پیشگامی «فرهنگ» با شب شعر عاشورایی

امروز سی‌وسومین دوره شب شعر عاشورایی شیراز رسماً آغاز می‌شود. قدیمی ترین جریان شعر آیینی در کشور که به صورت خصوصی پایه‌گذاری شده و اداره می‌شود. امسال محور سی‌وسومین دوره «فرزندان حضرت امام حسن؟ع؟ در عاشورا» و همه شاعران بر طبق این موضوع که از سال قبل انتخاب و در فراخوان شهریور ماه هم اعلام شده شعرخوانی خواهند کرد. البته هر ساله قبل از شعرخوانی عمومی یک جلسه شعرخوانی دانشگاهی هم با حضور شاعران شناخته شده در دانشگاه شیراز برگزار می‌شود که این برنامه شب گذشته با حضور نفیسه سادات موسوی، حبیبی کسبی، احمد بابایی و فاطمه افشاریان برگزار شد. هر ساله شاعران و نویسندگان و حتی اهالی سینما در این برنامه شرکت می کنند که نمونه آن حضور ابراهیم حاتمی کیا، مجید مجیدی، سیدمهدی شجاعی، علی موسوی گرمارودی و ... است.

شب شعر عاشورایی شیراز چگونه تشکیل شد در سال 1365 حاج حسین فرهنگ با همراهی احد ده‌بزرگی با توصیه یکی از دوستانش شب شعر عاشورایی را با هزینه شخصی کلید می‌زنند.
آنها با هم قول و قرار می گذارند هزینه برگزاری این شب شعر از هزینه شخصی و البته کمک‌های مردمی تأمین شود و هرگز به سمت بودجه‌های دولتی نروند امری که به گفته متولیان آن تاکنون هم پابرجا بوده است.
عبدالحسین فرهنگ، فرزند مرحوم حسین فرهنگ در مراسمی سال 94 برای پاسداشت این شب شعر و بانی‌اش در خبرگزاری فارس برگزار شد درباره چگونگی شکل‌گیری شب شعر عاشورا گفت:15 خردادماه سال 65 بود که نماز ظهر را در مسجد امام حسین؟ع؟ می‌خواندیم، دوستی پیشنهاد کرد در طول این سال‌ها، شب شعرهایی برای موضوعات مختلف برگزار شده اما تاکنون این اتفاق به نام اهل‌بیت؟ع؟ رخ نداده است. پس از مطرح کردن این پیشنهاد با مرحوم پدرم، درست 133 (به نام حضرت عباس؟ع؟)روز بعد از آن اولین شب شعر عاشورا تشکیل شد. او درباره پدرش هم می گوید: پدرم عشق و علاقه وافری به سیدالشهدا داشت و ملاک سنجش او در مورد افراد هم میزان ارادتشان به سیدالشهداء بود.80 روز از سال در منزل ما روضه برگزار می‌شد، با این حال هر جا مراسم عزاداری بود، وی شرکت می‌کرد. مرحوم پدرم یک کتاب مخزن‌الاشعار خریده بود و به من داده بود تا شب‌ها برایش بخوانم، در حالی که من شعرها را هم درست نمی‌خواندم اما او اشک می‌ریخت. پدرم من عشق و علاقه خاصی به اهل‌بیت به ویژه امام حسین؟ع؟ داشت. هر مردی برای دخل و خرج زندگی خود برنامه دارد، اما هرگاه به ایشان می‌گفتیم برای مجلس امام حسین؟ع؟ چیزی می‌خواهیم تهیه کنیم، مخالفتی نمی‌کرد. گفتیم می‌خواهم سنت هدیه دادن به شاعران سیدالشهداء را به تبعیت از ائمه احیاء کنیم، که ایشان مکثی کردند و اشک از چشمانشان جاری شد و پس از آن موافقت کردند. ایشان ثلث اموال خود را به مجلس امام حسین؟ع؟ اختصاص داده بودند که در اواخر عمرشان سؤال کردم که شب شعر عاشورا هم از ثلث اموال شما سهمی دارد؟ که پاسخ داد که مگر تا الان نبوده؟ نصرالله مردانی از شاعرانی است که در اوج شهرت، اولین شعر عاشورایی خود را برای سیدالشهداء سرود. شاعران بسیاری بودند که در شب شعر عاشورا با امام حسین؟ع؟ معامله کردند و سایر اشعار خود را کنار گذاشته و فقط برای امام حسین؟ع؟ شعر سرودند.

سنگری: شب شعر عاشورای شیراز عمل صالح عصر انقلاب است
یکی از افرادی که از سال‌های اولیه شب شعر عاشورا درگیر این مراسم بود و از لحاظ فکری هم به آنها کمک می کند محمدرضا سنگری است. او درباره نخستین حضورش در شب شعر عاشورایی شیراز می گوید: از زمانی که روز متعلق به حضرت مسلم بن عقیل؟ع؟ بود، در شب شعر عاشورا شرکت کردم. سالی که در شب شعر عاشورا شرکت کردم، یک حلقه جدید را به مجموعه افزودیم و آن حلقه نقد بود. اعتقاد داشتم پیش از آنکه دیگران ما را نقد کنند، خودمان باید این کار را انجام دهیم.برنامه شب شعر شیراز، به این صورت بود که دو شب شعرخوانی بود و روزها یکی، دو شخصیت برجسته برای حاضرین سخنرانی می کردند. اما از آن سالی که در شیراز حاضر شدم، مسأله نقد شعر به طور جدی مطرح شد. نقد شعر به باروری شعر عاشورایی خیلی کمک کرد. در این موقعیت شخصیت‌هایی مانند جواد محدثی ابوالقاسم حسینی ژرفا نقش‌آفرین بودند و طرح بحث می کردند. بعد کم کم شناخته شدیم و مجالی فراهم شد تا نشریه‌ای به نام فرزدق شکل بگیرد. فرزدق در روزگاری به چاپ رسید که تلفن همراه و پیامک وجود نداشت.سنگری درباره جریانی که شب شعر عاشورا ایجاد کرده معتقد است که شب شعر عاشورای شیراز عمل صالح عصر انقلاب است و به همین سبب رفعت پیدا کرده است. با این حال وی و جریان شاعران اصلی این جریان سعی کردند این اتفاق را در حوزه هایی مثل نثرنویسی هم گسترش دهند: به دوستان پیشنهاد دادم که در کنار شب شعر، فرصت نقد ادبی هم برای دوستان فراهم شود. همچنین پیشنهاد شد راجع به شخصیت آن سال نثر ادبی هم نوشته شود.یکی از ویژگی‌های شب شعر عاشورا این است که هر سال یک شخصیت از کربلا را محور شعرگویی قرار می‌دهد: یک بعد شب شعر عاشورای شیراز طرح چهره‌های شناخته کربلا بود. شما اگر پیش از شب شعر عاشورای شیراز کل شعر عاشورایی گذشته را بررسی کنید،درباره شخصیتی به نام جون چیزی نمی‌یابید، شب شعر عاشورای شیراز یک سال را به نام جون نام‌گذاری کرد. این شخصیت‌های ناشناخته پیش از این در شعر عاشورایی ما حضور نداشتند و اگر بودند تنها به نامی از آنها بسنده می‌شد. در شب شعر عاشورا اضلاع گمشده کربلا مطرح شد؛ یعنی شعر تنها در قلمرو سوگ و مرثيه حرکت نمی کرد و روی ابعاد دیگری مانند بعد حماسی کربلا، بعد پیام و درس‌های کربلا و ابعاد عرفانی کربلا مجال و فرصت ظهور و بروز پیدا کرد. این مسأله خود به خود به اینجا رسید که در برنامه شب شعر سخنرانی هم تدارک دیده شد. شب ها تنها مجلس شعرخوانی برگزار نمی شد، بلکه سخنرانی‌هایی برگزار می‌گردید. (برگرفته از کتاب همسایه سدر و همسفر رود)

کرونی:شب شعر عاشورا در عرصه فرهنگ پیشگام بوده است
یکی از شاعرانی که در سال‌های اخیر جزو حلقه اصلی و ستاد این شب شعر است آقای هاشم کرونی است. وی در گفت‌وگو با روزنامه صبح‌نو درباره این شب شعر می‌گوید: شب شعر عاشورا قدیمی‌ترین و مستمرترین حرکت مردمی ادبیات مذهبی و حتی ادبی ایران است که در بخش مردمی و خصوصی شکل گرفته است. به عبارت دیگر می‌توان گفت این شب شعر در ارتباط با فرمایشات رهبر انقلاب در ارتباط با توجه به جریان‌های مردمی و جوان در عرصه فرهنگ پیشگام بوده است و از سی و سه سال پیش این حرکت آغاز شده است. ویژگی مهمی که این شب شعر دارد این است که برای جلوگیری از ضعف تاریخی و عقیدتی شاعران، قبل از فراخوان یک کتابی را به عنوان پیش‌کنگره منتشر می‌کنیم. این کتاب را هر سال دکتر محمدرضا سنگری تألیف می‌کنند که از یک نثر ادبی بهره می‌برد و موضوع سال را می‌نویسند. این کتاب کمک می‌کند که شاعران دچار ضعف معرفتی و تاریخی نشوند. ما یک شبکه توزیع درونی راه‌اندازی کرده‌ایم که در هر استان حداقل یک نفر را انتخاب کرده‌ایم که به صورت داخلی فراخوان و کتاب پیش‌کنگره را برای آنها ارسال می‌کنیم تا آنها در استان‌ها توزیع کنند. این شبکه داخلی سبب شد تا بتوانیم خوب اطلاع‌رسانی کنیم و آثار خوبی به کنگره برسد.