کد مطلب : ۱۱۹۵۰
درباره سلیمان کتانی
دکتر سلیمان کتانی، نویسنده مسیحی لبنانی و از شخصیت‌های برجسته علمی است که حدود ۳۰ سال در مراکز آموزش عالی و دانشگاه‌های بیروت در زمینه‌های فلسفه، تاریخ و ادبیات عرب تدریس کرد.
مرحوم کتانی دارای تالیفات متعددی است که از آن میان می‌توان دو کتاب در مورد زندگی حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه زهرا(س) را نام برد. دکتر کتانی در مورد سایر امامان معصوم - علیهم السلام - نیز تالیفاتی دارد و در اواخر دست‌اندرکار نوشتن کتابی مفصل و تحقیقی، راجع به امام خمینی(ره) بود.
سليمان کتانی در مورد بيشتر امامان شيعه آثاری را با نثری اديبانه به رشته تحرير در آورد و بارها کتاب‌هايش تجدید چاپ شدند.
در مورد انگیزه تالیف دو کتاب مذکور (در مورد زندگی حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س)) باید گفت: سال‌ها قبل، کتابخانه عربی اسلامی در نجف اشرف، مسابقهای در میان عموم نویسندگان عرب ترتیب داد، تا درباره شخصیت والا و ممتاز مولای متقیان علی بن ابیطالب (ع) قلمفرسایی کنند. در آن مسابقه، این نویسنده چیرهدست لبنانی، با نوشتن کتاب «الإمام علی نبراس و متراس» شرکت جست. پس از بررسی تمام کتب و آثار شرکت داده شده در مسابقه، کتاب سلیمان کتانی مقام نخست را به دست آورد و برنده جایزه اول شد.
بار دوم، همان کتابخانه، نگارش کتابی را در مورد شخصیت بانوی بزرگ اسلام، فاطمه زهرا(س) به مسابقه گذاشت و نویسندگان و محققان و شخصیت‌های علمی و ادبی متعددی در این مسابقه شرکت جستند. این بار نیز سلیمان کتانی با نوشتن کتابی تحت عنوان «فاطمة الزهرا، وترٌ فی غمدٍ» (فاطمه زهرا، زهی در نیام) مقام نخست را به خود اختصاص داد و برنده جایزه شد.
گرچه در این گزینشها، در مرحله اول احتمال تشویق کردن یک فرد مسیحی که در عالم مسایل اسلامی به تحقیق و نگارش پرداخته است بیوجه نیست و باز گرچه همین امر، در صورتی که نوشتههای شرکتکنندگان در مسابقه در سطح مساوی و برابر قرار داشته باشند، خود میتواند مجوز برنده شدن یک فرد مسیحی در مسابقه باشد، ولی با مطالعه کتاب مزبور روشن میشود که این حد اطلاعات و آگاهی و این شور و حماسه قابل تحسین است که یک فرد بیگانه و خارج از اسلام، آنچنان از غنای فرهنگی و ادبی و احساسی و عاطفی سرشار باشد که در مورد یک شخصیت اسلامی کتاب بنویسد، در جمع نویسندگان مسلمان شرکت جوید و عرض وجود کند و تا حدود زیادی هم به حقیقت مطلب برسد. لذا اگر کتاب او حائز مقام اول و برنده جایزه میگردد، جای حرفی و بحثی نیست.
او در آغاز کتاب «فاطمة الزهرا، وترٌ فی غمدٍ» مینویسد: «فاطمه زهرا (ع) مقامی والاتر از آن دارد که سندهای تاریخی و روایتی به سوی او اشاره کنند و گرامیتر از آن است که شرح حال گونهها به جانب وی راهنما باشند. فاطمه (علیهاالسلام) را همین چهارچوب کافی است که: وی دختر محمد(ص) و همسر علی(ع) و مادر حسن و حسین(ع) و بزرگ بانوی جهان است.»
و در پایان کتابش میگوید: «فاطمه، ای دخت مصطفی! ای روشنترین چهرهای که زمین را بر روی دو کتف خود بلند کرد، تو جز دو نوبت برای زمین لبخند نزدی: یک بار در سیمای پدر، آن دم که در بستر آرمیده بود و تو را مژده قرب وصل میداد لبخند زدی. و لبخندی دیگر، بدان هنگام گرداگرد لبان تو میگردید که جان بر لب داشتی و واپسین دم خویش را فرو فرستادی... تو همیشه با محبت زیست کردی، تو با پاکی و پاکدامنی زیستی، برای پاکیزهترین مادری که دو ریحانه زادی و پروردی و بر قامت آن دو جامهای از خز بخشندگی پوشاندی... تو زمین را همراه با لبخندی استهزاآمیز رها کردی و به ابدیت پیوستی، ای دختر پیامبر! ای همسر علی! ای مادر حسن و حسین، و ای بزرگ بانوی بانوان همه جهان‌ها و اعصار»
و باز در جای دیگر مینویسد: «قهرمانی نیرویی نیست که مستند به تن و بازو باشد، یا مستند به تاج و تخت، بلکه قهرمانی چیزی است که منطق عقل، رشد و فهم را به کار گیرد، آنگاه هدفها را تعیین کند و برنامه را ترسیم نماید. و قهرمانی زهرا، چیزی جز این معنی بزرگ نبود. از این رو از هر چه عامل روشنایی دیگران میشد بهره گرفت، بی‌آنکه بازوان ناتوان و نزار، و پهلوهای لاغر و نحیف وی در این خواست از مؤثر باشد.»
از کتانی آثاری نیز به فارسی ترجمه شده است و از آن جمله است کتاب «الحسين في حلّة البرفير» که توسط پرویز لولاور در سال ۱۳۷۸ با عنوان «امام حسين عليه السلام در جامعه ارغوانی» به چاپ رسید.
شيوه نگارش این كتاب، تحليلی و نثر آن توصيفی است. كتاب به تحليل عوامل و منشأ تاريخی نهضت عاشورا پرداخته است.
نويسنده در اين راستا وقايع تاريخی را از زمان پيامبر(ص) تا پديد آمدن حادثه عاشورا مورد بررسی قرار داده است. وی تلاش‌های منافقان و تعصبات جاهلی و قبيله‌ای از جمله علل محروم شدن اهل‌بيت عليهم السلام از حقوق‌شان به شمار آورده است.
عناوين مطرح شده در اين كتاب عبارتند از: توطئه‌های مخالفان رسالت و امامت در زمان پيامبر(ص) و حجةالوداع و سرپيچی از لشكر اسامه، انحراف در مسئله گزينش رهبری و خلافت بعد از وفات پيامبر(ص)، چگونگی انتخاب خلفای اول و دوم، شورای شش نفره عمر در محروم كردن اهل‌بيت عليهم السلام از خلافت، خلافت عثمان و تلاش گسترده تر امويان در مقاصد غير‌اسلامی، كارشكنی‌ها عليه استقرار حكومت عادلانه علی(ع)، تحميل صلح به امام حسن(ع)، جنايات معاويه و يزيد و سرانجام پديد آمدن نهضت خونين كربلا.
مرحوم کتانی چند سال برای شرکت در اولین کنگره بین‌المللی «امام خمینی(ره) و فرهنگ عاشورا» به ایران سفر کرد. وی همان سال در مصاحبه با خبرنگاران گفته بود: «انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی، خود امتداد نهضت عاشورای حسینی است. فرهنگ عاشورا همانا فرهنگ مردانگی و بزرگواری است. فرهنگ قیام علیه ظلم و ستم و استبداد و کفر است. همانگونه که امام حسین - علیه السلام - قیام کرد، امام خمینی نیز با همان روش علیه حکومت‌های ظالمانه و کفرآمیز قیام کرد. انقلاب ایران، اولین قیامی است که از فرهنگ عاشورای حسینی به درستی درس گرفته و با موفقیت به ثمر رسیده است. فرهنگ عاشورا، فرهنگ قیام در برابر ظلم و نفی تمام بندگی‌های غیر از خداست؛ نفی زشتی‌ها و پلیدی‌هاست.»
سلیمان کتانی در کتاب «الامام علي نبراس و متراس» (امام علی(ع) مشعلی و دژی) می‌گويد: «چه کم‌اند کسانی که از سرنوشت علی بن ابيطالب(ع) عبرت گرفته باشند... زندگی از ايشان مايه بگيرد و برفراز نسل‌های بشر همچون مشعلی فروزان نهاده باشند تا با سوز و فروز پيوسته‌ای راه بشريت را روشن سازند. و يا همه کمی، به ستون‌هائی می‌مانند که در ميانه پهنه‌های معبدی به پا ايستاده و سنگين‌های توانفرسا را بر دوش گرفته باشند تا از فراز بلندی‌هايش به منار‌ها نور افشانند. بسان کوهسارند، که وزش تند بادهای باران‌ريز و غرش ابرها را به سينه می‌گيرد، تا از چشمه‌ساران دامنه‌اش جويبارهايی با برکت و لطف و زيبایی بردشت‌ها روان گردند. در ميان همين گروه کم شمار چهره علی بن ابيطالب(ع) می‌درخشد. آن هم در هاله‌ای از تابش رسالت. در تاريک‌ترين شبی که طولانی سياهی اعصار و قرون را با خود داشت، و آدمی را به زير خروارها ستم و انحراف به گور سرد خاموشی و فراموشی خوابانده بود...مردی به وجود آمد با گنجينه‌هائی گرانبار از مواهب و استعداد و فضائل که نمی‌شود کسی بدان دست يابد و هم طراز نوابغ و قهرمانان بزرگ نشود.»
از آثار دکتر سلیمان کتانی می‌توان به «الإمام الكاظم ضوء مقهور الشعاع»، «محمد(ع) شاطىء وسحاب»، «الإمام جعفر الصادق ضمير المعادلات»، «الإمام الحسين فی حلة البرفير»، «الإمام زين العابدين عنقود مرصّع»، «فاطمة الزهراء وتر فی غمد»، «الإمام الحسن الكوثر المهدور»، «الإمام علی نبراس ومتراس»، «الإمام الباقر نجی الرسول» اشاره کرد.
مرحوم کتانی دارای تالیفات متعددی است که از آن میان می‌توان دو کتاب در مورد زندگی حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه زهرا(س) را نام برد. دکتر کتانی در مورد سایر امامان معصوم - علیهم السلام - نیز تالیفاتی دارد و در اواخر دست‌اندرکار نوشتن کتابی مفصل و تحقیقی، راجع به امام خمینی(ره) بود.
سليمان کتانی در مورد بيشتر امامان شيعه آثاری را با نثری اديبانه به رشته تحرير در آورد و بارها کتاب‌هايش تجدید چاپ شدند.
در مورد انگیزه تالیف دو کتاب مذکور (در مورد زندگی حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س)) باید گفت: سال‌ها قبل، کتابخانه عربی اسلامی در نجف اشرف، مسابقهای در میان عموم نویسندگان عرب ترتیب داد، تا درباره شخصیت والا و ممتاز مولای متقیان علی بن ابیطالب (ع) قلمفرسایی کنند. در آن مسابقه، این نویسنده چیرهدست لبنانی، با نوشتن کتاب «الإمام علی نبراس و متراس» شرکت جست. پس از بررسی تمام کتب و آثار شرکت داده شده در مسابقه، کتاب سلیمان کتانی مقام نخست را به دست آورد و برنده جایزه اول شد.
بار دوم، همان کتابخانه، نگارش کتابی را در مورد شخصیت بانوی بزرگ اسلام، فاطمه زهرا(س) به مسابقه گذاشت و نویسندگان و محققان و شخصیت‌های علمی و ادبی متعددی در این مسابقه شرکت جستند. این بار نیز سلیمان کتانی با نوشتن کتابی تحت عنوان «فاطمة الزهرا، وترٌ فی غمدٍ» (فاطمه زهرا، زهی در نیام) مقام نخست را به خود اختصاص داد و برنده جایزه شد.
گرچه در این گزینشها، در مرحله اول احتمال تشویق کردن یک فرد مسیحی که در عالم مسایل اسلامی به تحقیق و نگارش پرداخته است بیوجه نیست و باز گرچه همین امر، در صورتی که نوشتههای شرکتکنندگان در مسابقه در سطح مساوی و برابر قرار داشته باشند، خود میتواند مجوز برنده شدن یک فرد مسیحی در مسابقه باشد، ولی با مطالعه کتاب مزبور روشن میشود که این حد اطلاعات و آگاهی و این شور و حماسه قابل تحسین است که یک فرد بیگانه و خارج از اسلام، آنچنان از غنای فرهنگی و ادبی و احساسی و عاطفی سرشار باشد که در مورد یک شخصیت اسلامی کتاب بنویسد، در جمع نویسندگان مسلمان شرکت جوید و عرض وجود کند و تا حدود زیادی هم به حقیقت مطلب برسد. لذا اگر کتاب او حائز مقام اول و برنده جایزه میگردد، جای حرفی و بحثی نیست.
او در آغاز کتاب «فاطمة الزهرا، وترٌ فی غمدٍ» مینویسد: «فاطمه زهرا (ع) مقامی والاتر از آن دارد که سندهای تاریخی و روایتی به سوی او اشاره کنند و گرامیتر از آن است که شرح حال گونهها به جانب وی راهنما باشند. فاطمه (علیهاالسلام) را همین چهارچوب کافی است که: وی دختر محمد(ص) و همسر علی(ع) و مادر حسن و حسین(ع) و بزرگ بانوی جهان است.»
و در پایان کتابش میگوید: «فاطمه، ای دخت مصطفی! ای روشنترین چهرهای که زمین را بر روی دو کتف خود بلند کرد، تو جز دو نوبت برای زمین لبخند نزدی: یک بار در سیمای پدر، آن دم که در بستر آرمیده بود و تو را مژده قرب وصل میداد لبخند زدی. و لبخندی دیگر، بدان هنگام گرداگرد لبان تو میگردید که جان بر لب داشتی و واپسین دم خویش را فرو فرستادی... تو همیشه با محبت زیست کردی، تو با پاکی و پاکدامنی زیستی، برای پاکیزهترین مادری که دو ریحانه زادی و پروردی و بر قامت آن دو جامهای از خز بخشندگی پوشاندی... تو زمین را همراه با لبخندی استهزاآمیز رها کردی و به ابدیت پیوستی، ای دختر پیامبر! ای همسر علی! ای مادر حسن و حسین، و ای بزرگ بانوی بانوان همه جهان‌ها و اعصار»
و باز در جای دیگر مینویسد: «قهرمانی نیرویی نیست که مستند به تن و بازو باشد، یا مستند به تاج و تخت، بلکه قهرمانی چیزی است که منطق عقل، رشد و فهم را به کار گیرد، آنگاه هدفها را تعیین کند و برنامه را ترسیم نماید. و قهرمانی زهرا، چیزی جز این معنی بزرگ نبود. از این رو از هر چه عامل روشنایی دیگران میشد بهره گرفت، بی‌آنکه بازوان ناتوان و نزار، و پهلوهای لاغر و نحیف وی در این خواست از مؤثر باشد.»
از کتانی آثاری نیز به فارسی ترجمه شده است و از آن جمله است کتاب «الحسين في حلّة البرفير» که توسط پرویز لولاور در سال ۱۳۷۸ با عنوان «امام حسين عليه السلام در جامعه ارغوانی» به چاپ رسید.
شيوه نگارش این كتاب، تحليلی و نثر آن توصيفی است. كتاب به تحليل عوامل و منشأ تاريخی نهضت عاشورا پرداخته است.
نويسنده در اين راستا وقايع تاريخی را از زمان پيامبر(ص) تا پديد آمدن حادثه عاشورا مورد بررسی قرار داده است. وی تلاش‌های منافقان و تعصبات جاهلی و قبيله‌ای از جمله علل محروم شدن اهل‌بيت عليهم السلام از حقوق‌شان به شمار آورده است.
عناوين مطرح شده در اين كتاب عبارتند از: توطئه‌های مخالفان رسالت و امامت در زمان پيامبر(ص) و حجةالوداع و سرپيچی از لشكر اسامه، انحراف در مسئله گزينش رهبری و خلافت بعد از وفات پيامبر(ص)، چگونگی انتخاب خلفای اول و دوم، شورای شش نفره عمر در محروم كردن اهل‌بيت عليهم السلام از خلافت، خلافت عثمان و تلاش گسترده تر امويان در مقاصد غير‌اسلامی، كارشكنی‌ها عليه استقرار حكومت عادلانه علی(ع)، تحميل صلح به امام حسن(ع)، جنايات معاويه و يزيد و سرانجام پديد آمدن نهضت خونين كربلا.
مرحوم کتانی چند سال برای شرکت در اولین کنگره بین‌المللی «امام خمینی(ره) و فرهنگ عاشورا» به ایران سفر کرد. وی همان سال در مصاحبه با خبرنگاران گفته بود: «انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی، خود امتداد نهضت عاشورای حسینی است. فرهنگ عاشورا همانا فرهنگ مردانگی و بزرگواری است. فرهنگ قیام علیه ظلم و ستم و استبداد و کفر است. همانگونه که امام حسین - علیه السلام - قیام کرد، امام خمینی نیز با همان روش علیه حکومت‌های ظالمانه و کفرآمیز قیام کرد. انقلاب ایران، اولین قیامی است که از فرهنگ عاشورای حسینی به درستی درس گرفته و با موفقیت به ثمر رسیده است. فرهنگ عاشورا، فرهنگ قیام در برابر ظلم و نفی تمام بندگی‌های غیر از خداست؛ نفی زشتی‌ها و پلیدی‌هاست.»
سلیمان کتانی در کتاب «الامام علي نبراس و متراس» (امام علی(ع) مشعلی و دژی) می‌گويد: «چه کم‌اند کسانی که از سرنوشت علی بن ابيطالب(ع) عبرت گرفته باشند... زندگی از ايشان مايه بگيرد و برفراز نسل‌های بشر همچون مشعلی فروزان نهاده باشند تا با سوز و فروز پيوسته‌ای راه بشريت را روشن سازند. و يا همه کمی، به ستون‌هائی می‌مانند که در ميانه پهنه‌های معبدی به پا ايستاده و سنگين‌های توانفرسا را بر دوش گرفته باشند تا از فراز بلندی‌هايش به منار‌ها نور افشانند. بسان کوهسارند، که وزش تند بادهای باران‌ريز و غرش ابرها را به سينه می‌گيرد، تا از چشمه‌ساران دامنه‌اش جويبارهايی با برکت و لطف و زيبایی بردشت‌ها روان گردند. در ميان همين گروه کم شمار چهره علی بن ابيطالب(ع) می‌درخشد. آن هم در هاله‌ای از تابش رسالت. در تاريک‌ترين شبی که طولانی سياهی اعصار و قرون را با خود داشت، و آدمی را به زير خروارها ستم و انحراف به گور سرد خاموشی و فراموشی خوابانده بود...مردی به وجود آمد با گنجينه‌هائی گرانبار از مواهب و استعداد و فضائل که نمی‌شود کسی بدان دست يابد و هم طراز نوابغ و قهرمانان بزرگ نشود.»
از آثار دکتر سلیمان کتانی می‌توان به «الإمام الكاظم ضوء مقهور الشعاع»، «محمد(ع) شاطىء وسحاب»، «الإمام جعفر الصادق ضمير المعادلات»، «الإمام الحسين فی حلة البرفير»، «الإمام زين العابدين عنقود مرصّع»، «فاطمة الزهراء وتر فی غمد»، «الإمام الحسن الكوثر المهدور»، «الإمام علی نبراس ومتراس»، «الإمام الباقر نجی الرسول» اشاره کرد.
