کد مطلب : ۵۶۸۳
رئيس دفتر هنر و ادبيات هلال:
سیستم صوتی قوی برای بعضی از مداحان از امام حسین(ع) بیشتر اهمیت دارد
به گزارش خیمه، دفتر هنر و ادبيات هلال با حمايت و پشتيباني سازمان تبليغات اسلامي طي دو سال فعاليت خود گام هاي موثري در زمينه ساماندهي ادبيات آييني ايران زمين و به تبع آن ويرايش و پالايش اشعار و اصوات مداحي برداشته است.
اين دفتر با ارتباط قوي و موثر با پيشكسوتان و پيرغلامان عرصه نوحه سرايي و نوحه خواني كشور و بهره گرفتن از نظرات كارشناسي آن ها و توليد انواع كتاب و سي‌دي به طور كاملا كاربردي و قابل دسترس در احياي اشعار و مراثي فاخر مذهبي و ارائه سبك هاي نوحه سرايي متناسب با فرهنگ اصيل عاشورا بسيار تاثيرگذار بوده است.
در گفت‌وگو با حجت الاسلام حسين فتحي، موسس و رئيس دفتر هنر و ادبيات هلال كه خود يكي از مداحان اهل بيت(ع) است با كارها و فعاليت هاي اين دفتر و چگونگي وضعيت ادبيات آييني در كشور بيشتر آشنا شديم.
* به عنوان اولين سوال دفتر هنر و ادبيات هلال تا كنون چه فعاليت هايي براي ساماندهي ادبيات آييني و بهبود وضعيت نوحه سرايي و نوحه خواني در كشور انجام داده است؟
فتحی: ماموريت اصلي ما توليد نوحه ها و اشعار فاخر، وزين و مقبول مذهبي در كشور است؛ از سال 1380 شروع كرديم به جمع آوري تمام اصوات مذهبي و نوحه هايي كه در قسمت هاي مختلف ايران خوانده مي شود كه تا كنون ميزان آرشيو صوتي ما از انواع نوحه ها و مراثي ايران زمين به 10 هزار ساعت رسيده است.
دفتر هنر و ادبيات هلال با دسته بندي دقيق اشعار مذهبي و نوحه ها به صورت تخصصي به آن ها مي پردازد؛ آسيب شناسي و آسيب زدايي اشعار مذهبي و نوحه ها با استفاده از كارشناسان زبده از آغاز تاسيس دفتر تا به حال همواره در دستور كار ما قرار داشته است.
خوشبختانه با كمك سازمان تبليغات اسلامي توانسته ايم بزرگان ادبيات آييني معاصر كشور را همچون غلامرضا سازگار ، علي انساني و سيد رضا مويد جذب دفتر هلال كنيم كه تحقق اين امر آثار و بركات زيادي داشته است.
* توليد كتابچه هاي مختلف مربوط به اشعار مذهبي همراه با سي دي هاي صوتي كه در آن سبك هاي نوحه خواني ها معرفي شده است به خصوص در محرم امسال در جو مداحي كشور بسيار تاثير گذار بود، با اين لحاظ كه از اين دست كارها قبلا در اين وسعت انجام نشده بود؛ چه شد كه به فكر انجام چنين كاري افتاديد؟
فتحی: مراجع عظام تقليد، مقام معظم رهبري و تمام علماي شيعه در چند ساله اخير به ساماندهي مراسم هاي عزاداري و امر مداحي توجه ويژه اي داشته اند و همواره تاكيد كرده اند كه اشعار و سبك نوحه ها بايد درخور فرهنگ اصيل عاشورا و قيام بزرگ امام حسين(ع) باشد به همين دليل تصميم گرفتيم دفتر هنر و ادبيات هلال را براي ارائه اشعار و اصوات مناسب مراسم هاي عزاداري راه اندازي كنيم.
البته فعاليت ما در اين زمينه سالها قبل از تاسيس اين دفتر آغاز شده بود.به نظر من مشكل اصلي نوحه ها مربوط به شعر مي شود يعني اگر بتوانيم شعر مناسب و فاخر در اختيار يك مداح بگذاريم آن وقت ديگر شاهد سبك هاي بسيار سبك و نامناسب نوحه خواني در كشور نخواهيم بود چون بين شعر و موسيقي ارتباط زيادي وجود دارد.
ما با بررسي تمام شعراي حوزه ادبيات آييني ابتدا با حاج غلامرضا سازگار كه خودش يك مداح و مجلس شناس قابل هم محسوب مي شود مذاكره كرديم كه حاصل آن انتشار جلد اول كتاب «يك ماه خون گرفته» در محرم سال گذشته بود كه با استقبال فراواني روبرو شد و تاثير بسيار زيادي هم در مراسم عزاداري گذاشت.
همين باعث شد كه در محرم امسال حاج علي انساني و سيدرضا مويد، دو شاعر بزرگ ديگر عرصه ادبيات آييني كشور را به كار دعوت كنيم.
كتاب هاي «يك ماه خون گرفته»،«يك دم»، «از صيام تا قيام»، « يك كربلا عطش»،«صدف نبوت»،«مرآت ولايت» جمعا با تيراژ 90 هزار نسخه همراه سي دي هاي آموزش پخش شد؛ سبك نوحه هاي اين كتاب ها حاصل تعامل و همكاري شبانه روزي ما و اين سه شاعر بوده است.
مجموعه كتاب هاي «پيام محراب» نيز از جمله توليدات ديگر دفتر هلال محسوب مي شود كه تا به حال 18 شماره از آن منتشر شده است.
اين كتاب ها را بر اساس مناسبت هاي مختلف مذهبي و ملي و تاريخي تقويم شمسي و قمري براي غني سازي محتواي تبليغ ائمه جماعات در بين دو نماز در قطع جيبي و كاملا كاربردي طراحي كرده ايم كه در آن ها تمام روايت و احاديث مربوط به مناسبت هاي مختلف آورده شده است.
* به نظر شما چه بايد بكنيم كه شور حسيني مردم و جوانان به بيراهه كشيده نشود؟
فتحی: من مي‌گويم حماسه عاشورا تلفيقي از شور و شعور است يعني شور حسيني بايد همراه با شعور باشد؛ دشمنان از اين شور استفاده مي كنند و در بعضي مواقع آن را به بيراهه مي كشانند.
عرصه عاشورا عرصه كارشناسي است و اين دين شناسان هستند كه بايد در اين زمينه به مردم و جوانان خط بدهند.بسياري از نوحه هايي كه امروز در مراسم عزاداري خوانده مي شود از شور لازم برخوردار نيست.يعني اوزان اين اشعار حماسي و شور آفرين نيست.
* مداح هاي قديمي كشور همچون سليم موذن زاده اردبيلي با دستگاه هاي موسيقي ايراني كاملا آشنايي داشتند و تقريبا تمام نوحه ها و روضه خواني هاي خود را در گوشه هاي مختلف موسيقي ايراني كه با غم و شادي هاي اين مردم و فرهنگ آن ها مطابق است، اجرا مي كردند؛ اما امروز تعداد آن ها بسيار كم شده است و پيرغلام محسوب مي شوند، آيا شما در ارائه سبك هاي آوازي نوحه ها به دستگاه هاي ايراني هم توجه داريد؟
فتحی: بله. بگذاريد يك مثال براي شما بگويم تا مطلب بهتر فهميده شود؛ يك كشاورز اگر تمام لوازم برداشت يك محصول را همچون زمين خوب، آبياري مناسب، كود و... فراهم نكند، مطمئنا به جايي نمي رسد؛ اين مثال در مورد مداحي هم صدق مي كند.
متاسفانه بيشتر مداحان از اواسط دهه 70 به بعد شروع كردن به خواندن نوحه هايي با اشعار عاميانه بدون وزن و قافيه مناسب كردند كه البته اين كار آن ها با استقبال خوبي هم از طرف جوانان و مردم مواجه شد؛ اين جا بود كه مداحي خواسته يا ناخواسته وارد جاده خاكي شد.
خيلي ها در آن زمان گفتند مداحي عجب كار ساده اي است؛ اين كه كاري ندارد ما هم مي توانيم مداح شويم؛ پيرغلام ها به حاشيه رفتند و مداحان جديد با بودجه كلاني كه صرف اين كار شد، بال و پر گرفتند.
فضاي بعضي از مراسم عزاداري طوري شد كه علما كمتر در آن ديده مي شدند؛ از همان زمان ورود اشعار عاميانه به مداحي بود كه كم كم سبك ها تغيير پيدا كرد و همان طور كه گفتيد مداحي از موسيقي دستگاهي جدا شد.
به هر حال ما با موسيقي دان هاي خوب كشور كه سبقه مذهبي دارند همكاري و تعامل داريم كه از جمله آن ها مي توان به غلام حسين اشرفي و دكتر شهاب كه هر دو از خوانندگان جوان كشور هستند، اشاره كرد؛ سبك هايي هم كه ما ارائه مي كنيم به علت استفاده از اشعار مناسب و قوي بيشتر در حال و هواي موسيقي ايراني است.
* وجود صداهاي خش دار همراه با هيجانات خاص در بعضي از سبك هاي نوحه هاي امروزي بيشتر آدم را ياد موسيقي هاي غربي مي اندازد؛ آيا مداحان قديم هم نام مقدس و بلند حضرت امام حسين(ع) را اين طور «حوسن، حوسن، حوسن» تلفظ مي كردند؟
فتحی: نه قطعا اين طور نبوده است؛ اين مساله برمي گردد به همان بحث وارد شدن اشعار عاميانه و سبك نوحه ها و مراثي؛ متاسفانه ما در آغاز پيدايش اين نوع مداحي آسيب را به صورت ملموس درك نمي كرديم.
براي بعضي مداحان امروزي در اختيار داشتن سيستم صوتي قوي از مجلس امام حسين(ع) بيشتر اهميت دارد و تا فلان قدر پول به حساب بانكي شان واريز نشود، هرگز در مراسم شما حاضر نمي شوند.
پيرغلامان قديمي اگر هم پولي مي گرفتند، پول هاي مربوط به مجالس مختلف را درهم و يكجا مي كردند تا نفهمند كه چه كسي به آن ها پول بيشتري داده است با اين هدف كه به فلان مجلس كه پول بيشتري داده اند، گرايش پيدا نكنند؛ نگاه يك مداح فقط بايد به امام حسين(ع) باشد نه چيز ديگر.
* وقتي كه انسان شعر «بازاين چه شورش است» را مي شنود يا تابلوي عصر عاشورا اثر استاد فرشچيان را مي بيند، خود به خود وارد فرهنگ اصيل و پويايي مي شود كه از 1400 سال پيش برخواسته است؛ شما اين حس را نداريد؟
فتحی: بله همين طور است؛ از شهريار شاعر بزرگ معاصر نقل است كه وقتي اين بيت «اي فرس با تو چه رخ داده كه خود باخته اي/ مگر اين گونه كه ماتي تو شه انداخته اي» را از اشعار حجت الاسلام نير تبريزي شنيد، گفت:« من حاضرم تمام اشعارم را بدهم و در ازاي آن اين يك بيت شعر را بگيرم».
بله، در ادبيات و هنر ما از اين دست اشعار و آثار فاخر هنري مربوط به عاشورا زياد ديده مي شود كه هركدام ارزش خاص خود را دارند.
* تعامل دفتر هنر و ادبيات هلال با سازمان تبليغات اسلامي تا چه حد بوده است؟
فتحی: اصلي ترين حامي ما سازمان تبليغات اسلامي بوده است؛ با توجه به اين كه سازمان تبليغات اسلامي از جو فرهنگي كشور و فرصت ها و تهديدهاي آن به خوبي مطلع است ما خط مشي اصلي خود را به كمك اين سازمان تعيين مي كنيم.
در واقع تعامل ما با سازمان يك تعامل راهبردي است؛در اين جا بايد از همكاري هاي موثر رئيس سازمان تبليغات اسلامي كه مكان مناسبي را براي فعاليت دفتر هنر و ادبيات هلال در اختيار ما قرار داد، تشكر كنم.
اين دفتر با ارتباط قوي و موثر با پيشكسوتان و پيرغلامان عرصه نوحه سرايي و نوحه خواني كشور و بهره گرفتن از نظرات كارشناسي آن ها و توليد انواع كتاب و سي‌دي به طور كاملا كاربردي و قابل دسترس در احياي اشعار و مراثي فاخر مذهبي و ارائه سبك هاي نوحه سرايي متناسب با فرهنگ اصيل عاشورا بسيار تاثيرگذار بوده است.
در گفت‌وگو با حجت الاسلام حسين فتحي، موسس و رئيس دفتر هنر و ادبيات هلال كه خود يكي از مداحان اهل بيت(ع) است با كارها و فعاليت هاي اين دفتر و چگونگي وضعيت ادبيات آييني در كشور بيشتر آشنا شديم.
* به عنوان اولين سوال دفتر هنر و ادبيات هلال تا كنون چه فعاليت هايي براي ساماندهي ادبيات آييني و بهبود وضعيت نوحه سرايي و نوحه خواني در كشور انجام داده است؟
فتحی: ماموريت اصلي ما توليد نوحه ها و اشعار فاخر، وزين و مقبول مذهبي در كشور است؛ از سال 1380 شروع كرديم به جمع آوري تمام اصوات مذهبي و نوحه هايي كه در قسمت هاي مختلف ايران خوانده مي شود كه تا كنون ميزان آرشيو صوتي ما از انواع نوحه ها و مراثي ايران زمين به 10 هزار ساعت رسيده است.
دفتر هنر و ادبيات هلال با دسته بندي دقيق اشعار مذهبي و نوحه ها به صورت تخصصي به آن ها مي پردازد؛ آسيب شناسي و آسيب زدايي اشعار مذهبي و نوحه ها با استفاده از كارشناسان زبده از آغاز تاسيس دفتر تا به حال همواره در دستور كار ما قرار داشته است.
خوشبختانه با كمك سازمان تبليغات اسلامي توانسته ايم بزرگان ادبيات آييني معاصر كشور را همچون غلامرضا سازگار ، علي انساني و سيد رضا مويد جذب دفتر هلال كنيم كه تحقق اين امر آثار و بركات زيادي داشته است.
* توليد كتابچه هاي مختلف مربوط به اشعار مذهبي همراه با سي دي هاي صوتي كه در آن سبك هاي نوحه خواني ها معرفي شده است به خصوص در محرم امسال در جو مداحي كشور بسيار تاثير گذار بود، با اين لحاظ كه از اين دست كارها قبلا در اين وسعت انجام نشده بود؛ چه شد كه به فكر انجام چنين كاري افتاديد؟
فتحی: مراجع عظام تقليد، مقام معظم رهبري و تمام علماي شيعه در چند ساله اخير به ساماندهي مراسم هاي عزاداري و امر مداحي توجه ويژه اي داشته اند و همواره تاكيد كرده اند كه اشعار و سبك نوحه ها بايد درخور فرهنگ اصيل عاشورا و قيام بزرگ امام حسين(ع) باشد به همين دليل تصميم گرفتيم دفتر هنر و ادبيات هلال را براي ارائه اشعار و اصوات مناسب مراسم هاي عزاداري راه اندازي كنيم.
البته فعاليت ما در اين زمينه سالها قبل از تاسيس اين دفتر آغاز شده بود.به نظر من مشكل اصلي نوحه ها مربوط به شعر مي شود يعني اگر بتوانيم شعر مناسب و فاخر در اختيار يك مداح بگذاريم آن وقت ديگر شاهد سبك هاي بسيار سبك و نامناسب نوحه خواني در كشور نخواهيم بود چون بين شعر و موسيقي ارتباط زيادي وجود دارد.
ما با بررسي تمام شعراي حوزه ادبيات آييني ابتدا با حاج غلامرضا سازگار كه خودش يك مداح و مجلس شناس قابل هم محسوب مي شود مذاكره كرديم كه حاصل آن انتشار جلد اول كتاب «يك ماه خون گرفته» در محرم سال گذشته بود كه با استقبال فراواني روبرو شد و تاثير بسيار زيادي هم در مراسم عزاداري گذاشت.
همين باعث شد كه در محرم امسال حاج علي انساني و سيدرضا مويد، دو شاعر بزرگ ديگر عرصه ادبيات آييني كشور را به كار دعوت كنيم.
كتاب هاي «يك ماه خون گرفته»،«يك دم»، «از صيام تا قيام»، « يك كربلا عطش»،«صدف نبوت»،«مرآت ولايت» جمعا با تيراژ 90 هزار نسخه همراه سي دي هاي آموزش پخش شد؛ سبك نوحه هاي اين كتاب ها حاصل تعامل و همكاري شبانه روزي ما و اين سه شاعر بوده است.
مجموعه كتاب هاي «پيام محراب» نيز از جمله توليدات ديگر دفتر هلال محسوب مي شود كه تا به حال 18 شماره از آن منتشر شده است.
اين كتاب ها را بر اساس مناسبت هاي مختلف مذهبي و ملي و تاريخي تقويم شمسي و قمري براي غني سازي محتواي تبليغ ائمه جماعات در بين دو نماز در قطع جيبي و كاملا كاربردي طراحي كرده ايم كه در آن ها تمام روايت و احاديث مربوط به مناسبت هاي مختلف آورده شده است.
* به نظر شما چه بايد بكنيم كه شور حسيني مردم و جوانان به بيراهه كشيده نشود؟
فتحی: من مي‌گويم حماسه عاشورا تلفيقي از شور و شعور است يعني شور حسيني بايد همراه با شعور باشد؛ دشمنان از اين شور استفاده مي كنند و در بعضي مواقع آن را به بيراهه مي كشانند.
عرصه عاشورا عرصه كارشناسي است و اين دين شناسان هستند كه بايد در اين زمينه به مردم و جوانان خط بدهند.بسياري از نوحه هايي كه امروز در مراسم عزاداري خوانده مي شود از شور لازم برخوردار نيست.يعني اوزان اين اشعار حماسي و شور آفرين نيست.
* مداح هاي قديمي كشور همچون سليم موذن زاده اردبيلي با دستگاه هاي موسيقي ايراني كاملا آشنايي داشتند و تقريبا تمام نوحه ها و روضه خواني هاي خود را در گوشه هاي مختلف موسيقي ايراني كه با غم و شادي هاي اين مردم و فرهنگ آن ها مطابق است، اجرا مي كردند؛ اما امروز تعداد آن ها بسيار كم شده است و پيرغلام محسوب مي شوند، آيا شما در ارائه سبك هاي آوازي نوحه ها به دستگاه هاي ايراني هم توجه داريد؟
فتحی: بله. بگذاريد يك مثال براي شما بگويم تا مطلب بهتر فهميده شود؛ يك كشاورز اگر تمام لوازم برداشت يك محصول را همچون زمين خوب، آبياري مناسب، كود و... فراهم نكند، مطمئنا به جايي نمي رسد؛ اين مثال در مورد مداحي هم صدق مي كند.
متاسفانه بيشتر مداحان از اواسط دهه 70 به بعد شروع كردن به خواندن نوحه هايي با اشعار عاميانه بدون وزن و قافيه مناسب كردند كه البته اين كار آن ها با استقبال خوبي هم از طرف جوانان و مردم مواجه شد؛ اين جا بود كه مداحي خواسته يا ناخواسته وارد جاده خاكي شد.
خيلي ها در آن زمان گفتند مداحي عجب كار ساده اي است؛ اين كه كاري ندارد ما هم مي توانيم مداح شويم؛ پيرغلام ها به حاشيه رفتند و مداحان جديد با بودجه كلاني كه صرف اين كار شد، بال و پر گرفتند.
فضاي بعضي از مراسم عزاداري طوري شد كه علما كمتر در آن ديده مي شدند؛ از همان زمان ورود اشعار عاميانه به مداحي بود كه كم كم سبك ها تغيير پيدا كرد و همان طور كه گفتيد مداحي از موسيقي دستگاهي جدا شد.
به هر حال ما با موسيقي دان هاي خوب كشور كه سبقه مذهبي دارند همكاري و تعامل داريم كه از جمله آن ها مي توان به غلام حسين اشرفي و دكتر شهاب كه هر دو از خوانندگان جوان كشور هستند، اشاره كرد؛ سبك هايي هم كه ما ارائه مي كنيم به علت استفاده از اشعار مناسب و قوي بيشتر در حال و هواي موسيقي ايراني است.
* وجود صداهاي خش دار همراه با هيجانات خاص در بعضي از سبك هاي نوحه هاي امروزي بيشتر آدم را ياد موسيقي هاي غربي مي اندازد؛ آيا مداحان قديم هم نام مقدس و بلند حضرت امام حسين(ع) را اين طور «حوسن، حوسن، حوسن» تلفظ مي كردند؟
فتحی: نه قطعا اين طور نبوده است؛ اين مساله برمي گردد به همان بحث وارد شدن اشعار عاميانه و سبك نوحه ها و مراثي؛ متاسفانه ما در آغاز پيدايش اين نوع مداحي آسيب را به صورت ملموس درك نمي كرديم.
براي بعضي مداحان امروزي در اختيار داشتن سيستم صوتي قوي از مجلس امام حسين(ع) بيشتر اهميت دارد و تا فلان قدر پول به حساب بانكي شان واريز نشود، هرگز در مراسم شما حاضر نمي شوند.
پيرغلامان قديمي اگر هم پولي مي گرفتند، پول هاي مربوط به مجالس مختلف را درهم و يكجا مي كردند تا نفهمند كه چه كسي به آن ها پول بيشتري داده است با اين هدف كه به فلان مجلس كه پول بيشتري داده اند، گرايش پيدا نكنند؛ نگاه يك مداح فقط بايد به امام حسين(ع) باشد نه چيز ديگر.
* وقتي كه انسان شعر «بازاين چه شورش است» را مي شنود يا تابلوي عصر عاشورا اثر استاد فرشچيان را مي بيند، خود به خود وارد فرهنگ اصيل و پويايي مي شود كه از 1400 سال پيش برخواسته است؛ شما اين حس را نداريد؟
فتحی: بله همين طور است؛ از شهريار شاعر بزرگ معاصر نقل است كه وقتي اين بيت «اي فرس با تو چه رخ داده كه خود باخته اي/ مگر اين گونه كه ماتي تو شه انداخته اي» را از اشعار حجت الاسلام نير تبريزي شنيد، گفت:« من حاضرم تمام اشعارم را بدهم و در ازاي آن اين يك بيت شعر را بگيرم».
بله، در ادبيات و هنر ما از اين دست اشعار و آثار فاخر هنري مربوط به عاشورا زياد ديده مي شود كه هركدام ارزش خاص خود را دارند.
* تعامل دفتر هنر و ادبيات هلال با سازمان تبليغات اسلامي تا چه حد بوده است؟
فتحی: اصلي ترين حامي ما سازمان تبليغات اسلامي بوده است؛ با توجه به اين كه سازمان تبليغات اسلامي از جو فرهنگي كشور و فرصت ها و تهديدهاي آن به خوبي مطلع است ما خط مشي اصلي خود را به كمك اين سازمان تعيين مي كنيم.
در واقع تعامل ما با سازمان يك تعامل راهبردي است؛در اين جا بايد از همكاري هاي موثر رئيس سازمان تبليغات اسلامي كه مكان مناسبي را براي فعاليت دفتر هنر و ادبيات هلال در اختيار ما قرار داد، تشكر كنم.
