آرمان هیأت - چهره حضرت ابوالفضل در مختارنامه نمایش داده می‌شود

چهره حضرت ابوالفضل در مختارنامه نمایش داده می‌شود

گفت‌وگو با رضا استادی مدیر روابط عمومی سریال تاریخی مختارنامه را بخوانید.

فرهنگ: نام «رضا استادی» برای علاقه‏مندان حرفه‏ای سینما، تئاتر و تلویزیون، نامی آشناست. این نویسنده، روزنامه‏نگار و منتقد سینمایی به عنوان مدیر روابط عمومی بسیاری از فیلم‏ها و سریال‏ها ـ از جمله مختارنامه ـ نیز انجام وظیفه کرده است.

خبرگزاری اهل‏بیت(ع) ـ ابنا ـ در گفتگو با وی، به بسیاری مسائل درباره این سریال پرداخت؛ از جمله: آیا چهره برخی شخصیت‏های مقدس مانند حضرت زینب(س) و حضرت ابوالفضل العباس(ع) نشان داده می‏شود؟ / بازیگر نقش حضرت عباس(ع) کیست؟ / تأثیر کارشناسان مذهبی و تاریخی در فیلمنامه چقدر بود؟ / آیا حساسیت مراجع تقلید و رهبری نسبت به عدم توهین به مقدسات اهل سنت رعایت شد؟ / ضرورت وجود داستان‏های عاشقانه در کارهای میرباقری چیست؟ / آیا صحنه‏های انتقام سخت از دشمنان نشان داده می‏شود؟ و ...

سریال مختارنامه در حال رسیدن به نقطه اوج خود است. اما از سوی دیگر اخباری منتشر شده است که قرار است در سریال مختارنامه، چهره‏ی برخی شخصیت‏های مقدس ـ مانند حضرت زینب (س)، حضرت ابوالفضل العباس(ع) و حضرت علی اکبر(ع) ـ نشان داده شود. این موضوع تا چه اندازه واقعیت دارد؟

روابط عمومی مختارنامه: به نظر می‏رسد انتشار چنین اخباری ناشی از نوعی شیطنت رسانه‏ای باشد. به نظر من هدف کسانی که به این گونه اخبار می‏پردازند، اطلاع‏رسانی نبوده است. پروژه‏ی مختارنامه از ابتدای ساخت نیز با اظهارنظرهایی از این دست مواجه بوده است که هدف آنها مقابله با اصل سریال است.

ولی در بیانیه‏ای هم که روابط عمومی سریال منتشر کرد،این خبر تکذیب نشد! حالا لطفاً دقیقاً پاسخ بدهید که آیا قرار است در این سریال چهره این مقدسان نشان داده شود یا خیر؟ و اگر آری، بر اساس چه مبنای فقهی؟

روابط عمومی مختارنامه: برای پاسخ به این سؤال بد نیست به یک مقدمه اشاره کنم: «داوود میرباقری» کارگردان و نویسنده متن نهایی سریال مختارنامه، برای ساخت این سریال با کارشناسان، مورخان، روحانیون و افراد مطلع زیادی گفت‏وگو کرد؛ و در آخر نیز به همراه «حجت‏الاسلام والمسلمین رسول جعفریان» که در این پروژه به عنوان مشاور و محقق تاریخ اسلام حضور داشت، طی سفر به قم و دیدار با علماء، نظر آنها را درخصوص این اثر در مرحله نگارش جویا شدند. دیدگاه‏های مختلفی درخصوص شخصیت مختار و این مقطع تاریخی وجود داشت که در مرحله نگارش مورد توجه واقع شد و در نهایت، متن اصلی نیز برای مطالعه و تأیید در اختیار برخی از بزرگان قرار گرفت. با چنین سابقه ای بعید است که در سریال مختارنامه کارگردان بخواهد کاری خلاف شرع و عرف نمایش دهد.

چهره‏‌ی حضرت ابوالفضل(ع) در این سریال به تصویر کشیده شده؛ و این امر با نظر و موافقت «آقای عزت الله ضرغامی» رییس سازمان صدا و سیما صورت گرفت. به تصویر کشیدن این شخصیت نیز در زمانی صورت می‏گیرد که داستان به واقعه‏ی کربلا می‏پردازد که اساساً این بخش از داستان به درخواست رییس سازمان صدا و سیما به سریال اضافه شد که قطعا ایشان نیز ملاحظات فراوانی را لحاظ کرده‏اند و به عنوان رییس رسانه ملی، بر این مسأله نظارت داشته‏اند.

چهره حضرت زینب(س) و حضرت علی اکبر(ع) چه؟

روابط عمومی مختارنامه: خیر، چهره‏ی این دو بزرگوار نشان داده نمی‏شود. بخش مربوط به حضور حضرت ابوالفضل هم به شکل فلاش‏بک روایت می‏شود و داستان به نوعی با ظرافت فراوان، از کنار واقعه‏ی کربلا عبور می‏کند. اما در فلاش‏بک‏ها گاهی وقایع کربلا از دید افراد حاضر در آن واقعه روایت می‏شود.

با توجه به اهمیت فراوان شخصیت حضرت عباس(ع) نزد شیعیان، بازیگر آن چه کسی است؟

روابط عمومی مختارنامه: آقای میرباقری ایفای این نقش را بعد از مشورت‏های فراوان به چهره جوانی به نام «کاوه فتوحی» سپرد. ایشان هم پس از انتخاب، دوره‏های مختلفی را زیر نظر چند مربی گذراند تا برای حضور در این نقش مهم آماده شود. ضمن آنکه به دلیل اهمیت و حساسیت این نقش، تاکنون تصویر رسمی از چهره‏ی این بازیگر منتشر نگردیده و اساساً این موضوع رسانه ای نشده است.

در بسیاری از سریال‏های تاریخی یا فیلم‏های مذهبی، می‏بینیم که نام‏هایی چون «حجت‏الاسلام گلی» یا «حجت الاسلام والمسلمین جعفریان» به عنوان کارشناسان مذهبی یا مشاوران تاریخی فیلمنامه در عنوان‏بندی اثر وجود دارد؛ اما سریال یا فیلم در طول نمایش با انبوهی از اشکالات فقهی، اعتقادی و تاریخی مواجه می‏شود! آیا در مختارنامه نیز شاهد چنین ایراداتی خواهیم بود یا خیر؟

روابط عمومی مختارنامه: متأسفانه گاهی چنین اتفاقی رخ می‏دهد. حتی در آثار نمایشی که کارشناس نظامی و انتظامی دارند نیز بعضاً با برخی مشکلات در همین حوزه مسائل نظامی مواجه هستیم.

اما در سریال مختارنامه، حجت الاسلام رسول جعفریان در مقاطع مهم و حساس حضور داشته و به کارگردان مشاوره داده‏اند. این مشاوره و نظارت در ابتدا شامل سیناپس، بعدها درخصوص فیلمنامه، و در ماه‏های اخیر شامل حال تدوین نیز شد تا کار به شکل کامل رسید. حتی در برخی قسمت‏ها که مثلاً ادای کلمات به شکل عربی از سوی برخی بازیگران درست انجام نشده بود، ایشان اصلاحاتی را اعلام کردند که در حد توان گروه در کار صورت گرفت.

البته در کار بزرگی همچون مختارنامه بعید نیست ایرادهای کوچکی وجود داشته باشد اما فکر نمی‏کنم ایرادات و اشکالات بزرگی که شما گفتید، در آخرین ساخته میرباقری دیده شود؛ زیرا برای خود کارگردان و گروه سازنده هم مهم بوده که کاری با این درجه حساسیت بدون اشکال عرضه شود.

با توجه به حساسیت مراجع تقلید و نیز فتوای اخیر مقام معظم رهبری، نسبت به عدم توهین به مقدسات اهل سنت هم دقت شد؟

روابط عمومی مختارنامه: فیلمنامه‏ی مختارنامه برگرفته از تخیل میرباقری نبوده و او با حساسیت نسبت به متون تاریخی و مذهبی و اصول شرعی فیلمنامه‏ی نهایی را تهیه کرده است. یکی از حساسیت‏ها و تلاش‏های آقای میرباقری این بود که متون موجود شیعه را با اسناد اهل سنت تطبیق دهد تا به یک نتیجه متقن و نهایی دست یابد. به عنوان مثال در مورد شهادت امام حسن(ع)، بیشتر مردم بر این عقیده‏اند که «جعده بنت اشعث کندی» که در همسر امام(ع) بود ایشان را به شهادت رسانده ‏است و حتی در سریال تنهاترین سردار (ساخته مهدی فخیم‏زاده) هم همسر امام(ع) را قاتل ایشان نمایش دادند. در حالی که در مختارنامه اینگونه نیست و در داستان اشاره شده که امام حسن (ع) توسط یکی از نزدیکان خود مسموم شدند؛ نه جعده، به این خاطر که در بررسی‏های تاریخی و سیر در منابع اهل سنت و شیعه، اتفاق نظری بر سر نوشاندن جام زهر به امام(ع) از سوی همسرشان یافت نشد.

یکی از نگرانی‏های مخاطبان مذهبی و عاشق اهل‏بیت(ع)، وجود مؤثر داستان‏های عاشقانه در موازات داستان اصلی در کارهای میرباقری است. این داستانک‏ها گاهی آنقدر پررنگ می‏شود که داستان اصلی سریال و هدف اصلی آن را در حاشیه قرار می‏دهند! این مسأله در سریال امام علی(ع) ـ بخصوص قسمت‏های انتهایی که منتهی به شهادت حضرت(ع) می‏شد ـ بشدت نمایان بود. مثلاً در نقش افرادی چون «ولید»، «قطام» و «وردان» خیلی مبالغه گردید و حتی ضرب‏المثل‏ها و لطیفه‏هایی هم در افراه مردم ساخته شد!

اکنون در مختارنامه هم، در سه قسمت اول با چند کشمکش عشقی در موازات داستان مواجه شدیم؛ آیا این مسأله ضرری به اصل داستان وارد نمی‏کند؟

روابط عمومی مختارنامه: قبل از هر چیز باید بگویم هیچیک از شخصیت‏های موجود در سریال تخیلی و بافته ذهن میرباقری نیستند. مثلا همین ماجرای خانوادگی مختار و ازدواج او، در تمام اسناد تاریخی موجود است. حتی در همه‏جا ذکر شده که مختار سه بار ازدواج کرد ولی میرباقری تنها دو ازدواج او را به تصویر کشانده است؛ چون تشخیص داد که نمایش هر سه ازدواج مختار، ممکن است به روند داستان اصلی ضربه بزند و آن را به حاشیه براند لذا به دلیل عدم ضرورت این موضوع، تنها به دو زندگی وی می‏پردازیم.

از سوی دیگر یک سریال تاریخی، پیش از آنکه بازسازی اتفاقات پیشین باشد، یک اثر هنری است و مانند همه آثار، باید از کشش دراماتیک هم برخوردار باشد. اگر این سریال خالی از کشمکش دراماتیک باشد، به یک نمایش خشک و کم‏جاذبه تاریخی صرف تبدیل می‏شود که دنبال کردن آن برای مخاطب هم دلیلی ندارد. بنابراین نمی‏شود فرآیند دراماتیک را مخدوش کرد. اما نکته مهم این است که چنین ماجراهایی تا چه اندازه در خدمت داستان باشد.

یعنی وجود داستان‏های عاشقانه در موازات داستان اصلی، استفاده ابزاری است تا مردم سریال را ببینند؟

روابط عمومی مختارنامه: خیر؛ ما به هیچ عنوان نمی‏خواستیم از این داستان یا بازیگران زن، استفاده ابزاری کنیم. مخاطبان سریال مختارنامه افراد خاص و مطلعی هستند که به خوبی می‏دانند اول باید با محتوای اثر و داستان اصلی ارتباط برقرار کنند و از عمق عمل مختار آگاه شوند، و سپس به سراغ فرم و ظواهر و داستان‏های فرعی فیلم بروند. در سریال مختارنامه نیز این ماجرای عاشقانه مختار کارکردی داستانی پیدا کرده است. همسر اول مختار دختر یکی از اعراب جاهلی است. مختار او را دوست دارد اما او میانه‏ای با اعتقادات مختار ندارد. این مسأله سبب می‏شود تا مختار از زندگی اولش رضایت اعتقادی نداشته باشد. از طرفی همسر دوم او «عمرة» دختر «نعمان بن بشیر» حاکم کوفه است. فردی که مختار برای همراهی با امام حسین (ع) مجبور می شود تا در مقابل او ـ نعمان ـ ایستادگی کند؛ حال آنکه عمره به عنوان دختر نعمان، زنی فاضل است که در مسیر قیام مختار را بسیار همراهی می کند.

با توجه به این نکات، استفاده از این شخصیت‏ها در داستان جنبه کاملا کاربردی دارد و کارگردان تلاش نکرده تا صرفاً با نمایش چهره زیبای زنان، مخاطب را پای تلویزیون نگه دارد.

نگرانی دیگری که درباره‏ی این سریال وجود دارد این است که نشان دادن صحنه‏های انتقام از دشمنان ـ مانند سوزاندن و سربریدن و در روغن گداختن ـ ممکن است باعث شود برخی از عامه مردم که اطلاع تاریخی زیادی ندارند، نسبت به قاتلان امام حسین(ع) دلسوزی کنند.

روابط عمومی مختارنامه: جای نگرانی نیست؛ چون چنین صحنه‏‌هایی نشان داده نمی‏شود.

به عنوان آخرین سؤال، پس از استقبال خوب مسلمانان جهان از سریال حضرت یوسف(ع)، پیام‏های متعددی از سوی شیعیان کشورهای عربی و شبه قاره به خبرگزاری ابنا می‏رسد و می‏پرسند: فیلم‏ها و سریال‏هایی مانند «ملک سلیمان» و «مختارنامه» چه زمانی به شکل دوبله‏شده به زبان‏های دیگر ـ مخصوصاً عربی و اردو ـ پخش می‏شوند؟

روابط عمومی مختارنامه: هم‏اکنون شبکه جام جم همزبان با پخش فارسی، در حال پخش این سریال با زیرنویس انگلیسی برای ایرانیان خارج از کشور است که شیعیان هند و پاکستان نیز با توجه به دانستن زبان انگلیسی می‏توانند از آن استفاده کنند. احتمالا از قسمت دوازدهم یا سیزدهم به بعد، پخش سریال را به زبان عربی هم آغاز می کنیم. اما اول باید مشکلات فنی‏مان را حل کنیم تا بتوانیم بسته آماده سریال را به مدیر دوبلاژ بدهیم تا آن را برای دوبله به زبان عربی آماده کند.

ناگفته نماند که پیدا کردن صداهای مناسب با بازیگران فعلی و تطبیق آن صداها و نیز ترجمه‏ای درخور شأن سریال، کار بسیار سختی است و به همین دلیل خود آقای میرباقری با حساسیت زیادی این مسأله را دنبال می‏کنند. اما اینکه به زبان اردو دوبله بشود، هنوز تدبیری اندیشیده نشده است.