارهایشان را عرضه کرده‌اند و حتی برخی‌ از آنها قرارداد هم بسته‌اند. در این زمینه سامانه‌ای هم طراحی شده اما کار را متوقف به سامانه و دستورالعمل نکردیم و همین‌جا اعلام می‌کنم همزمان با ایام غدیر در سایتمان شرایطی فراهم می‌کنیم تا این جمع‌ها بیایند و ثبت‌نام کنند؛ سوابقشان بررسی شود و بعد به فراخور حال از ظرفیتشان استفاده شود. این برای کل کشور خواهد بود نه فقط ستاد سازمان یا تهران.
یقین دارم، می‌شود در سراسر کشور از ظرفیت بیش از صدها گروه فرهنگی با این روش استفاده کرد، ضمن اینکه کار را نیز به دست مردم داده‌ایم و مردم قطعا بهتر از ما کار را انجام خواهند داد.

یکی از مسائلی که جزو مأموریت‌های معاونت فرهنگی و اجتماعی سازمان اوقاف است، بحث تبلیغ دین است؛ درباره این مسئله همانند مسائل دیگر در بین دستگاه‌های مختلف موازی‌کاری‌هایی وجود دارد که اساساً موجب تضعیف در این عرصه بسیار مهم می‌شود؛ تدابیری برای خروج از این موازی‌کاری‌ها دارید یا خیر؟
درخصوص پاسخ به این سؤال باید بگویم که دستگاه‌های مختلفی روی مسئله تبلیغ دینی خصوصاً تبلیغ سنتی و اعزام مُبلغان فعالیت می‌کنند و از نظر من این همه موازی‌کاری در مجموعه‌های مختلف مناسب نیست و یک رقابت بی‌دلیل و مسموم نیز در این خصوص اتفاق افتاده است که ابعاد وسیعی دارد.
مثلاً یک مُبلغ و روحانی ممکن است هم در حوزه هم اوقاف و هم سازمان تبلیغات پرونده تشکیل داده باشد و براساس همین موازی‌کاری، اعزام مُبلغ به بسیاری از نقاط مختلف کشور به درستی انجام نمی‌گیرد؛ باید این کار یکپارچه شود، در این صورت ضمن اینکه سردرگمی هم پایان می‌یابد؛ معتقدیم سازمان اوقاف باید نقش پشتیبان را در این خصوص ایفاء کند.
انجام فعالیت‌های موازی توسط چند نهاد، نه‌تنها هیچ امتیاز مثبتی ندارد بلکه منجر به چند اتفاق منفی اعم از عدم‌ مسئولیت‌پذیری نسبت به نتایج فعالیت، هزینه‌شدن بودجه‌های اضافه، انجام فعالیت‌های تکراری و... می‌شود. خیلی از این دستگاه‌ها حتی با هم جلسه مشترک نمی‌گذارند و در پشت پرده مدام همدیگر را تخریب می‌کنند. خب فضا مسموم می‌شود و برکت کار هم می‌رود و نتیجه می‌شود امورات کم‌ثمر! اگر نگویم بی‌ثمر! شود. این مسئله واقعاً بلای جان دستگاه‌های فرهنگی است. حالا من تبلیغ را مثال زدم اما ابعاد فاجعه بیش از اینهاست. نماینده ولی‌فیه و رئیس محترم سازمان به ما دستور داده‌اند در اولین فرصت کارگروه مشترک تبلیغ را راه بیندازیم و از همه دستگاه‌های مرتبط دعوت کنیم و مشکلات این عرصه را یک بار برای همیشه به اندازه توان حل کنیم.

مقام معظم رهبری عمل امینانه نیات واقفان را مهمترین کار سازمان اوقاف و امور خیریه دانسته‌اند که طی سال‌های اخیر مورد تاکید نماینده ولی فقیه و رئیس سازمان اوقاف و مسئولان این سازمان هم بوده است؛ تدابیری ویژه‌ای در خصوص این مسئله اندیشیده شده است؟
سازمان اوقاف سالانه موظف به اجرای امینانه‌ نیت واقفان است که برخی از این نیات، با محوریت مستمندان و مستضفعان جامعه است؛ یکی از اقداماتی که تاکنون نیز انجام شده و ما تصمیم داریم در دوره‌ جدید قوی‌تر انجام دهیم، برون‌سپاری اجرای نیات و نظارت بر آنان است.
استفاده از ظرفیت نهادهایی که مکانیزم‌های منظم و قطعی برای تشخیص و دسته‌بندی نیازمندان دارند، مانند کمیته امداد امام خمینی(ره) و سازمان بهزیستی، از اقداماتی است که در این راستا تصمیم به انجام آن داریم؛ همچنین استفاده‌ بیش از پیش از توان مردمی برای اجرای نیات، از دیگر اهداف مجموعه فرهنگی و اجتماعی سازمان اوقاف است؛ هیئت امنای مساجد، گروه‌های جهادی و معتمدین محل، ظرفیت‌های خوبی جهت این مسئله هستند که می‌خواهیم با شناسایی این موارد، اجرای نیات را حتی‌الامکان برون‌سپاری کنیم.
تاکنون هم از این ظرفیت‌ها استفاده شده اما همه تلاش ما این است این استفاده بیشتر شود. فرض کنید یک گروه جهادی می‌رود منطقه‌ای محروم برای فعالیت عمرانی و فرهنگی. خب آن منطقه قطعاً مستند نیز دارد و ما نیز در آن منطقه وقفی داریم برای مستمندان، چه کسی بهتر از این گروه می‌تواند نیت واقف را اجراء کند؟ عواید حاصل از موقوفه را بدهیم به همین گروه‌ها و خودمان نظارت کنیم. ضمن اینکه مشکل مردم حل شده توقیت یک گروه مردمی هم شده و از آن طرف نشاط و شور هم در بین گروه‌ها ایجاد شده. مطلعید دیگر این گروه‌ها کاملاً به صورت خودجوش و با اندک هزینه و بیشتر با هزینه شخصی راهی خدمت رسانی به مناطق محروم می‌شوند. بهزیستی و کمیته امداد و... هم همین است ما تمام همکاری را با آن‌ها خواهیم داشت.
 

آرمان هیأت