سیدیحیی یثربی پیشکسوت فلسفه و مفسر قرآن درباره جامعه ایده‌آل نبوی گفت: درباره نظامی که پیامبر خاتم(ص) ‏تأسیس کرد و جنبه الگو برای تاریخ بشر و جهانیان داشت تا دنیا دنیاست، این ‏جامعه ویژگی‌‌هایی داشت، به نظرم تمام ویژگی‌‌ها را با تمام جزئیاتش، کار ‏ساده‌ای نیست که آدم بتواند آن را جمع‌وجور کند‎.
‎
وی افزود: اما من به بعضی از مشخصات این جامعه اشاره می‌کنم، شاید اصلی‌ترین مشخصه جامعه نبوی توحید بود که در اصول دین ما هم اولین اصل است، ‏این اولین مشخصه جامعه نبوی است؛ یعنی این جامعه از مردان و زنانی تشکیل ‏می‌شود که رو به سوی یک خدا دارند و خدایان دیگری ندارند، در واقعیت زندگی‌شان فقط یک خدا نقش دارد نه خدایان دیگر‎.
‎
یثربی بیان داشت: حالا ممکن است یکی بگوید این توحید در شکل‌دهی جامعه ‏چه نقشی دارد که ما آن را به عنوان نخستین مشخصه نظام اسلامی ‏برشمردیم؟! ما از توحید معمولاً یک برداشت ساده و عامیانه داریم، اما توحید یک ‏اصل مهم زندگی سیاسی ـ اجتماعی انسان است، فکر می‌کنیم همین که در ‏دلمان بگوییم خدا یکی است و دو تا نیست تمام شد‎!
‎
وی ادامه داد: توحید یکی از اساس‌های نظام اسلامی است، اگر فقط یک خدا را ‏بپذیریم، عوارض سیاسی، اجتماعی زیادی دارد که یکی از آن‌ها برابری انسا‌ن‌‏‏‌ها است که هنوز دنیای قدیم و جدید دائماً در آرزوی برابری انسان‌ها بوده است، ‏همه انسان‌ها انسان هستند و همه حق برابر دارند و از نظر شخصیتی درجه-‏‏‌بندی نشده‌اند، طبقه اول، دوم، سوم و چهارم نداریم، بلکه همه یکی هستند‎.
‎
این استاد فلسفه تصریح کرد: حتی پیغمبر(ص) به دستور خدا به مردم اعلام ‏می‌کرد من هم بشری مانند شما و در یک صف با شما هستم، صف بندگی خدا. ‏ما همه یک خدا داریم، من و شما یکی هستیم، خدایمان هم یکی است، ما ‏دیگر خدا دوم نداریم، بقیه بشر و بنده آن خدا هستند، در تشهد هم می‌گوییم ‏گواهی می‌دهیم که محمد عبد و فرستاده خدا است‎.
‎
وی گفت: به همین دلیل برای اینکه سوءتفاهم نشود و بد برداشت نکنند، حضرت ‏سعی می‌کرد در زندگی کوچک‌ترین امتیازی نسبت به دیگران نداشته باشد، ‏حتی از نظر جا، می‌گفت برای من جا خالی نکنید، شما هر جا دلتان می‌خواهد ‏بنشینید من هم به مجلس آمدم یک جای خالی پیدا می‌کنم و می‌نشینم، حالا ‏هر جای مجلس بود چه بالا، چه پایین، چه راست و چه چپ، می‌گوید برای من ‏جای مخصوص تعیین نکنید، این رویکرد توحیدی روی سیاست اجتماعی خیلی ‏اثرگذار است‎.
‎
یثربی اظهار داشت‎: ‎‏ پس «توحید» اصل اساسی است و اگر این توحید آسیب ‏ببیند، نظام به طبقات تقسیم می‌شود، طبقات ثروتمندان، قدرتمندان و ... که ‏برای خودشان امتیاز قائل می‌شوند و باعث رانت‌خواری و قدرت‌نمایی می‌شود؛ ‏پس بنابراین اصلی‌ترین اصل جامعه اسلامی «توحید» است و توحید پایه عدالت ‏اجتماعی است. در قرآن کریم در یک آیه می‌فرماید: شرک ظلم بزرگی است، ‏اصلاً مفسران مانده‌اند شرک چه ربطی به ظلم دارد؟! و اکثراً آمدند اینگونه ‏تفسیر کردند که ظلم به خودش، یعنی کسی که عقیده شرک پیدا می‌کند ‏مشرک می‌شود و به خودش ظلم می‌کند‎.
‎
وی افزود: خیلی افراد به این نکته حساس توجه نکردند که «شرک» اساس ظلم ‏است، همانطور که «توحید» اساس عدالت است، وقتی در جامعه یک خدا ‏نداشتیم و چند خدا داشتیم، این جامعه دیگر جامعه ستم می‌شود و مورخان ‏فلسفه سیاست به این اغراق می‌کنند که اکثر ستم‌های تاریخ از شرک ‏سرچشمه گرفته است، دومین مشخصه این است که جاه و مال از جامعه حذف ‏نمی‌شود، ولی کمرنگ می‌شود، جاه و مال مردم را هدایت نمی‌کنند، بلکه باید ‏رو به سوی خدا داشته باشند‎.
‎
این مفسر قرآن کریم تأکید کرد: جامعه اگر به وسیله کسانی تشکیل یا اداره ‏شود که دلبستگی به ثروت یا قدرت دارند آن جامعه از اعتدال خارج می‌شود و ‏یک جامعه ظالمانه می‌شود، بنابراین سلام تأکید دارد که باید توجه به جاه و مال ‏در جامعه کم‌رنگ شود، چون قدرت ثروت می‌آورد، به همین خاطر درباره مسأله ‏قدرت دقت و تلاش کرده که در نظام اسلامی کم‌رنگ شود، توجه داشته باشیم ‏که قدرت باید در خدمت مردم باشد، پشتیبان مردم شود نه مسلط به مردم.‏

وی با بیان اینکه در نظام اسلامی قدرت نباید تحت شعاع ثروت، جاه و مال قرار ‏گیرد، ادامه داد: در دو مسأله باید مسئولان را کنترل کرد: یکی در وقتی که به ‏یکی شغلی می‌دهید ببینید در دلش مشتاق به این شغل است، اگر دیدید ‏علاقه‌مند است، به وی چنین شغلی ندهید، دیگر اینکه این آقا یا خانمی که ‏شما به او شغل دادید باید زندگی‌اش هم‌سطح طبقه محروم جامعه باشد، چون ‏اگر هم‌سطح جامعه بود دلبسته به قدرت نمی‌شود، چون می‌بیند قدرت هیچ ‏امتیازی ندارد.‏

یثربی تصریح کرد: اگر فردی امروز وزیر شد، فردا خانه و ماشینش عوض شد، ‏می‌گوید چیزِ خوبی است، خودش را برای وزارت می‌کُشد، امااگر دیدید وقتی وزیر ‏شد، زندگی‌اش فقیرانه است، حتی گاهی نان سنگک هم برای شامش پیدا ‏نکرد، آن وقت چنین کسی داوطلب نمی‌شود مگر آنکه احساس تکلیف و وظیفه ‏کند، زیرا «خدا» محور قبول شغل است و به خاطر خدا قبول می‌کند.‏

وی درباره اینکه چه مقدار جامعه امروز ما با جامعه ایده‌آل نبوی نزدیک است، ‏گفت: در جامعه امروزی از توجه به پایه‌های نظام غفلت می‌کنیم، طرف کلی ‏هزینه می‌کند، میلیاردی هزینه می‌کند و خودش را می‌کشد وکیل شود، هر آدمِ ‏ساده‌ای که سر کوه زندگی می‌کند هم می‌فهمد که اینجا خبری است واِلا این ‏آدم اینقدر خودش را نمی‌کشد و اینقدر خرج نمی‌کند! حتی گاهی به ما می‌گویند مگر حقوق وکیل چقدر است که این همه خرج می‌کند؟! ‏

این پیشکسوت فلسفه خاطرنشان کرد: اولین اصلِ اسلام این است که می‌گوید ‏اگر دیدید یک نفر دنبال شغلی می‌دود آن شغل را به او ندهید، پیغمبر(ص) ‏فرمود: دو نفر از من کار خواستند تا زنده بودم به آن‌ها کار ندادم، همیشه پای ‏منبرها به مردم می‌گفتم اگر ماشین و زندگی مسئولان، زندگی بچه‌های آنها را ‏بررسی کنیم، چرا باید مسئول ما حتی مسئولان سطح پایین ما سوار هواپیما ‏می‌شوند ورودی جداگانه داشته باشند؟ یا در بیمارستان یک شاخه جداگانه ‏داشته باشند؟ چرا با اتوبوس رفت و آمد نمی‌کنند؟ اگر به اینها دقت کنیم جامعه ‏رنگِ اسلامی به خود می‌گیرد.‏

آرمان هیأت