در طول تاریخ دین همواره انسان را به‌ عنوان‌ هـمزادی‌ آشـنا هـمراهی کرده است بطوری که امروزه برخی در معرفی انسان بجای آنکه او را‌ حیوان ناطق، عصیانگر، آزاد، ابزارساز و ... بـنامند او را به عنوان موجودی دین‌ورز معرفی‌ می‌نمایند. البته گاه در‌ برخی‌ جوامع صورت‌های مجعول و مـحرّف به عنوان دین بـر مـردم حاکمیت داشته است. از سوی دیگر با توجه به تاریخ کهن دین و قدمت مباحث دینی و فراوانی آثار، کتب و نشریات مختلفی که به‌ موضوع دین می‌پردازند هنوز هم تمایل مردم نسبت به طـرح عمومی این نوع موضوعات کمتر نشده است. در روزگار ما هنوز آثار مختلف هنری و گفتمان‌های ویژه‌ای درباره مذهب و معنویت مورد توجه‌ مخاطبان‌ بویژه نسل جوان قرار می‌گیرد. به نظر می‌رسد در دنیای مـدرن انـسان بیش از همیشه به نیاز وجودی خود به خدا و معنویت پی برده است. این روزها، بشر در عین‌ بهره‌مندی‌ از تمامی مظاهر تمدن، علم و تکنولوژی از رسیدن به سعادت بازمانده و در عین حال به هر کـجا کـه خبری از معنویت گمشده او بدهد سری می‌کشد و پس از چند‌ صباحی‌ آن را نیز رها می‌کند. در چنین وضعیتی چه نوع گفتمان دینی می تواند این نیاز اساسی بشر را پاسخ گوید؟ به اعتقاد ما این گـفتگو بـاید:
اولاً ـ با هدف‌ پاسخگویی‌ به‌ سؤالات فعلی و جدی مخاطبان تنظیم‌ و تدارک‌ شود‌. امروزه مردم بویژه جوانان درباره دین، عقاید، اخلاقیات، اجتماعیات، آداب دینی و مطالعه مناسک مذهبی پرسش‌های بسیاری دارند. گویی آنـان آمـادگی نـدارند‌ در‌ این‌ مقام هیچ خط قـرمزی را بـه رسـمیت بشناسند‌ و بیشتر‌ مایلند درباره هر چیز بدانند و بپرسند... . کسی که امروزه به طرح مباحث دینی در سطوح مختلف اقدام می‌کند لزومی‌ نـدارد‌ خـود‌ بـه پاسخ سؤالات مقدر بپردازد و ذهن خود را برای طـرح‌ پرسـش‌هایی که احتمال وجود آنها را در
میان مخاطبان خود می‌دهد بکاود و سپس به پاسخ بنشیند. گویند فیلسوف‌ شهید‌ یونانی‌، سقراط (339 ـ 469 ق.م) گـاهی در مـعابر عـمومی و کوچه‌های آتن از مردم‌ درباره‌ دین‌داری، فضیلت، شجاعت، شرافت، عدالت، زیـبایی، سیاست و ... می‌پرسید. اگر مخاطب سیاستمدار بود سقراط از او درباره‌ حکومت‌ می‌پرسید‌ و اگر قانون‌گذار بود از او می‌پرسید که درباره عواطف و رفـتارهای آدمـی چـه‌ می‌داند‌. البته‌ سقراط پس از آنکه مخاطب پاسخی به سؤ‌ال او می‌داد آن را می‌شکافت و بـا‌ طـرح‌ اشکالاتی‌ بر آن پاسخ به او کمک می‌کرد تا نظر قبلی خود را اصلاح نماید‌. سقراط‌ خود اظهار مـی‌کرد کـه هـم چون خرمگسان، که بر بدن اسب‌های پیر و تنبل‌ می‌نشینند‌ و با‌ نیش زدن آنـها را بـه تـحرک وا می‌دارند، بنا دارد کسانی را که به‌ لحاظ‌ فکری و ذهنی کم کارند با سؤالات آزار دهنده خـود بـه تـحرک وا دارد‌ تا‌ آنها‌ دلیلی بر افعال و کردار خویش بیابند.
 
ثانیاً ـ با شناخت کامل دین (اسـلام) ـ از یـک سو‌ ـ و شناخت‌ شرایط و مقتضیات زمان که با تغییر احتیاجات واقعی بشر در طول زمـان‌ تـغییر‌ مـی‌یابد‌ ـ از سوی دیگر ـ توأم باشد. در غیر این صورت نتیجه حاصل یا گفتمانی است کهنه‌ و مـتعلق‌ بـه‌ دوران گذشته و یا غیر اصیل.
 
ثالثاً ـ احیاگر مفاهیم و معارفی باشد که بسیاری‌ از‌ مردم بـه عـنوان دیـن به آنها اعتقاد دارند ولی آن مفاهیم در طول زمان به صورت‌ مسخ‌ شده و منکوس در آمده است. البـته نـه دین خدا و نه حقایق و معارف‌ الهی‌ هرگز دچار مرگ و نیستی نمی‌شود ولی بـعید‌ نـیست‌ کـه‌ همان مفاهیم سازنده و روح بخش به دست‌ ملتی‌ مرده و متحجّر از هر گونه احیاگری و برکت بخشی فـرو افـتد. از ایـن رو‌ محور‌ گفتمان‌های دینی باید تصحیح افکار‌ و اعتقادات‌ رایج باشد‌.
 
رابعاً‌ـ‌ به‌ وسـیله افـراد عامل و متعهد به اصول‌ و مبانی‌ دینی ـ اسلامی ـ مطرح گردد. زیرا زنده بودن هر دینی در گرو عـمل‌ بـه‌ آن است و معرف یا مبلغ دین‌ باید بیش و پیش از‌ همه‌ عامل به وظـایف دیـنی و اخلاقی‌ خود‌ باشد.
 
خامساً ـ هم به تـلاش عـقلانی انـسان احترام گذارد و هم به سلوک معنوی‌ او‌. از آن جـایی کـه پرواز‌ در‌ عالم‌ معنا و تحصیل کمالات‌ تنها‌ با هر دو بال‌ عقلانیت‌ و معنویت است
 
لذا در هر گـفتمان دیـنی لازم است هم از حیث نظری و عـقلی‌ مـخاطبان‌ را ارضاء نـمود و هـم از جـهت‌ معنوی‌.
 
البته امروزه‌ پیرامون‌ موضوعات‌ مـذهبی آثـار و کتب متنوعی‌ تولید و انتشار می‌یابد و در کنار آن انجمن‌ها، مجامعی نیز با بر پرپایـی کـنگره‌ها و همایش‌هایی درباره‌ حقایق‌ و مفاهیم دینی فـعالیتهای قابل ملاحظه‌ای دارند‌، امـا‌ در‌ ایـن‌ حوزه‌ سرزمین‌های بکری وجود‌ دارد‌ کـه هـنوز پای اندیشه هیچ متفکر و پژوهشگری به آن نرسیده است. فصلنامه مشکوة‌النور از مقالاتی که‌ حاصل‌ تـأملات‌ فـلسفی در زمینه مسائل دینی باشد و بـا‌ طـرح‌ انـدیشه‌های‌ بدیع‌ خود‌ و یـا‌ نـقد آراء دیگران به این گـفتمان رونـق بخشد استقبال می‌کند.
 

آرمان هیأت