کد مطلب : ۵۴۲۸
معاون امور عتبات عاليات سازمان حج و زيارت:
تلاش ما افزايش رضايت زائران عتبات عاليات است
سالانه حدود 600 تا 700 هزار زائر ايراني راهي عتبات عاليات عراق مي‌شوند؛ در ميان كشورهاي مختلف، بيشترين زائران عتبات اختصاص به ايران دارد و تنها تعداد كمي از زائران كربلا، نجف و كاظمين را مسافران هندي، پاكستاني و … تشكيل مي‌دهند.
هر زائر ايراني به طور متوسط و به گفته معاون عتبات عاليات سازمان حج و زيارت كشور، بين 300 تا 500 دلار صرف خريد از مغازه‌هاي اين شهرها مي‌كند كه بايد هزينه غذا، جاي خواب و … را نيز به آن افزود.
با يك حساب سرانگشتي مي‌توان متوجه سود هنگفتي شد كه عراقي‌ها از بابت اين مسافرت‌ها عايدشان مي‌شود، اما واقعيت اين است كه زائران ايراني چندان از كيفيت خدمات، نحوه برخورد و ساير امكانات رفاهي ميزبانان عراقي راضي نيستند، ضمن اين كه امكانات اين سوي مرز نيز چندان تعريفي ندارد.
اين دو موضوع از مسايل مهمي است كه با حسين اكبري، معاون امور عتبات عاليات سازمان حج و زيارت در ميان گذاشتيم.
اكبري 45 ساله، سه سال است كه مسئوليت اين بخش را برعهده دارد و همچنين مدتي هم نمايندگي سازمان حج و زيارت در دفتر عربستان را بر عهده داشته و يك سال و نيم هم نماينده اين سازمان در عراق بوده است.
خیمه: ميزان تقاضاي زائران ايراني براي سفر به عراق چقدر است؟
اکبری: تقاضا خيلي بالاست؛ به‌طوري‌كه وقتي ما اعلام مي‌كنيم قصد داريم براي 2 ماه آينده براي اعزام زائران ثبت‌نام كنيم، نوبت‌ها يكي دو روز اول پُر مي‌شود.
مردم شب‌ها مي‌آيند پشت در مراكز ثبت‌نام مي‌خوابند تا امكان ثبت‌نام برايشان فراهم شود؛ برآورد ما اين است كه اگر بتوانيم ظرفيت پذيرش خدمات خود و طرف عراقي را بالا ببريم، روزانه بين 5 تا 8 هزار تقاضا خواهيم داشت.
خیمه: در حال حاضر چه تعداد ايراني از مرزهاي غربي كشور به زيارت عتبات عاليات مي‌روند؟
اکبری: در حدود دو هزار و 600 نفر كه هزار و 600 نفر از مرز مهران و بقيه از مرز خسروي خارج مي‌شوند؛ البته توافق ما با دولت عراق ورود روزانه سه هزار زائر ايراني به عراق است كه خود ما به علت اين كه زائران راحت‌تر رفت‌و‌آمد كنند، حدود 400 نفر كمتر از رقم توافق شده اعزام مي‌كنيم.
خیمه: بزرگترين مشكل در سفر به عتبات عاليات را چه مي‌دانيد؟
اکبری: تقاضاي زياد سفر به عتبات و ظرفيت محدود خدمات عراقي‌ها، چه از لحاظ محل اقامت و چه از نظر خدمات مرزي است.
بنابراين مشكلات متعددي به وجود مي‌آيد؛ خاموش بودن سيستمهاي گرمايشي و سرمايشي هتل‌ها، گراني قيمت گازوئيل و فرسوده بودن سيستم حمل‌و‌نقل عمومي از جمله مشكلات رفاهي‌اي است كه زائران عتبات عاليات با آن روبه‌رو هستند.
به‌طور كلي مي‌توان گفت در عراق هتلي وجود ندارد و تنها مسافرخانه وجود دارد؛ درست است كه چند مركز جديد به اسم هتل در آنجا تاسيس شده است، اما اين مراكز با استانداردهاي بين‌المللي فاصله زيادي دارند؛ ضمن اينكه ظرفيت هتل‌هاي نجف و كربلا در حدود سه هزار نفر است كه با تعداد زائران ايراني همخواني ندارد.
مشكل ديگر مربوط به خدمات مرزي عراقي‌هاست؛ 40 اتوبوس كه همه‌روزه از مرز مهران به سمت عتبات عاليات عبور مي‌كنند در عرض يك ساعت از مرز ايران مي‌گذرند؛ چون تمام هماهنگي آنها با ناجا و ساير نهادها و سازمان‌ها انجام شده است، اما همين اتوبوس‌ها آن طرف مرز بين هشت تا پانزده ساعت معطل مي‌شوند كه اين باعث ناراحتي زائران است.
خیمه: به نكته خوبي اشاره كرديد؛ اين موضوعي است كه بيشتر زائران از آن گله دارند. علت به وجود آمدن اين قضيه چيست؟
اکبری: عوامل متعددي باعث ايجاد اين مشكل هستند؛ تعداد نيروهاي عراقي براي اين كار كم است. آنها گاهي رايانه هم ندارند؛ بيشتر مواقع مشكل برق دارند و موتور برق‌شان به دليل تمام شدن گازوئيل از كار افتاده است.
بنابراين كارها متوقف مي‌شود و مهم‌تر از اينها دخل و تصرف شخصي است؛ يعني گاهي اوقات آنها دو تا سه ساعت مرز را تعطيل مي‌كنند؛ صبح‌ها دير سر كار مي‌آيند و مجموعه اين عوامل باعث تاخير در ورود زائران ايراني به عراق مي‌شود. اين تاخير نه يك «استثنا» كه متاسفانه يك «قاعده» است و براي مثال 25 روز از يك ماه زائران ايراني با آن مواجه‌اند.
خیمه: آيا تعمدي در اين تاخيرها وجود دارد؟
اکبری: به نظر نمي‌آيد؛ چرا كه اگر اين‌طور بود ما در مرز شلمچه هم اين مشكل را داشتيم، در حالي كه در آن مرز اين مسئله خيلي كم ديده مي‌شود؛ البته سربازان آمريكايي مقداري در اين قضيه دخيل هستند و برخوردشان تا حدي سياسي است، ولي كل مسئله به علت ناهماهنگي‌ها، فقدان نيرو و امكانات عراقي‌هاست.
خیمه: نمي‌شود زائران بيشتري را به مرز شلمچه بفرستيم؟
اکبری: خير؛ چون آنجا ظرفيت تعريف‌شده‌اي دارد، به علاوه اين كه گذشتن از اين مرز، راه كربلا و نجف را تا حدود 200 كيلومتر طولاني‌تر مي‌كند.
خیمه: خيلي از زائران از برخورد بد سربازان عراقي هم شكايت دارند. بسياري از اين سربازان، زائران ايراني را با الفاظ ركيك مورد خطاب قرار مي‌دهند و به آنها بي‌احترامي مي‌كنند. حتي چند بار زائران ايراني را مورد ضرب و شتم نيز قرار داده‌اند؟
اکبری: در اين رابطه گزارش‌هايي مرتب دريافت مي‌شود؛ ببينيد وقتي دو يا سه سرباز براي اين همه جمعيت وجود دارد و افراد فشار مي‌آورند و شلوغ مي‌كنند، متاسفانه اين برخوردها نيز به وجود مي‌آيد.
نمي‌خواهم بگويم كار سربازان عراقي درست است؛ ما بارها به عراقي‌ها دربارۀ اين مشكل تذكر داده‌ايم و حتي كمك كرديم كه خدمات‌دهي آنها بهتر شود و با سرعت بيشتري كار پيش رود؛ ما حتي به دليل اين توهين‌ها، تهديد به بستن مرزها نيز كرده‌ايم.
خیمه: نتيجه‌اش چه شد؟
اکبری: ما طرف عراقي را متقاعد كرديم كه بالاخره بايد اين امكانات ايجاد شود و برخوردهاي آنها نيز در شأن زائران ما باشد؛ مسئولان رده‌بالاي عراقي به نياز كشورشان به زائران ايراني واقف هستند.
آنها اثرات اقتصادي اين كار را خوب مي‌شناسند و مي‌دانند ورود زائران ايراني چه منافع اقتصادي‌اي براي مردم و دولت عراق دارد، ضمن اين كه ورود زائران ايراني از نظر امنيتي نيز تاثير خوبي بر عراق دارد. در جاده‌هايي كه اتوبوس‌هاي ايراني حركت مي‌كنند امنيت برقرار مي‌شود، اما آنچه كه از سوي مسئولان رده پايين عراقي اعمال مي‌شود با آنچه كه مسئولان رده بالاي آنها دستور داده‌اند، تفاوت دارد.
بايد توجه داشت كه هنوز در عراق حكومت منسجمي بر سر كار نيامده و نظام آنجا تا حدودي ملوك‌الطوايفي است، اما بايد گفت كه تلاش‌هاي زيادي از سوي مقام‌هاي عراقي در اين رابطه صورت گرفته است و ما نيز به آنها تذكر جدي داده‌ايم.
خیمه: مشكل ديگر، رانندگان عراقي‌اي هستند كه مسئوليت انتقال زائران ايراني به عتبات عاليات را بر عهده دارند؛ مي‌گويند اين افراد رفتار ناشايستي با زائران ايراني دارند و گاهي به آنها ناسزا مي‌گويند و راه را نيز خوب بلد نيستند.
اکبری: در مورد ناسزا بايد بگويم كه نه ايراني‌ها زبان آنها را درست بلدند و نه عراقي‌ها فارسي مي‌دانند و چنين چيزي وجود ندارد؛ در مورد برخورد بد هم بايد گفت كه ما اين امكان و قدرت را داريم كه هر راننده‌اي را كه دستور دهيم، طرف عراقي اخراجش كند.
اين امر در قراردادمان با شركت‌هاي اتوبوسراني ذكر شده است؛ اين را به مسئولان كاروان‌ها نيز گفته‌ايم. اگر راننده‌اي كار ناشايستي انجام داد به ما اين امر را گزارش دهند، ما ضمن تماس با طرف عراقي، آن راننده را نيز از ليست رانندگان زائران ايراني حذف مي‌كنيم.
خیمه: در مورد بي‌تجربگي رانندگان چه؟ تصادف زائران لنگرودي را شايد بتوان نشانه‌اي از آن دانست!
اکبری: رانندگان عراقيِ زائران ايراني، به هيچ‌وجه بي‌تجربه نيستند؛ اما در مورد تصادفي كه اشاره كرديد بايد گفت در مسير ايلام ما تعداد تصادف‌هايمان از عراق بيشتر است.
تصادف اتفاقي است كه گاهي مي‌افتد و خيلي هم عجيب نيست، ضمن اينكه در اين تصادف‌ها خيلي اوقات طرفي كه به اتومبيل زائران زده، مقصر تشخيص داده شده است.
خیمه: كميته مشترك بررسي مشكلات زائران ايراني عتبات عاليات تشكيل شد؟
اکبری: بله؛ اولين جلسه آن آبان‌ماه برگزار شد و من به عنوان نماينده ايران در آن كميته شركت كردم؛ طبق توافقات، معاون‌هاي وزير كشور، وزير خارجه عراق، يك نفر از دفتر نخست‌وزيري و يك نفر از وزارت گردشگري عراق اعضاي اين كميته را تشكيل مي‌دهند و توافق‌هاي خوبي هم در اين جلسه صورت گرفت.
يكي از اين توافق‌ها افزايش ساعت كاري مرزهاست و قرار شد مرزها از اذان صبح به روي زائران ايراني باز شود؛ در حال حاضر صبح‌ها حدود ساعت 9 يا 10 اين اتفاق مي‌افتد.
توافق ديگر مربوط به افزايش تعداد زائران ايراني به سه هزار نفر به شرط فراهم شدن امكانات مرزي مناسب عراقي‌هاست؛ همچنين باز شدن مرز چزابه هم از ديگر توافق‌ها بود و تلاش براي باز شدن فرودگاه نجف هم يكي ديگر از موارد مورد بحث بود.
خیمه: فكر نمي‌كنيد اگر طرف عراقي به تعهدات خود در زمينه خوش‌رفتاري با زائران ايراني عمل نكند، قطع مسافرت زائران ايراني به عراق، آنها را مجبور به تجديدنظر در رفتار خود كند؟
اکبری: در اين رابطه بايد در سطوح بالاتر نظام تصميم‌گيري شود؛ ولي در سطح بالاتر نيز مسئولان نظام با اين قضيه موافق‌اند؛ حتي يك مورد آن هم قابل اغماض و پذيرش نيست.
در مذاكرات اخير هم بنده با حالت تهديد اين مسئله را به طرف عراقي گفتم كه اگر شما نتوانيد اين مشكلات را حل كنيد، اراده مسئولان ما به متوقف كردن اين سفرهاست؛ البته آنها قول مساعد براي پيگيري و رفع مشكلات موجود به ما داده‌اند.
خیمه: برخي مسافران از مشكلات و كمبودهاي اين سوي مرز (يعني ايران) گله دارند. امكانات رفاهي خاصي براي زائران در نظر گرفته شده است؟
اکبری: ببينيد، مرز جاي عبور است نه توقف؛ اين يك قانون بين‌المللي است. امكانات ما نسبت به آماري كه داريم خوب است، اما وقتي تجمع زائران به هر دليلي از جمله بسته شدن ناگهاني مرز صورت مي‌گيرد، ما به مشكل برمي‌خوريم.
چون آمار آنها از ظرفيت ما بيشتر مي‌شود. نمي‌خواهم بگويم پايانه‌هاي ما بدون اشكال است، ولي اين مشكل كه مطرح مي‌شود، بيشتر از سوي طرف عراقي است.
خیمه: اما بد نيست كه جايي براي توقف و اقامت شبانه و احتمالي زائران در نظر گرفته شود ...
اکبری: ما در حال حاضر زائرسرايي با ظرفيت 500 تا 600 نفر داريم كه از هيچي بهتر است؛ اما توجه داشته باشيد ما به عنوان دولت نمي‌توانيم خيلي در اين زمينه كاري از پيش ببريم؛ بخش خصوصي بايد در اين مورد كار كند و اراده جدي به خرج دهد.
مردم ايلام به دليل رفت‌وآمدهاي زياد از استان‌شان، متحمل هزينه‌هاي مضاعفي مي‌شوند، در حالي كه از اين امر مي‌توانند به نفع خود بهره ببرند.
اما متاسفانه بخش خصوصي چندان به اين كار اشتياق ندارد. آنها مي‌گويند اگر ما آمديم و هزينه كرديم و بعد از مدتي مرزها به كل بسته شد، آن وقت چه كنيم؟ چه كسي خسارت ما را مي‌دهد؟
خیمه: با وام‌هاي درازمدت نمي‌توان آنها را به اين كار تشويق كرد؟
اکبری: اين كار يك بار در مرز خسروي انجام شد؛ اما بعد از بسته شدن مرز، دريافت‌كنندگان وام حتي نتوانستند قسط‌شان را بدهند، چه رسد به اين كه به سوددهي برسند.
خیمه: ممكن است مرزي مثل مهران دوباره بسته شود؟
اکبری: من نمي‌گويم كه امكان دارد يا خير؛ ولي اين كار پيش از اين در مرز خسروي تجربه شده است؛ دولت در نهايت مي‌تواند يكي دو سال قسط وام‌هايش را به تاخير بيندازد ولي نمي‌تواند به هيچ‌وجه اقساط وامش را نگيرد.
ضمن اين كه بخش خصوصي نيز حق دارد از سرمايه‌گذاري در اين بخش بترسد؛ مردم آن منطقه هم وضع مادي آنچنان مساعدي ندارند. گردشگري مشكلي براي پرداخت وام در اين زمينه ندارد، اما انگيزه‌اي براي دريافت اين وام نيست.
خیمه: وام بازسازي منزل چه؟ براي مثال وامي به بوميان منطقه داده شود تا منازل خود را بازسازي كنند و در اختيار زائران قرار دهند!
اکبری: اين كار امكان ندارد؛ چون خانه را به بيش از پنج يا 6 نفر نمي‌توان اجاره داد. مثل آن چيزي كه در شمال ايران رايج است ولي يك كاروان 40 نفره را نمي‌توان در 15 خانه پخش كرد.
خیمه: پس سرمايه‌گذاران هم علاقه‌اي به سرمايه‌گذاري ندارند...
اکبری: كسي كه مي‌خواهد آنجا سرمايه‌گذاري كند وجوه مختلف كار خود را در نظر مي‌گيرد؛ ما نمي‌توانيم به آنها بگوييم اين كار ثواب دارد، اما طبيعي است كسي كه مي‌خواهد سرمايه خود را در اين كار بخواباند، بايد اقتصادي فكر كند و به فكر سود هم باشد.
مگر آن سالي كه انفجار معروف در عاشورا اتفاق افتاد، مرز بسته نشد؟ ما هم خيلي علاقه داريم كه سرمايه‌گذاري در اين حوزه صورت گيرد؛ چون مردم مي‌توانند شب در اين استراحتگاه‌ها اطراق كنند و روز بعد با آمادگي بيشتري راهي عراق شوند، ولي همان‌طوري كه گفتيد سرمايه‌گذاران كمتر حاضر به ريسك در اين زمينه هستند.
خیمه: مي‌گويند به ازاي هر ايراني 40 هزار تومان عايد مرزداري ايران مي‌شود؛ خب مي‌توان از آن براي ساخت استراحتگاه استفاده كرد...
اکبری: نخير، فقط هزار تومان بابت كمك به شهرداري منطقه براي ايجاد خدمات پرداخت مي‌شود و 40 هزار تومان صحت ندارد.
خیمه: شهردار مهران هم كه مدام عوض مي‌شود و فرصتي براي ايجاد اين خدمات ندارد؟
اکبری: نه، اين‌طور نيست؛ خدمات رفاهي مهران مربوط به شهرداري نيست. چون زائران 11 كيلومتر بعد از پل زائر تازه وارد مرز مي‌شوند؛ مسئوليت انجام اين كار با سازمان پايانه‌هاي كشور است. حتي استانداري آنجا نيز در اين كار دخيل نيست.
خیمه: چرا پايانه‌ها كمي بيشتر به وضع رفاهي زائران توجه نمي‌كنند؟
اکبری: اين را برويد از خودشان بپرسيد كه چرا اين كار را انجام نمي‌دهند.
خیمه: شما به آنها تذكر مي‌دهيد و پيگير قضيه هستيد؟
اکبری: ما با آنها دعوا مي‌كنيم! پيگيري كه جاي خود دارد!
خیمه: مسافرت‌هاي انفرادي كه زير نظر سازمان حج و زيارت صورت نمي‌گيرد، چرا و تا چه حد خطرناك است؟
اکبری: آن سمت مرز خيلي حساب و كتاب ندارد؛ ما نگران مردم هستيم. بارها پيش آمده در مسافرت‌هاي انفرادي، افراد مسير را اشتباه رفته‌اند و توسط ماموران عراقي و آمريكايي دستگير شده‌اند يا در دام قاچاقچي‌ها افتاده‌اند و يا اينكه به وسيله سارقان خود و يا اموال‌شان به سرقت رفته است.
ضمن اينكه چون ما با محيط عراق آشنايي نداريم، معمولا رانندگان اتوبوس و صاحبان هتل هر چه‌قدر مي‌توانند از آنها جهت ارائه خدمات پول مي‌گيرند. ولي خب به هر حال مردم با عشق و علاقه پا به اين سفر مي‌گذارند و ريسك‌هاي آن را مي‌پذيرند.
اين قابل احترام است؛ ما هم بايد به آنها خدمات بهتري ارائه كنيم. در مسافرت‌هاي زير نظر سازمان يك نفر به اصطلاح راه‌بلد در كاروان وجود دارد كه مدير كاروان است؛ او پاسخگوي تمام پرسش‌هاي اعضاي كاروان است و به محيط آنجا آشناست. ضمن اين كه تمام زائران بيمه مي‌شوند.
خیمه: چه بيمه‌اي؟ بيمه تكميلي؟
اکبری: بيمه البرز. درصدد هستيم سطح بيمه و خدمات خود را افزايش دهيم؛ در نجف و كربلا نيز چهار درمانگاه ويژه زائران ايراني ساخته‌ايم.
خیمه: جريان سيم‌كارت‌ها به كجا كشيد؟
اکبری: بحث سيم‌كارت‌ها مربوط به اين بود كه عده‌اي از زائران گوشي‌هاي خود را در اختيار عراقي‌ها مي‌گذاشتند و دنبال كار خود مي‌رفتند؛ آنها هم مكالمات طولاني انجام مي‌دادند ولي با تذكراتي كه داديم، اين قضيه ديگر اتفاق نمي‌افتد.
خیمه: در جلسه كميته مشترك در رابطه با انگشت‌نگاري و چشم‌نگاري (Eye Print) هم صحبت كرديد؟
اکبری: بله و انعكاس خوبي هم در مطبوعات آنجا پيدا كرد؛ البته آمريكايي‌ها منكر قضيه شدند و موضع گرفتند و گفتند اين كار را انجام نمي‌دهيم.
خیمه: هزينه سفر هر زائر به عتبات عاليات عراق در حال حاضر چه‌قدر است؟
اکبری: با توجه به افزايش قيمت بليت، هر نفر 285 هزار تومان بايد براي سفر زمینی به عتبات بپردازد كه اين مبلغ در استان‌هاي مختلف، متفاوت است.
خیمه: وضع اتوبوس‌هاي عراقي هم خيلي آشفته است!
اکبری: بله، ما يك سري سيستمهاي تشويقي براي ارتقاي سطح كيفي اتوبوس‌هاي عراقي گذاشته‌ايم؛ از جمله اين كه اگر اتوبوس‌هاي نو در اختيار زائران ايراني قرار گيرد، ما هم مبلغ قرارداد با طرف عراقي را افزايش مي‌دهيم.
از طرف ديگر به جاي قرارداد يكساله با آنها حاضر مي‌شويم دوساله قرارداد ببنديم؛ ولي طرف عراقي حاضر به اين كار نيست و مي‌ترسد؛. آنها مي‌گويند اگر ما 20 اتوبوس نو خريديم و يكباره مرز بسته شد، آن وقت چه كار كنيم و هزينه‌اي كه كرده‌ايم، چگونه جبران كنيم؟
خیمه: سفرهاي هوايي هم مثل اينكه قرار است توسعه يابد؟
اکبری: اين سفرها به طور متفرقه در حال انجام است ولي هنوز به شكلي كه مورد نظر ماست، توسعه نيافته است.
خیمه: اين كه شما در حال بستن قرارداد با يك شركت هواپيمايي عراقي هستيد، باعث افزايش ميزان هزينه سفر نمي‌شود؟
اکبری: هزينه آن به طور قطع از هزينه‌اي كه در حال حاضر بعضي مراكز خصوصي از زائران مي‌گيرند، كمتر است؛ در حال حاضر براي يك بليت هواپيما مبلغ 450 دلار از زائران عتبات عاليات گرفته مي‌شود كه با ساير هزينه‌هاي سفر به 600 تا 700 هزار تومان مي‌رسد.
اما وقتي اين سفرها از سوي سازمان حج و زيارت انجام گيرد، هزينه بليت هواپيما و سفر تا حدود نصف كاهش مي‌يابد. هزينه‌هايي كه در حال حاضر از مسافران هوايي عتبات عاليات گرفته مي‌شود، به هيچ عنوان مورد تاييد و مدنظر ما نيست. به اميد خدا سفرهاي هوايي را به‌زودي توسعه خواهيم داد.
خیمه: امنيت پروازها چگونه است؟
اکبری: ما مشكلي از اين نظر نداريم؛ مشكل ما روي زمين است.
خیمه: چرا سفرهاي زميني با مشكلات زيادي روبه‌روست، مگر ماشين‌هاي عراقي اتوبوس‌هاي ايراني را همراهي نمي‌كنند؟
اکبری: مگر آمريكايي‌ها در آنجا تجهيزات مدرن ندارند، اما به آنها هم حمله مي‌شود.
خیمه: سفر به كاظمين و سامرا چه مي‌شود؟
اکبری: خود عراقي‌ها هم به دلايل امنيتي كمتر به سامرا مي‌روند ولي در مورد كاظمين، به‌تدريج در حال بردن زائران به آنجا هستيم و براساس توافقي هم كه با طرف‌هاي عراقي كرده‌ايم، قرار است اين سفر هم در آينده‌اي نزديك به‌‌راحتي انجام شود.
گفت‌وگو از ناصر غضنفري
هر زائر ايراني به طور متوسط و به گفته معاون عتبات عاليات سازمان حج و زيارت كشور، بين 300 تا 500 دلار صرف خريد از مغازه‌هاي اين شهرها مي‌كند كه بايد هزينه غذا، جاي خواب و … را نيز به آن افزود.
با يك حساب سرانگشتي مي‌توان متوجه سود هنگفتي شد كه عراقي‌ها از بابت اين مسافرت‌ها عايدشان مي‌شود، اما واقعيت اين است كه زائران ايراني چندان از كيفيت خدمات، نحوه برخورد و ساير امكانات رفاهي ميزبانان عراقي راضي نيستند، ضمن اين كه امكانات اين سوي مرز نيز چندان تعريفي ندارد.
اين دو موضوع از مسايل مهمي است كه با حسين اكبري، معاون امور عتبات عاليات سازمان حج و زيارت در ميان گذاشتيم.
اكبري 45 ساله، سه سال است كه مسئوليت اين بخش را برعهده دارد و همچنين مدتي هم نمايندگي سازمان حج و زيارت در دفتر عربستان را بر عهده داشته و يك سال و نيم هم نماينده اين سازمان در عراق بوده است.
خیمه: ميزان تقاضاي زائران ايراني براي سفر به عراق چقدر است؟
اکبری: تقاضا خيلي بالاست؛ به‌طوري‌كه وقتي ما اعلام مي‌كنيم قصد داريم براي 2 ماه آينده براي اعزام زائران ثبت‌نام كنيم، نوبت‌ها يكي دو روز اول پُر مي‌شود.
مردم شب‌ها مي‌آيند پشت در مراكز ثبت‌نام مي‌خوابند تا امكان ثبت‌نام برايشان فراهم شود؛ برآورد ما اين است كه اگر بتوانيم ظرفيت پذيرش خدمات خود و طرف عراقي را بالا ببريم، روزانه بين 5 تا 8 هزار تقاضا خواهيم داشت.
خیمه: در حال حاضر چه تعداد ايراني از مرزهاي غربي كشور به زيارت عتبات عاليات مي‌روند؟
اکبری: در حدود دو هزار و 600 نفر كه هزار و 600 نفر از مرز مهران و بقيه از مرز خسروي خارج مي‌شوند؛ البته توافق ما با دولت عراق ورود روزانه سه هزار زائر ايراني به عراق است كه خود ما به علت اين كه زائران راحت‌تر رفت‌و‌آمد كنند، حدود 400 نفر كمتر از رقم توافق شده اعزام مي‌كنيم.
خیمه: بزرگترين مشكل در سفر به عتبات عاليات را چه مي‌دانيد؟
اکبری: تقاضاي زياد سفر به عتبات و ظرفيت محدود خدمات عراقي‌ها، چه از لحاظ محل اقامت و چه از نظر خدمات مرزي است.
بنابراين مشكلات متعددي به وجود مي‌آيد؛ خاموش بودن سيستمهاي گرمايشي و سرمايشي هتل‌ها، گراني قيمت گازوئيل و فرسوده بودن سيستم حمل‌و‌نقل عمومي از جمله مشكلات رفاهي‌اي است كه زائران عتبات عاليات با آن روبه‌رو هستند.
به‌طور كلي مي‌توان گفت در عراق هتلي وجود ندارد و تنها مسافرخانه وجود دارد؛ درست است كه چند مركز جديد به اسم هتل در آنجا تاسيس شده است، اما اين مراكز با استانداردهاي بين‌المللي فاصله زيادي دارند؛ ضمن اينكه ظرفيت هتل‌هاي نجف و كربلا در حدود سه هزار نفر است كه با تعداد زائران ايراني همخواني ندارد.
مشكل ديگر مربوط به خدمات مرزي عراقي‌هاست؛ 40 اتوبوس كه همه‌روزه از مرز مهران به سمت عتبات عاليات عبور مي‌كنند در عرض يك ساعت از مرز ايران مي‌گذرند؛ چون تمام هماهنگي آنها با ناجا و ساير نهادها و سازمان‌ها انجام شده است، اما همين اتوبوس‌ها آن طرف مرز بين هشت تا پانزده ساعت معطل مي‌شوند كه اين باعث ناراحتي زائران است.
خیمه: به نكته خوبي اشاره كرديد؛ اين موضوعي است كه بيشتر زائران از آن گله دارند. علت به وجود آمدن اين قضيه چيست؟
اکبری: عوامل متعددي باعث ايجاد اين مشكل هستند؛ تعداد نيروهاي عراقي براي اين كار كم است. آنها گاهي رايانه هم ندارند؛ بيشتر مواقع مشكل برق دارند و موتور برق‌شان به دليل تمام شدن گازوئيل از كار افتاده است.
بنابراين كارها متوقف مي‌شود و مهم‌تر از اينها دخل و تصرف شخصي است؛ يعني گاهي اوقات آنها دو تا سه ساعت مرز را تعطيل مي‌كنند؛ صبح‌ها دير سر كار مي‌آيند و مجموعه اين عوامل باعث تاخير در ورود زائران ايراني به عراق مي‌شود. اين تاخير نه يك «استثنا» كه متاسفانه يك «قاعده» است و براي مثال 25 روز از يك ماه زائران ايراني با آن مواجه‌اند.
خیمه: آيا تعمدي در اين تاخيرها وجود دارد؟
اکبری: به نظر نمي‌آيد؛ چرا كه اگر اين‌طور بود ما در مرز شلمچه هم اين مشكل را داشتيم، در حالي كه در آن مرز اين مسئله خيلي كم ديده مي‌شود؛ البته سربازان آمريكايي مقداري در اين قضيه دخيل هستند و برخوردشان تا حدي سياسي است، ولي كل مسئله به علت ناهماهنگي‌ها، فقدان نيرو و امكانات عراقي‌هاست.
خیمه: نمي‌شود زائران بيشتري را به مرز شلمچه بفرستيم؟
اکبری: خير؛ چون آنجا ظرفيت تعريف‌شده‌اي دارد، به علاوه اين كه گذشتن از اين مرز، راه كربلا و نجف را تا حدود 200 كيلومتر طولاني‌تر مي‌كند.
خیمه: خيلي از زائران از برخورد بد سربازان عراقي هم شكايت دارند. بسياري از اين سربازان، زائران ايراني را با الفاظ ركيك مورد خطاب قرار مي‌دهند و به آنها بي‌احترامي مي‌كنند. حتي چند بار زائران ايراني را مورد ضرب و شتم نيز قرار داده‌اند؟
اکبری: در اين رابطه گزارش‌هايي مرتب دريافت مي‌شود؛ ببينيد وقتي دو يا سه سرباز براي اين همه جمعيت وجود دارد و افراد فشار مي‌آورند و شلوغ مي‌كنند، متاسفانه اين برخوردها نيز به وجود مي‌آيد.
نمي‌خواهم بگويم كار سربازان عراقي درست است؛ ما بارها به عراقي‌ها دربارۀ اين مشكل تذكر داده‌ايم و حتي كمك كرديم كه خدمات‌دهي آنها بهتر شود و با سرعت بيشتري كار پيش رود؛ ما حتي به دليل اين توهين‌ها، تهديد به بستن مرزها نيز كرده‌ايم.
خیمه: نتيجه‌اش چه شد؟
اکبری: ما طرف عراقي را متقاعد كرديم كه بالاخره بايد اين امكانات ايجاد شود و برخوردهاي آنها نيز در شأن زائران ما باشد؛ مسئولان رده‌بالاي عراقي به نياز كشورشان به زائران ايراني واقف هستند.
آنها اثرات اقتصادي اين كار را خوب مي‌شناسند و مي‌دانند ورود زائران ايراني چه منافع اقتصادي‌اي براي مردم و دولت عراق دارد، ضمن اين كه ورود زائران ايراني از نظر امنيتي نيز تاثير خوبي بر عراق دارد. در جاده‌هايي كه اتوبوس‌هاي ايراني حركت مي‌كنند امنيت برقرار مي‌شود، اما آنچه كه از سوي مسئولان رده پايين عراقي اعمال مي‌شود با آنچه كه مسئولان رده بالاي آنها دستور داده‌اند، تفاوت دارد.
بايد توجه داشت كه هنوز در عراق حكومت منسجمي بر سر كار نيامده و نظام آنجا تا حدودي ملوك‌الطوايفي است، اما بايد گفت كه تلاش‌هاي زيادي از سوي مقام‌هاي عراقي در اين رابطه صورت گرفته است و ما نيز به آنها تذكر جدي داده‌ايم.
خیمه: مشكل ديگر، رانندگان عراقي‌اي هستند كه مسئوليت انتقال زائران ايراني به عتبات عاليات را بر عهده دارند؛ مي‌گويند اين افراد رفتار ناشايستي با زائران ايراني دارند و گاهي به آنها ناسزا مي‌گويند و راه را نيز خوب بلد نيستند.
اکبری: در مورد ناسزا بايد بگويم كه نه ايراني‌ها زبان آنها را درست بلدند و نه عراقي‌ها فارسي مي‌دانند و چنين چيزي وجود ندارد؛ در مورد برخورد بد هم بايد گفت كه ما اين امكان و قدرت را داريم كه هر راننده‌اي را كه دستور دهيم، طرف عراقي اخراجش كند.
اين امر در قراردادمان با شركت‌هاي اتوبوسراني ذكر شده است؛ اين را به مسئولان كاروان‌ها نيز گفته‌ايم. اگر راننده‌اي كار ناشايستي انجام داد به ما اين امر را گزارش دهند، ما ضمن تماس با طرف عراقي، آن راننده را نيز از ليست رانندگان زائران ايراني حذف مي‌كنيم.
خیمه: در مورد بي‌تجربگي رانندگان چه؟ تصادف زائران لنگرودي را شايد بتوان نشانه‌اي از آن دانست!
اکبری: رانندگان عراقيِ زائران ايراني، به هيچ‌وجه بي‌تجربه نيستند؛ اما در مورد تصادفي كه اشاره كرديد بايد گفت در مسير ايلام ما تعداد تصادف‌هايمان از عراق بيشتر است.
تصادف اتفاقي است كه گاهي مي‌افتد و خيلي هم عجيب نيست، ضمن اينكه در اين تصادف‌ها خيلي اوقات طرفي كه به اتومبيل زائران زده، مقصر تشخيص داده شده است.
خیمه: كميته مشترك بررسي مشكلات زائران ايراني عتبات عاليات تشكيل شد؟
اکبری: بله؛ اولين جلسه آن آبان‌ماه برگزار شد و من به عنوان نماينده ايران در آن كميته شركت كردم؛ طبق توافقات، معاون‌هاي وزير كشور، وزير خارجه عراق، يك نفر از دفتر نخست‌وزيري و يك نفر از وزارت گردشگري عراق اعضاي اين كميته را تشكيل مي‌دهند و توافق‌هاي خوبي هم در اين جلسه صورت گرفت.
يكي از اين توافق‌ها افزايش ساعت كاري مرزهاست و قرار شد مرزها از اذان صبح به روي زائران ايراني باز شود؛ در حال حاضر صبح‌ها حدود ساعت 9 يا 10 اين اتفاق مي‌افتد.
توافق ديگر مربوط به افزايش تعداد زائران ايراني به سه هزار نفر به شرط فراهم شدن امكانات مرزي مناسب عراقي‌هاست؛ همچنين باز شدن مرز چزابه هم از ديگر توافق‌ها بود و تلاش براي باز شدن فرودگاه نجف هم يكي ديگر از موارد مورد بحث بود.
خیمه: فكر نمي‌كنيد اگر طرف عراقي به تعهدات خود در زمينه خوش‌رفتاري با زائران ايراني عمل نكند، قطع مسافرت زائران ايراني به عراق، آنها را مجبور به تجديدنظر در رفتار خود كند؟
اکبری: در اين رابطه بايد در سطوح بالاتر نظام تصميم‌گيري شود؛ ولي در سطح بالاتر نيز مسئولان نظام با اين قضيه موافق‌اند؛ حتي يك مورد آن هم قابل اغماض و پذيرش نيست.
در مذاكرات اخير هم بنده با حالت تهديد اين مسئله را به طرف عراقي گفتم كه اگر شما نتوانيد اين مشكلات را حل كنيد، اراده مسئولان ما به متوقف كردن اين سفرهاست؛ البته آنها قول مساعد براي پيگيري و رفع مشكلات موجود به ما داده‌اند.
خیمه: برخي مسافران از مشكلات و كمبودهاي اين سوي مرز (يعني ايران) گله دارند. امكانات رفاهي خاصي براي زائران در نظر گرفته شده است؟
اکبری: ببينيد، مرز جاي عبور است نه توقف؛ اين يك قانون بين‌المللي است. امكانات ما نسبت به آماري كه داريم خوب است، اما وقتي تجمع زائران به هر دليلي از جمله بسته شدن ناگهاني مرز صورت مي‌گيرد، ما به مشكل برمي‌خوريم.
چون آمار آنها از ظرفيت ما بيشتر مي‌شود. نمي‌خواهم بگويم پايانه‌هاي ما بدون اشكال است، ولي اين مشكل كه مطرح مي‌شود، بيشتر از سوي طرف عراقي است.
خیمه: اما بد نيست كه جايي براي توقف و اقامت شبانه و احتمالي زائران در نظر گرفته شود ...
اکبری: ما در حال حاضر زائرسرايي با ظرفيت 500 تا 600 نفر داريم كه از هيچي بهتر است؛ اما توجه داشته باشيد ما به عنوان دولت نمي‌توانيم خيلي در اين زمينه كاري از پيش ببريم؛ بخش خصوصي بايد در اين مورد كار كند و اراده جدي به خرج دهد.
مردم ايلام به دليل رفت‌وآمدهاي زياد از استان‌شان، متحمل هزينه‌هاي مضاعفي مي‌شوند، در حالي كه از اين امر مي‌توانند به نفع خود بهره ببرند.
اما متاسفانه بخش خصوصي چندان به اين كار اشتياق ندارد. آنها مي‌گويند اگر ما آمديم و هزينه كرديم و بعد از مدتي مرزها به كل بسته شد، آن وقت چه كنيم؟ چه كسي خسارت ما را مي‌دهد؟
خیمه: با وام‌هاي درازمدت نمي‌توان آنها را به اين كار تشويق كرد؟
اکبری: اين كار يك بار در مرز خسروي انجام شد؛ اما بعد از بسته شدن مرز، دريافت‌كنندگان وام حتي نتوانستند قسط‌شان را بدهند، چه رسد به اين كه به سوددهي برسند.
خیمه: ممكن است مرزي مثل مهران دوباره بسته شود؟
اکبری: من نمي‌گويم كه امكان دارد يا خير؛ ولي اين كار پيش از اين در مرز خسروي تجربه شده است؛ دولت در نهايت مي‌تواند يكي دو سال قسط وام‌هايش را به تاخير بيندازد ولي نمي‌تواند به هيچ‌وجه اقساط وامش را نگيرد.
ضمن اين كه بخش خصوصي نيز حق دارد از سرمايه‌گذاري در اين بخش بترسد؛ مردم آن منطقه هم وضع مادي آنچنان مساعدي ندارند. گردشگري مشكلي براي پرداخت وام در اين زمينه ندارد، اما انگيزه‌اي براي دريافت اين وام نيست.
خیمه: وام بازسازي منزل چه؟ براي مثال وامي به بوميان منطقه داده شود تا منازل خود را بازسازي كنند و در اختيار زائران قرار دهند!
اکبری: اين كار امكان ندارد؛ چون خانه را به بيش از پنج يا 6 نفر نمي‌توان اجاره داد. مثل آن چيزي كه در شمال ايران رايج است ولي يك كاروان 40 نفره را نمي‌توان در 15 خانه پخش كرد.
خیمه: پس سرمايه‌گذاران هم علاقه‌اي به سرمايه‌گذاري ندارند...
اکبری: كسي كه مي‌خواهد آنجا سرمايه‌گذاري كند وجوه مختلف كار خود را در نظر مي‌گيرد؛ ما نمي‌توانيم به آنها بگوييم اين كار ثواب دارد، اما طبيعي است كسي كه مي‌خواهد سرمايه خود را در اين كار بخواباند، بايد اقتصادي فكر كند و به فكر سود هم باشد.
مگر آن سالي كه انفجار معروف در عاشورا اتفاق افتاد، مرز بسته نشد؟ ما هم خيلي علاقه داريم كه سرمايه‌گذاري در اين حوزه صورت گيرد؛ چون مردم مي‌توانند شب در اين استراحتگاه‌ها اطراق كنند و روز بعد با آمادگي بيشتري راهي عراق شوند، ولي همان‌طوري كه گفتيد سرمايه‌گذاران كمتر حاضر به ريسك در اين زمينه هستند.
خیمه: مي‌گويند به ازاي هر ايراني 40 هزار تومان عايد مرزداري ايران مي‌شود؛ خب مي‌توان از آن براي ساخت استراحتگاه استفاده كرد...
اکبری: نخير، فقط هزار تومان بابت كمك به شهرداري منطقه براي ايجاد خدمات پرداخت مي‌شود و 40 هزار تومان صحت ندارد.
خیمه: شهردار مهران هم كه مدام عوض مي‌شود و فرصتي براي ايجاد اين خدمات ندارد؟
اکبری: نه، اين‌طور نيست؛ خدمات رفاهي مهران مربوط به شهرداري نيست. چون زائران 11 كيلومتر بعد از پل زائر تازه وارد مرز مي‌شوند؛ مسئوليت انجام اين كار با سازمان پايانه‌هاي كشور است. حتي استانداري آنجا نيز در اين كار دخيل نيست.
خیمه: چرا پايانه‌ها كمي بيشتر به وضع رفاهي زائران توجه نمي‌كنند؟
اکبری: اين را برويد از خودشان بپرسيد كه چرا اين كار را انجام نمي‌دهند.
خیمه: شما به آنها تذكر مي‌دهيد و پيگير قضيه هستيد؟
اکبری: ما با آنها دعوا مي‌كنيم! پيگيري كه جاي خود دارد!
خیمه: مسافرت‌هاي انفرادي كه زير نظر سازمان حج و زيارت صورت نمي‌گيرد، چرا و تا چه حد خطرناك است؟
اکبری: آن سمت مرز خيلي حساب و كتاب ندارد؛ ما نگران مردم هستيم. بارها پيش آمده در مسافرت‌هاي انفرادي، افراد مسير را اشتباه رفته‌اند و توسط ماموران عراقي و آمريكايي دستگير شده‌اند يا در دام قاچاقچي‌ها افتاده‌اند و يا اينكه به وسيله سارقان خود و يا اموال‌شان به سرقت رفته است.
ضمن اينكه چون ما با محيط عراق آشنايي نداريم، معمولا رانندگان اتوبوس و صاحبان هتل هر چه‌قدر مي‌توانند از آنها جهت ارائه خدمات پول مي‌گيرند. ولي خب به هر حال مردم با عشق و علاقه پا به اين سفر مي‌گذارند و ريسك‌هاي آن را مي‌پذيرند.
اين قابل احترام است؛ ما هم بايد به آنها خدمات بهتري ارائه كنيم. در مسافرت‌هاي زير نظر سازمان يك نفر به اصطلاح راه‌بلد در كاروان وجود دارد كه مدير كاروان است؛ او پاسخگوي تمام پرسش‌هاي اعضاي كاروان است و به محيط آنجا آشناست. ضمن اين كه تمام زائران بيمه مي‌شوند.
خیمه: چه بيمه‌اي؟ بيمه تكميلي؟
اکبری: بيمه البرز. درصدد هستيم سطح بيمه و خدمات خود را افزايش دهيم؛ در نجف و كربلا نيز چهار درمانگاه ويژه زائران ايراني ساخته‌ايم.
خیمه: جريان سيم‌كارت‌ها به كجا كشيد؟
اکبری: بحث سيم‌كارت‌ها مربوط به اين بود كه عده‌اي از زائران گوشي‌هاي خود را در اختيار عراقي‌ها مي‌گذاشتند و دنبال كار خود مي‌رفتند؛ آنها هم مكالمات طولاني انجام مي‌دادند ولي با تذكراتي كه داديم، اين قضيه ديگر اتفاق نمي‌افتد.
خیمه: در جلسه كميته مشترك در رابطه با انگشت‌نگاري و چشم‌نگاري (Eye Print) هم صحبت كرديد؟
اکبری: بله و انعكاس خوبي هم در مطبوعات آنجا پيدا كرد؛ البته آمريكايي‌ها منكر قضيه شدند و موضع گرفتند و گفتند اين كار را انجام نمي‌دهيم.
خیمه: هزينه سفر هر زائر به عتبات عاليات عراق در حال حاضر چه‌قدر است؟
اکبری: با توجه به افزايش قيمت بليت، هر نفر 285 هزار تومان بايد براي سفر زمینی به عتبات بپردازد كه اين مبلغ در استان‌هاي مختلف، متفاوت است.
خیمه: وضع اتوبوس‌هاي عراقي هم خيلي آشفته است!
اکبری: بله، ما يك سري سيستمهاي تشويقي براي ارتقاي سطح كيفي اتوبوس‌هاي عراقي گذاشته‌ايم؛ از جمله اين كه اگر اتوبوس‌هاي نو در اختيار زائران ايراني قرار گيرد، ما هم مبلغ قرارداد با طرف عراقي را افزايش مي‌دهيم.
از طرف ديگر به جاي قرارداد يكساله با آنها حاضر مي‌شويم دوساله قرارداد ببنديم؛ ولي طرف عراقي حاضر به اين كار نيست و مي‌ترسد؛. آنها مي‌گويند اگر ما 20 اتوبوس نو خريديم و يكباره مرز بسته شد، آن وقت چه كار كنيم و هزينه‌اي كه كرده‌ايم، چگونه جبران كنيم؟
خیمه: سفرهاي هوايي هم مثل اينكه قرار است توسعه يابد؟
اکبری: اين سفرها به طور متفرقه در حال انجام است ولي هنوز به شكلي كه مورد نظر ماست، توسعه نيافته است.
خیمه: اين كه شما در حال بستن قرارداد با يك شركت هواپيمايي عراقي هستيد، باعث افزايش ميزان هزينه سفر نمي‌شود؟
اکبری: هزينه آن به طور قطع از هزينه‌اي كه در حال حاضر بعضي مراكز خصوصي از زائران مي‌گيرند، كمتر است؛ در حال حاضر براي يك بليت هواپيما مبلغ 450 دلار از زائران عتبات عاليات گرفته مي‌شود كه با ساير هزينه‌هاي سفر به 600 تا 700 هزار تومان مي‌رسد.
اما وقتي اين سفرها از سوي سازمان حج و زيارت انجام گيرد، هزينه بليت هواپيما و سفر تا حدود نصف كاهش مي‌يابد. هزينه‌هايي كه در حال حاضر از مسافران هوايي عتبات عاليات گرفته مي‌شود، به هيچ عنوان مورد تاييد و مدنظر ما نيست. به اميد خدا سفرهاي هوايي را به‌زودي توسعه خواهيم داد.
خیمه: امنيت پروازها چگونه است؟
اکبری: ما مشكلي از اين نظر نداريم؛ مشكل ما روي زمين است.
خیمه: چرا سفرهاي زميني با مشكلات زيادي روبه‌روست، مگر ماشين‌هاي عراقي اتوبوس‌هاي ايراني را همراهي نمي‌كنند؟
اکبری: مگر آمريكايي‌ها در آنجا تجهيزات مدرن ندارند، اما به آنها هم حمله مي‌شود.
خیمه: سفر به كاظمين و سامرا چه مي‌شود؟
اکبری: خود عراقي‌ها هم به دلايل امنيتي كمتر به سامرا مي‌روند ولي در مورد كاظمين، به‌تدريج در حال بردن زائران به آنجا هستيم و براساس توافقي هم كه با طرف‌هاي عراقي كرده‌ايم، قرار است اين سفر هم در آينده‌اي نزديك به‌‌راحتي انجام شود.
گفت‌وگو از ناصر غضنفري
