دعبل: مداحی اهل بیت (ع) که یکی از ابزارهای انتقال و ترویج ارزش‌های دینی به عامه مردم است و در نهاد خود مشتمل بر عواملی است که با آموزش خصوصا در سنین کودکی و نوجوانی به ترویج هر چه بهتر و بیشتر این اصل اصیل دینی در میان مردم در جامعه می‌انجامد. حاج محسن طاهری که خود تجربیاتی در آموزش مداحی دارد در گفتگو با دعبل از ویژگی‌های لازم و ضروری برای مدرس و کلاس آموزش مداحی سخن می‌گوید.
 

به اعتقاد حقیر و آنچنان که در روایات ما آمده، «العلم فی الصغر، کالنقش فی الحجر»، علم و دانشی که فرد در کودکی بیاموزد مثل نقشی است که حجار یا سنگ‌تراش آن را نقش می‌کند و این نقش هیچ وقت از بین نمی‌رود، از آن طرف هم گفته‌اند «العلم فی الکبر کالنقش فی الما»، بنده الان نزدیک به 60 سال سن دارم، یک چیزی را الان حفظ می‌کنم، ممکن است چند دقیقه دیگر فراموش کنم، مثل نقش روی آب است، ممکن است امشب بتوانم جلسه‌ام را اداره کنم ولی فردا تکرار نشود و از بین برود، لذا بارها و بارها در کلاس‌ها و آموزش‌ها با جوانان و نوجوانان تاکید کردم که قدر این فرصت طلایی عمرتان را بدانید، نوجوانی و جوانی مثل همه نعمت‌هاست که دیگر تکرار نمی‌شود، الان به بنده میلیارد بدهند بخواهم دو دقیقه قبلم را تکرار کنم نمی‌شود، آن دو دقیقه دیگر رفت. علی بن موسی الرضا (ع) می‌فرماید که دیروز دیگر مرد، انسان باید فکر آینده باشد، اما جوان‌های این نسل متاسفانه عمرشان به بطالت می‌گذرد.
یک عده که دانش‌پژوه و دنبال علوم و فنون مختلف‌اند، اینها را کنار بگذاریم. عده دیگر دوستانی هستند که در جلسات و هیئات و برنامه‌های مختلف می‌آیند، اول انسان می‌بیند که دو ساعت جلسه است، در این جلسه جوان‌ها در زمان قرآن نیستند، برای مداحی پیش‌منبر نیستند، برای منبر گاهی حضور ندارند که چیزی به علم‌شان اضافه شود، برای آن عزیزی که آخرش می‌خواهد بیاید با شور و هیجان حرکتی برای جوان‌ها ایجاد کند مشتری‌اند و آخر کار می‌آیند از آن فضا استفاده می‌کنند، اما از اولش به هر جهت این منبری که آمده، سال‌هاست حوزه دیده، با علوم اهل بیت (ع) آشناست، کتاب‌های مختلف را ورق زده و به هرحال دانشی را کسب کرده که می‌آید آن را به عنوان سخنران جلسه ارائه می‌دهد به هرجهت زحمت کشیده که ما باید استفاده کنیم، متاسفانه جوان‌ها خیلی دیگر آن ذوقیات را ندارند و وقت‌شان را بیهوده می‌گذرانند. به هر جهت حیف است، نمی‌دانند این عمری که پیامبر در مورد آن به حضرت اباذر فرمود «پنج چیز را غنیمت بشمار قبل از اینکه گرفتار پنج چیز دیگر شوی، اغتنم خمسا قبل خمس»، یکی از مطالبی که حضرت اشاره فرمودند این است که جوانی‌ات را قبل از پیری غنیمت بشمار، متاسفانه خیلی‌ها این نعمت را غنیمت نمی‌شمارند.
اما در مورد سوالی که مطرح کردید، واقعا هیچ زمانی مثل حالا نبوده که این اشتیاق در جوانان و کسانی که دانش‌پژوه هستند در حوزه مداحی و مدح و منقبت اهل بیت (ع) وجود داشته باشد. الان آن روی سکه را عرض کردم که انشاالله آنهایی که می‎شنوند حرکتی هم برایشان ایجاد شود و این فرصت را از دست ندهند، اول انگیزه نوکری اهل بیت (ع) است که مقدس است، یعنی ما می‌خواهیم مداحی کنیم، نمی‌خواهیم که فقط صدا و الحان را بدانیم و فردا مثلا خواننده پاپ شویم، اما همین قدر که در حوزه مداحی و ستایشگری اهل بیت (ع) آمدند و می‌خواهند مداحی را بیاموزند به اعتقاد من خیلی شایسته است و فکر می‌کنم در هیچ زمانی این چنین غوغایی نبوده است. زمانی مثلا در اوایل دهه 50 که بنده و حاج آقا مرتضی در مهدیه می‌خواندیم، شاید در سن و سال ما همین ما دو نفر بودیم و نفر سومی وجود نداشت، همه می‌گفتند دو نوجوان می‌آیند مهدیه ببینید شب‌ها چه خبر است، ما هم شق‌القمر نمی‌کردیم، آن مداحی‌ها را الان می‌شنویم حتی خنده‌مان می‌گیرد که چقدر ابتدایی بود، اما خبری نبود و کسی نبود در این سن و سال که مداحی کند، ما هم به مقتضای اینکه خودمان، پدر، پدر بزرگ‌، دایی، والده و زندگی‌مان همه در کسوت نوکری اهل بیت (ع) بود و با این خاستگاه بزرگ شده بودیم، در این فاز قرار گرفتیم.
الان یک ذوق و شوق عجیبی ایجاد شده و این جور استقبال می‌شود و جوانان به این عرصه روی آورده‌اند که بسیار حائز اهمیت است. اما چگونه اینها باید آموزش داده شوند؟ خود این یک بحث مفصلی دارد که باید روی آن تاکید شود که چگونه و از کجا شروع کنند که خود رو بار نیایند، در واقع آن چه که دستور قرآن و روایات و اهل بیت (ع) ماست که چگونه و به کجا گرایش پیدا کنند خیلی مهم است، چون الان متاسفانه خیلی جاها ممکن است کلاس آموزش مداحی هم باشد اما آن چیزی که باید و شاید گیر جوانان و نوجوانان نیاید. آن عزیز که به عنوان استاد انتخاب می‌شود باید مسائل اجتماعی را خوب بداند، با روحیات جوانان و نوجوانان مانوس باشد، چون که با کودک سر و کارت فتاد / پس زبان کودکی باید گشاد. در واقع بدانند چگونه صحبت کنند که برای نوجوانان و جوانان جاذبه داشته و دلنشین باشد تا آنها هم بتوانند با ذوق و شوق جلسات بعدی را بروند و ادامه بدهند. به اعتقاد من بیش از هر چیز مدرس باید با روحیات نوجوانان و جوانان آشنا باشد.
 

من هنوز نشنیدم که کسی روی این جنبه کار کارشناسی کرده باشد اما خب تا به حال هم اگر کاری انجام شده به صورت مسابقات بوده، چون ما هم خودمان در چند دوره به عنوان داور به این جلسات رفتیم که دوره‌های آموزشی هیئت رزمندگان و بسیج مداحان بوده است، یک دوره هم در صدا و سیما نزدیک یک سال دوشنبه‌ها برنامه‌ای داشتم که از مغرب به بعد برگزار می‌شد و من به عنوان کارشناس شرکت می‌کردم. یک دوره هم به نام نونوایان پارسال برگزار شد که گروه‌های مختلف بالغ بر هزار نفر در آن ثبت نام کردند، بعد کارهای این دوستان را در جلسات مختلف گوش می‌کردیم، انتخاب و دعوت می‌کردیم و نهایتا از یک جمع مثلا 150 نفره می‌رسیدیم به 3 نفر و بعد نفر اول. کارها معمولا به صورت مسابقه بوده است، اما اینکه کار کارشناسی آموزشی روی این موضوع صورت گیرد و صاحب‌نظران بخواهند یک کار اساسی و بنیادین روی آن انجام دهند خیر وجود ندارد. با این وجود اگر یک سازمان مثل آموزش و پرورش در این حوزه کار کند بسیار خوب خواهد بود و جواب می‌دهد.
 

از اینجا شروع می‌شود، این نقطه آغازش است، آن کسی که می‌خواهد باید خدا و اهل بیت (ع) کمکش کنند، بله ممکن است در هزار نفر، صد نفر مطرح شوند، در صد نفر ده نفر، در ده نفر پنج نفر و در طول یک قرن، چند تن انگشت شمار مطرح گردند، بعد می‌بینید که همیشه فلان اسامی به ذهن می‌آید و بعد از آنها دیگر کسی نیست، نهایتا این افراد را خدا خواسته شاخص شدند اما همیشه که اینها نخواهند بود، به هر جهت این بیرق اگر بخواهد برافراشته باشد و این راه ادامه پیدا کند باید با این نسل جدید و جوانان کار شود، جلسات آموزشی گذاشته شود، انشالله تا این بزرگان حوزه مداحی هستند باید این کار را جریان‌سازی کنند تا انشالله ادامه پیدا کند و حرکت خیلی زیباتری اتفاق بیفتد که همه‌مان احساس کنیم که در آینده این بیرق برافراشته و این چراغ روشن‌تر خواهد بود.
 

مدارس به هرجهت تشکیلاتی است که بخش عمده‌اش دولتی است، به غیر از بخش خصوصی، برخی جاها که ما اطلاع داریم، ممکن است منهای نظام آموزشی موجود هم خودشان چیزهایی را داشته باشند و از جهات دینی روی جوانان کار کنند اما خیلی به ندرت هستند و همه به آنها راه پیدا نمی‌کنند. اگر مداحی در کلاس‌های آموزشی آموزش و پرورش جایگاهی پیدا کند خیلی هم موثر و خوب است، همه عشق‌مان این است که این بحث فراگیر شود.
 

آسیب‌های این حوزه این است که کارشناس و کسی که خودش مربی آموزشی است متخصص این حوزه نباشد، چون خیلی‌ها مدعی‌اند ولی علم و دانشی در این حوزه ندارند، اگر کسی که آموزش می‌دهد خودش متخصص این حوزه نباشد مشکلات بسیاری پیش می‌آید، از طرف دیگر مربی باید مهذب و اخلاق‌مند باشد، همان بحثی که پیش از این مطرح کردم، برخورد با قشر نوجوان و جوان هم باید ضابطه‌مند باید باشد، هم اخلاقی، هم عاطفی و هم مهذب که خدای نکرده در کنار آن یک سری مسائل ایجاد نشود که دشمن از آن سو استفاده کند. پس لازم است در انتخاب دقت کنیم که چه کسانی وارد این حوزه شوند که در این وادی فعالیت نمایند.

آرمان هیأت