آرمان هیأت - نگذاریم فرصت ها به تهدید تبدیل شود (1)

علیپور، از بنيانگذاران هيات انصار الحسين(ع):

در خصوص نقش هيات‌ها، مداحان ائمه و نقش دولت در حمايت و هدايت هيات‌ها با با «ابراهيم عليپور»؛ از بنيانگذاران هيات انصار الحسين(ع) به بحث و گفت‌وگو نشستيم.

به گزارش خیمه، علیپور مي‌گفت گره کوري که در اين مساله افتاده، ناشي از بي‌توجهي مسئولان به اين مساله مهم است و اين‌طور استدلال مي‌کرد که چطور براي يک مانتو زنانه چون آرم دارد يا تنگ و کوتاه است، تمام نهادها دست به دست هم مي‌دهند ولي براي موضوعي به اين مهمي که با دين در ارتباط است، يک کار کارشناسي صورت نگرفته است.

بسيار شيوا سر اين صحبت را باز کرد که هنگام تصميم‌گيري براي هيات‌ها و مجالس عزاداري ائمه صحيح نيست که از فرهنگ «بايد و نبايد» استفاده کنيم؛ در لابه‌لاي حرف‌هايش مي‌توانستي ضرورت آسيب‌شناسي در حوزه عزاداري ائمه اطهار(ع) را به‌خوبي احساس کني.

ضرورتي که مقام معظم رهبري، مراجع عظام تقليد و ساير روحانيون نسبت به عواقب بي‌توجهي به آن ابراز نگراني کرده‌اند ولي به اعتقاد او صدا و سيما به عنوان يک رسانه فراگير ملي هنوز نتوانسته با يک فرمول حساب شده براي آن فرهنگ‌سازي کند.

در ابتداي سخنانش حتي از نشريه «خيمه» به عنوان اولين نشريه‌اي که براي فرهنگ‌سازي در خصوص عزاداري صحيح براي ائمه معصومين در هيات‌ها آستين بالا زده تشکر کرد؛ ولي مي‌گفت کمي دير شده و ما بايد از حالا به فکر 5 يا 10 سال آينده هيات‌هايمان باشيم تا انجام برخي اعمال غيرمذهبي نظير قمه‌زني به بهانه‌ عزاداري براي ائمه، بهانه‌اي در دست غرب براي تبليغ از اسلام به عنوان ديني خشن نداده باشيم.

همه اين اظهارات و ديدگاه‌ها متعلق به «ابراهيم عليپور» است که خود از اعضاي هيات امنا و از بنيانگذاران هيات انصار الحسين(ع) است.

با عليپور که ديروز، رزمنده سال‌هاي دفاع مقدس بوده و امروزه به کارشناس مسايل اجتماعي تبديل شده و حتي در کارنامه فعاليت‌هاي اجتماعي خود عنوان شورايار نمونه شهر تهران را نيز دارد، به گفت و گو نشستیم.

خیمه: همان‌طور که مي‌دانيد چند سالي است گفت‌وگوهايي در سطح جامعه از سوي علما و کارشناسان مسايل مذهبي در خصوص نحوه عزاداري صحيح براي ائمه اطهار آغاز شده و در نتيجه در خصوص رواج خرافات در نتيجه بي‌توجهي به بيان روايات غيرمستند و برخي روضه‌خواني‌ها براي ائمه نيز هشدارهايي داده شده است.
با توجه به اين مسایل، شما چالش‌هاي فعلي جامعه ما در خصوص نحوه عزاداري براي ائمه اطهار را چگونه ارزيابي مي‌کنيد؟

علیپور: چالش‌هايي که ما امروزه در سطح جامعه با آن مواجه هستيم، بي‌هيچ تعارفي نتيجه عدم فرهنگ‌سازي مناسب براي عزاداري درست براي ائمه معصومين است.

به نظر بنده، صداوسيما به عنوان يک رسانه ملي که بيشترين مخاطب را در سطح جامعه دارد، نبايد پوشش رسانه‌اي خود از فعاليت‌هاي مذهبي را محدود به دهه محرم و ساير مناسبت‌هاي مذهبي كند.

من فکر مي‌کنم از آنجايي که عزاداري صحيح براي ائمه اطهار موضوعي است که به دين مبين اسلام مربوط است، رسانه ملي مي‌تواند در طول سال برنامه‌هاي دنباله‌داري را پخش کند (حتي هفته‌اي يک بار) و در اين برنامه‌ها، علما و مراجع به بيان احاديث و روايات مستند در خصوص مسايل اسلامي به‌ويژه روايات مرتبط با ائمه اطهار بپردازند.

اين موضوع علاوه بر اينکه باعث مي‌شود که مردم روايات و احاديث مستند را از روايات و احاديث غيرمستند تشخيص دهند، باعث افزايش آگاهي عمومي مردم در خصوص مسايل ديني نيز مي‌شود و ديگر کسي نمي‌تواند در مجالس ائمه هر چه خواست بيان کند يا انجام دهد.

براي مثال ما شاهد آن هستيم که به‌رغم منع شرعي قمه‌زني از سوي مقام معظم رهبري و ساير مراجع تقليد، بعضا در سطح کشور اين کار صورت مي‌گيرد. به نظر من اگر صدا و سيما، قبل از ماه محرم با عزمي جدي به سراغ اين موضوع برود و در مجموعه برنامه‌هايي نظر علما و مراجع تقليد را در خصوص اين کار به اطلاع مردم برساند، ديگر کمتر کسي تحت‌تاثير اين اقدامات غيرشرعي قرار مي‌گيرد، چون وقتي که مردم از غلط بودن کاري آگاه باشند با آن مقابله مي‌کنند.

مساله ديگر اين که صدا و سيما با اين کار مانع از اين مي‌شود که در شرايط فعلي جهان امروز که دستگاه‌هاي عظيم اطلاع‌رساني غرب در تلاش براي ارائه تصويري خشن از دين اسلام هستند، بتوانند اقدام به تهيه تصاوير و فيلم‌هایی از اين اقدامات و نمايش آنها در غرب براي تبليغ اسلام به عنوان ديني خشن کنند.

تاکيد بنده بر نقش مهم صدا و سيما بدان جهت است که همه مردم ايران کتاب يا روزنامه نمي‌خوانند ولي همه آنها تلويزيون را مي‌بينند و در صورتي که در رسانه ملي به آنها آموزش درستي در خصوص مسايل مذهبي، حتي گوش کردن به آهنگ‌هاي مذهبي داده شود، ما ديگر شاهد استقبال مردم از لوح‌هاي فشرده‌اي که در آنها عزاداري توام با موسيقي است، نخواهيم بود.

شايد شما هم ديده باشيد که در حال حاضر يک سري نوحه‌ها در فروشگاه‌هاي محصولات فرهنگي فروخته مي‌شود که در آنها از موسيقي‌هاي شاد استفاده شده است. آيا اين آهنگ‌ها براي فردي که مي‌خواهد براي اهل‌بيت(ع) عزاداري کند، حزن و اندوه مي‌آورد يا بيشتر دغدغه فروش مدنظر تهيه‌کنندگان آنها بوده است؟

خیمه: با توجه به مسايلي که به آنها اشاره کرديد، شما به عنوان يک دست‌اندکار مسايل مذهبي چه راهي را براي جلوگيري از انجام اقدامات و سخنراني‌هاي اشتباه در مراسم عزاداري ائمه اطهار پيشنهاد مي‌کنيد؟

علیپور: من فکر مي‌کنم که بايد در وهله اول هر مسئولي، در هر جا و مکاني و هر قلم به دستي، به اين موضوع توجه کند که اصلا هدف از برپايي هيات و برگزاري عزاداري براي اهل بيت‌(ع) چيست؟

آيا ما مي‌خواهيم دين را همان‌طور که حضرت امام(ره) فرمود: «اين محرم و صفر است که اسلام را زنده نگاه داشته است»، زنده نگاه داريم و از اسلام پشتيباني کنيم؟ آيا ما نبايد از خودمان بپرسيم که در محرم و صفر چه اتفاقي مي‌افتد که اسلام را زنده نگاه مي‌دارد؟ اين اتفاق از نظر بنده، همين برگزاري هيات‌ها و مراسم عزاداري است.

امروز ما در شرايطي هستيم که مردم مومن و ديندار ايران از آغاز تا آخر سال با مناسبت يا بي‌مناسبت، اقدام به برپايي هيات و برگزاري مراسم عزاداري يا شادي براي اهل‌بيت(ع) مي‌کنند و اصل موضوعي که ما امروز در مورد آن صحبت مي‌کنيم، به همين موضوع بر مي‌گردد.

برگزاري انبوهي از مجالس براي اهل بيت(ع) در گوشه و کنار محلات در سراسر کشور نشان مي‌دهد که جامعه ساکن نيست؛ اگر ما مي‌گويیم که عصر، عصر فناوري است، مذهب هم از اين موضوع نمي‌تواند مستثنا باشد و بايد در همين مسير توام با پيشرفت حركت کند.

خیمه: منظورتان از اينکه مذهب نبايد از پيشرفت مستثنا باشد، چيست؟
علیپور: اجازه بدهيد مثالي بزنم؛ زماني که مرحوم «کافي» سخنراني مي‌کردند، يک نفر صحبت‌هاي ايشان را ضبط مي‌کرد و صداي سخنراني ايشان به زحمت به دست چند نفر مي‌رسيد.

آن موقع مثل امروز امکانات وسيع ضبط و تکثير وجود نداشت، ولي امروزه 50 جوان که دور هم جمع مي‌شوند و براي خودشان هياتي راه مي‌اندازند، با آخرين سيستم صوت و تصوير برنامه‌هاي خود را ضبط مي‌کنند؛ به سرعت تکثير مي‌کنند و در کوتاه‌ترين زمان ممکن لوح فشرده آن توزيع مي‌شود؛ همين مطلب باعث شده که قشرهاي مختلف به اين حوزه نگرش ويژه‌اي داشته باشند.

خیمه: منظورتان از نگرش ويژه چيست؟
علیپور: انسان هميشه طالب پيشرفت است و شهرت و ثروت هميشه عواملي براي حرکت انسان به سوي موفقيت هستند؛ همه دوست دارند که مشهور و ثروتمند شوند و هر جايي که چنين شرايطي را فراهم کند، قطعا مورد توجه اشخاص مختلف قرار مي‌گيرد.

مثلا وقتي يک کانديدا چند روز فرصت تبليغات دارد، تمام توان و تلاش خود را به کار مي‌گيرد که عکس، صدا و ديدگاه‌هاي خود را به گوش مخاطبان خود برساند.

حالا شما حساب کنيد که در مراسم‌ عزاداري براي ائمه يک فرصت استثنايي پيش مي‌آيد که يک مبلغ مذهبي يا مداح اهل بيت(ع)، صدا و تصوير خود را به گوش مخاطبان برساند و احيانا لوح فشرده همين مجلس‌ها نيز محل به محل يا منزل به منزل پخش مي‌شود و در اختيار همگان قرار مي‌گيرد.

موضوعي که من مي‌خواهم حالا مطرح کنم اين است که آيا اين کار بد است؟ نه، اصلا اين طور نيست، بلکه يک فرصت است ولي نبايد اجازه دهيم که اين فرصت به تهديد تبديل شود.

مسئولان و دست‌اندرکاران بايد تلاش کنند که اين فرصت را همچنان به عنوان «فرصت» نگاه دارند تا هميشه بتواند از کنار آن فرصت‌هاي ديگر نيز به دست آيد؛ يعني ماحصل اين عزاداري‌ها اين بشود که جوان ما ديندار واقعي و اهل نماز باقي بماند.

اين موضوع از اين جهت حائز اهميت است که امروزه در کشور ما يا در ساير نقاط جهان، مناسبات بسيار پيچيده شده‌اند؛ ديگر اين طور نيست که ما يا هر فرد ديگري با يک نسخه بتوانيم يک موضوع را به صورت متحدالشکل حل کنيم.

حتي الان ديگر محله به محله نگرش‌ها به مسايل مختلف فرق مي‌کند و حتي در شهر تهران که 374 محله دارد، به جرات مي‌توانم بگويم که نمي‌توان گفت که اين 374 محله تمام مسايل‌شان با هم مشترک است؛ يعني بر سر بعضي بديهيات اشتراکاتي دارند ولي موضوعات و مسايل خود آنها بسيار گسترده و متفاوت است.

خیمه: آيا اين محلات در مورد عزداري‌ ائمه نيز متفاوت عمل مي‌کنند؟
علیپور: بله، هيات‌هاي مذهبي نيز از اين موضوع مستثنا نيستند؛ مثلا ما بحث قوميت‌ها را در عزاداري‌هاي مذهبي داريم، آيا عزاداري ترک‌ها با فارس‌ها يکسان است؛ مثلا در مجالس عزاداري ترك‌ها، به زبان ترکي شعر، مدح و روضه خوانده مي‌شود و سخنراني وجه غالب مجلس است و بعد زنجيرزني مي‌شود.

آنها با احترام خاصي براي اهل بيت(ع) عزاداري مي‌کنند و حتي زنجيري که پدر با آن به شانه خود مي‌کوبد، به پسر به ارث مي‌رسد و از پسر نيز به نوه ارث مي‌رسد. اين خيلي خوب است و نشان مي‌دهد که عزاداري با سبک و سياق مشخصي انجام مي‌شود.

ولي شما مي‌بينيد که در هيات‌هاي ديگر اصلا اين‌طور نيست و هيچ فرمول خاصي وجود ندارد؛ موضوعي که مي‌خواهم بگويم دوباره همان فرمايش حضرت امام(ره) در خصوص زنده ماندن اسلام در محرم و صفر است.

در مجالسي که عزاداري اصيل وجود دارد، فهم و درک بر شور عزاداري برتري دارد ولي در بعضي هيات‌ها و به‌ويژه هيات‌هاي جوانان بالعکس است و شما بهترين سخنران را هم که در مجلس بياوري، استقبال چنداني از آن نمي‌شود.

يعني زمان سخنراني خلوت و زمان عزاداري و سينه‌زني شلوغ است؛ تعبير من از اين موضوع «شور و شعور» است. جوانان از قسمت شور خيلي استقبال مي‌کنند. شما اگر دقت کنيد مي‌بينيد که در اين لوح‌هاي فشرده‌اي هم که به دست مردم مي‌رسد، اصلا قسمت سخنراني وجود ندارد و قسمت شورش که همان سينه‌زني است، گلچين مي‌شود.

حتي از روضه‌ هم در اين لوح‌هاي فشرده خبري نيست؛ همه‌اش سينه‌زني ريتمي است؛ اين همان فرصتي است که با بي‌توجهي در حال تبديل شدن به يک تهديد است، چون باعث مي‌شود که جوانان امروزي ،ماهيت واقعي عزاداري و پيام واقعي اسلام را درک نکنند.

خیمه: مسئولان چطور مي‌توانند جلوي اين روند را بگيرند؟
علیپور: به نظر من جلوي اين روند بايد از قبل گرفته مي‌شد، البته نه به معناي بازدارندگي، بلکه به معناي هدايت. ببينيد ما در حال طي کردن جاده‌اي هستيم که اگر در آن تابلو و نشانه‌هاي هدايت‌گر وجود نداشته باشد، سر از بيراهه در مي‌آوريم.

مثلا ما وقتي مي‌خواهيم از تهران به مشهد مقدس برويم، بايد در طول راه نشانه‌هايي باشد که مطمئن شويم در حال طي کردن مسير درستي هستيم ولي اگر تابلو يا نشانه‌اي نباشد که نشان دهد چند کيلومتر تا مشهد فاصله داريم، چطور مي‌توان مطمئن بود که راه درستي را انتخاب کرده‌ايم.

هدف من از بيان اين مثال اين است که عزاداري براي ائمه بايد با علم و آگاهي باشد و اگر دولت، وزارتخانه‌ها و ريش‌سفيدان هيات‌ها و تکاياي مذهبي جوانان امروزي را درست هدايت نکنند، چطور مي‌توان از آنها انتظار داشت که در آينده به شيوه درستي براي ائمه معصومين عزاداري کنند؟

موضوعي که من مي‌خواهم بيان کنم اين است که ما در هيات‌هاي مذهبي علائمي نداريم که آينده هيات‌هاي مذهبي را به سمت مشخصي هدايت کند.

خیمه: منظورتان از علائم هدايت‌گر چيست؟
علیپور: مساله هيات‌ها و عزاداري‌ها که ما در حال صحبت درباره آن هستيم، دو بخشي است؛ يعني يک بخش اعظم و غالب مردم هستند و يک بخش هم مسئولان هستند.

متاسفانه ما در هنگام تصميم‌گيري‌ها مردم را اصلا به حساب نمي‌آوريم و فکر مي‌کنيم وقتي ما تصميمي مي‌گيريم و آن تصميم در قالب بخشنامه و دستورالعمل از صدا و سيما پخش مي‌شود، بقيه موظف‌اند که از آن پيروي کنند.

به افکار عمومي در موضوع عزاداري‌ها احترام نمي‌گذاريم و کاملا مشخص است که در تصميماتي که در مورد نحوه، سبک و سياق برگزاري اين مجالس و عزاداري‌ها گرفته شده، هيچ نظري از هيات‌ها پرسيده نشده است و در عوض از نيروي انتظامي براي هدايت هيات‌ها استفاده مي‌شود!

يکي از مشکلات ما در هيات‌هاي مذهبي اين است که استادان دانشگاهي در اين حوزه اصلا ورود نکرده‌اند، در صورتي که هيأت يک کار علمي است.

خیمه: از چه نظر؟
علیپور: از اين نظر که از سخنراني و اطلاع‌رساني تشکيل مي‌شود؛ من هميشه از خودم مي‌پرسم که چرا يک صاحب‌نظر علمي ما نبايد در هيات‌هايي حضور پيدا کند که بهترين مخاطبان در آنجا حضور دارند؟ مخاطباني که با قصد و نيت، حضور پيدا کرده‌اند.

اجازه بدهيد مثالي بزنم: يک دانشجو را تصور کنيد که در يک دانشگاه پاي درس استاد مي‌نشيند، اما بيشتر به دنبال نمره قبولي و مدرک است، چون به فکر آينده‌اش است.

ولي همان دانشجو شب مي‌تواند در محله خود در يک هيات شرکت کند؛ اينجا ديگر اجباري در کار نيست و کاملا اختياري است و همين جوان آمده است تا از يک مجلس مذهبي يک استفاده معنوي ببرد.

خيلي از شبهاتي که در احکام براي جوانان مطرح است بايد در همين مجالس و هيات‌ها گفته شود؛ چرا بعضي از مجالس عزاداري که در بعضي از محلات تهران برگزار مي‌شود، مورد استقبال بيشتري قرار مي‌گيرد؟

ما حدود 50 مجلس عزاداري در تهران داريم که در آنها استقبال چند هزار نفري وجود دارد؛ خوب اين نشان مي‌دهد که هر کجا که کار درست باشد، استقبال هم به‌خوبي انجام مي‌شود.

به نظر من دليل چنين استقبالي اين است که مسئولان تکايا و علماي مساجد در ساير مناطق نتوانسته‌اند مجالس خوبي برگزار کنند که مردم از محلات خود به محلاتي ديگري براي حضور در مجالس عزاداري مي‌روند؛ در مجموع، اعتقاد من اين است که بعضي از علما و روحانيون به هيات‌ها با ديد خيلي خوبي نگاه نکرده‌اند.

خیمه: منظورتان چيست؟
علیپور: مثلا اگر ما مي‌خواهيم که در يک هيات مذهبي يک سخنران خوب دعوت کنيم اول بايد به فکر پاکت آن سخنران باشيم؛ اگر آن مبلغ خاص را نتوانيم تامين کنيم، ايشان هيچ وقت در مجلس ما شرکت نمي‌کند.

همين موضوع باعث شده که بعضي هيات‌ها نتوانند از سخنرانان خوب برخوردار شوند و محدود به عزاداري و سينه‌زني مي‌شوند.

اين موضوع اگر براي چند بار باشد، اشکالي ندارد ولي اگر قرار باشد در يک مجلس عزاداري هميشه سينه‌زني باشد و يک عالم روحاني در آن شرکت نکند، ما چطور مي‌توانيم توقع داشته باشيم که جواناني که در اين هيات‌ها شرکت مي‌کنند، احاديث درست و داراي سند را بشنوند.

از طرف ديگر مي‌بينيم که خيلي از بچه هياتي‌ها با شعور و شعف هستند ولي در زمان سخنراني زياد استقبال نمي‌کنند و يا اينکه مي‌بيني بعد از عزاداري بيکار سر کوچه ايستاده‌اند؛ محرم و صفر زماني براي فرهنگ‌سازي و اصلاح اشتباهات است تا جوانان را هدايت کنيم و به آنها انگيزه پيشرفت بدهيم.

در همين هيات‌ها بايد به اين جوانان درس زندگي داد؛ البته اين هدف وقتي محقق مي‌شود که دولت و مردم وظايف خود را به درستي انجام دهند. دولت و مردم دو وجه رسمي‌اند، ولي مردم در بيشتر موارد جدي ديده نمي‌شوند.

وقتي کار در ظاهر بيخ پيدا مي‌کند ما فقط به‌سرعت مي‌خواهيم با بخشنامه و تهديد مسير غلطي را اصلاح کنيم؛ اين کار باعث مي‌شود که کار بيشتر به انحراف و خرافات كشيده شود.

آيا نتيجه چنين کارهايي، براي جامعه اسلامي ما مفيد است؟ اين يک فرايند است و همه از دولت گرفته تا رسانه‌ها و مراجع، بايد دست به کار شوند.
ادامه دارد...