کد مطلب : ۳۴۹۴۴
مروری بر کتاب مصباح الهدی اثر آیتالله وحیدخراسانی
توحید و نبوت و امامت مرهون خون سیدالشهدا(ع)/ ختم قضیه مباهله به نَفَس سیدالشهداء
کتاب «مصباح‌الهدی و سفینه‌النجاه» مجموعه‌ای است از سخنرانی های آیتالله حسین وحید خراسانی که از سال ۱۳۷۴ تا ۱۳۹۳ به مناسبت ایام محرم و عزاداری حضرت اباعبدالله‌الحسین(ع) بیان شده است. این مجالس عموما در مسجد اعظم قم برگزار شده و غالب مخاطبان آن، فضلا و اندیشمندان حوزه بوده‌اند.
این کتاب در بیستمین جلسه از سلسله جلسات نقد کتاب های عاشورایی 10 صبح سه‌شنبه 27 فروردین در بنیاد دعبل نقد می شود.
ناقدان این کتاب محمدرضا سنگری، محمد اسفندیاری و سعید طاووسی مسرور هستند که هر سه عاشورا پژوه و عضو هیئت علمی بنیاد دعبل می باشند.
مجموعه نقد کتاب هاب عاشورایی را ببینید
مروری بر مطالب کتاب
این کتاب در دو جلد تنظیم و منتشر شده است. در انتهای هر جلد فهرست آیات، روایات و منابع آمده است. ضمناً در انتهای هر مجلس پی‌نوشت‌های مفصلی از روایات مربوط به همان بحث آمده که در حقیقت مستندات متنوع متن سخنرانی هستند و از جنبه‌های گوناگون بسیار آموزنده، خواندنی و قابل استفاده است.
محتوای جلد اول
این جلد حاوی بیست و هفت مجلس می‌شود که در ۵۶۰ صفحه به شرح زیر تنظیم و تدوین است:
لرزیدن اظله عرش و گریه جمیع خلایق
مجلس اول به نوعی درآمدی است بر زیارتی که امام صادق(ع) به یونس بن ظبیان آموختند و از جمله در آن عبارتی فرمودند که مجلس نخست به شرح آن گذشت؛ جملة «اشهدُ انّ دمَک سکن فی الخُلد» و بیان مسکن خون امام حسین(ع).
عینیت حقیقت محمدیه و حقیقت حسینیه
در مجلس دوم با استناد به روایت مشهور «حسین منّی و أنا من حسین» خطاب به علمای عامه درباره امامت استدلال شده است. سپس با اشاره به این حقیقت که همه ائمه(ع) نور واحدند، حقیقت محمدیه(ص) را عین حقیقت حسینیه دانسته‌اند.
تربت امام حسین(ع)
در مجلس سوم ضمن بیان اجر مبلغان و دست‌اندرکاران اقامه مجالس عزا، به خواص تربت کربلا اشاره کرده و با استناد به روایات، تربت امام حسین(ع) را شفای هر دردی و سجده بر آن را موجب منورشدن طبقات هفتگانه زمین دانسته‌اند. در ادامه به بیان قبض تربت امام حسین(ع) توسط جبرئیل و سرّ هفت تکبیر پرداخته‌اند.
شناخت عاشورا و دوازده مرتبه معرفت و توحید
آیتالله وحید خراسانی در مجلس چهارم و پنجم با استناد به روایت «الا فمن هداهُُ و ارشده و عَلّمه شریعتنا کان معنا فی الرفیق الاعلی»، بر شناخت عاشورا و بهره‌برداری از این روز تأکید کرده‌اند. سپس با استناد به «حدیث لوح»، به بیان مقام حضرت سیدالشهداء(ع) ارتباط عاشورا با خدا، دین خدا و امام زمان(ع) پرداخته و برخی از وظایف مبلغان را یادآوری کرده‌اند. در ادامه برخی عبارات «دعای عرفه» را شرح داده و در پایان از مسئولان و مردم خواستند که با توجه به تقارن عاشورا با عید نوروز در آن سال، شأن این ماتم عظمی را حفظ کنند و یکپارچه عزادار حضرت اباعبدالله‌الحسین(ع) شوند.
درجه مختص به اباعبدالله(ع) و اکسیر وجود امام حسین(ع)
در مجلس ششم و هفتم با استناد به «آیه نفر» و سایر آیات قرآن، به بیان و توضیح تفقه در دین و انذار پرداخته، انذار را شأن نبوت دانسته‌اند. در ادامه حضرت سیدالشهداء(ع) را سبیل‌الله اعظم معرف کرده و یادآور شده‌اند: زیارت حضرت سیدالشهدا(ع) برابر با 30 حج مبروره مقبوله زاکیه با رسول خداست(ص). در پایان نیز دولت حقه حضرت ولی عصر(ع) را میوه نهایی عاشورا خوانده‌اند..
علم امام حسین(ع) عین علم پیامبر(ع)
در مجلس هشتم به حقیقت انذار و جایگاه منذرین اشاره کرده و با استناد به روایات، علم امام حسین(ع) را عین علم پیامبر اکرم(ص) دانسته‌اند و با ذکر مصائب امام حسین(ع) مجلس را به پایان برده‌اند.
توحید و نبوت و امامت مرهون خون سیدالشهدا(ع)
آیتالله وحید خراسانی در مجلس نهم، علما و مبلغان را به آمادگی برای تبلیغ در ماه محرم و غنیمت شمردن این فرصت سفارش کرده و با استناد به روایات، مقام فقیهی را که در هدایت ایتام آل‌محمد(ص) بکوشد، از یک میلیون مرد عابد و یک میلیون زن عابده برتر دانسته‌اند. در آخر مجلس با بیان مصیبت حضرت سیدالشهداء(ع) توحید، نبوت و امامت را مرهون خون آن حضرت معرفی کرده‌اند.
آبیاری درخت معرفت و عبادت با خون امام حسین(ع)
در مجلس دهم تذکراتی درباره ارزش گوهر عمر، فراتر بودن عظمت و معرفت امام حسین(ع) از درک همه بزرگان، و مقام زائر و عزادار حضرت اباعبدالله الحسین(ع) بیان شده است. در ادامه با ذکر داستان شفایافتن چشم آیتالله بروجردی، اخلاص در دستگاه حضرت سیدالشهداء(ع) را یکی از شرایط ثبت‌نام در دفتر عزاداران عنوان کردند؛ و در پایان برای درک اهمیت دسته‌های عزاداری و رعایت شئون عزاداری تذکراتی داده‌اند.
اشراق آفتاب اباعبدالله(ع)
در مجلس یازدهم بحثی مستقل در مورد «مقام انذار» مطرح کرده و با استناد به قرآن مجید، این مقام را غایت و ثمره تفقّه در دین شمرده است. ایشان نتیجه انذار را احیای قلوب دانسته و یادآوری می‌کنند که احیای قلوب مستلزم سه امر است. اول: وحی که محل تنفس عقل است. دوم: آب حیات که بذرها را در نفوس زنده کند و بر اساس روایات این آب، «حجه ابن الحسن العسکری(ع) است. سوم: نوری که باید بتابد و ادامه حیات وابسته به تابش نور است و آن نور حضرت سیدالشهداست(ع) که از «ظلمات ارض» تا «سماوات عُلا» را فرا گرفته است.
شعائر حسینیه
آیتالله وحید خراسانی در مجلس دوازدهم ضمن بحث علمی در مورد شعائر حسینی، توصیه‌هایی نیز در این زمینه کرده و با بیان روایتی، ائمه(ع) را «باب الله» و بیوت خدا دانسته است. به فرمودة ایشان معرفت خداوند وابسته به معرفت امام حسین(ع) است و راجع به «عارفاً بحقّه» مطالبی بیان کرده‌اند. ایشان روز امام حسین(ع) را از تمامی روزها بالاتر دانسته و اشاره کرده‌اند که امام صادق(ع) برای عزاداران امام حسین(ع) دعا کردند. سپس با بیان فتوای آیتالله نائینی که: «سینه‌زدن و زنجیرزدن برای سیدالشهداء(ع) حتی اگر خون جاری بشود، جایز است»، از مردم می‌خواهد که در این ایام یکپارچه عزادار شوند و دستجات عزاداری پرشورتر گردد.
وظیفه مبلغان، طلب اصلاح
در مجلس سیزدهم ضمن بیان وظایف مبلغان، وظیفه اصلی آنها را طلب اصلاح امت پیامبر اکرم(ص) دانسته است. ایشان به مبلغان سفارش می‌کند که به مردم بیاموزند خواندن «قل هو الله احد» در سه وقت بعد از نماز صبح، شب هنگام خواب و در طول روز و هدیه کردن آن به امام زمان، بستری مناسب برای اثرگذاری و مهیا شدن آنان خواهد بود.
مصباح هدایت، کشتی نجات
آیتالله وحید خراسانی در مجلس چهاردهم ضمن بیان و توضیح شبهه وهن بودن عزاداری، به توضیح این مطلب پرداخته‌اند که حاصل بعثت انبیا و نزول کتب بسته به حرکت سیدالشهداست(ع) و هدف دشمن، سست کردن شعائر حسینی است.
در ادامه توصیه امام رضا(ع) به ابن شبیب درباره گریه بر امام حسین(ع) را مطرح نمودند و به برخی حوادث پس از واقعه کربلا اشاره کردند، از جمله: باریدن خون و خاک سرخ از آسمان، سرخ شدن افق پس از مصیبت عاشورا و صیحه حضرت فاطمه زهرا(س) در مصیبت سیدالشهداء(ع).
دهه اربعین و چهار مرکز عوالم وجود
مجلس پانزدهم مصادف با اربعین است، از این روی ضمن سفارش به برگزاری مراسم اربعین و تکفّل ایتام آل‌محمد(ص)، زیارت اربعین را بر پایه روایت از علامات مؤمن برشمردند و بر اهمیت دعای عهد و سوره توحید تأکید کردند و در ادامه به ضرورت معرفت امام حسن مجتبی(ع) تأکید کردند، و زیارت امام رضا(ع) را همان زیارت پیامبر(ص) شمرده، شهادت خاتم‌الانبیاء را فوق همه این مصیبت‌ها و شهادت قلب عالم وجود معرفی کردند.
ایشان بیان احکام، دفع شبهات، تربیت استعدادها، احیای نفوس در مناطق محروم، بیان حقیقت نماز، آشنایی با امام زمان(عج) و مراقبت در محیطی را که عامه هستند، از وظایف مبلغان برشمردند.
زیارت امام حسین(ع)، زیارت خدا
حضرت آیتالله وحید خراسانی در مجلس شانزدهم، هدایت نفوس را با استناد به آیه «نفر» شرح و توضیح دادند و راه رسیدن به آن را حاملان قرآن و اصحاب لیل برشمردند. ایشان هدایت گمراهان و آشنا نمودن مردم با امام زمان(عج) را از وظایف اصلی مبلغان برشمردند و از آنان خواستند تا از فرصت محرم به‌خوبی استفاده کنند. ایشان در ادامه در عظمت سیدالشهداء(ع) روایتی را خواندند و در مقام زائران امام حسین(ع) روایاتی را همراه با شرح آن ایراد نمودند؛ و در پایان این مجلس به وظیفه مردم در ایام عاشورا اشاره کردند.
ختم قضیه مباهله به نَفَس سیدالشهداء
در مجلس هفدهم ضمن بیان برخی حوادث پس از واقعه کربلا، دعوت به سوی خدا با بیان نعمت‌های خدا را از وظایف مبلغان دانستند و مطالبی ارزشمند در خصوص اهمیت نماز و قرآن و وجود مقدس امام زمان(عج) بیان کرده و یکی از وظایف مبلغان و مردم را هدیه کردن ثواب اعمال مستحبی به امام زمان(عج) دانستند و از مبلغان خواستند که قبل از شروع منبر، «زیارت آل یاسین» خوانده شود که موجب توجه حضرت بقیه‌الله‌الأعظم(عج) به آن مجلس می‌گردد.
اهل بیت(ع) سبیل اعظم پروردگار
آیتالله وحید خراسانی در ابتدای مجلس هجدهم به فضائل امیرالمومنین(ع) اشاره کردند و اخلاص در عمل را از شرایط قبولی عمل دانستند. معطر شدن ملائکه از مجالس اهل بیت(ع) نیز از نکاتی بود که در این مجلس بیان گردید.
منزلت قمر بنی‌هاشم(ع)
در مجلس نوزدهم ضمن تفسیر آیه شریفه «الذین یبلّغون رسالات الله» سخنانی را درباره عظمت و مصیبت حضرت سیدالشهداء(ع) ایراد نمودند و در این خصوص، حدیث «رفاعه» را نقل کردند و به تفسیر سوره فجر که در شأن امام حسین(ع) است، اشاره کردند. سپس به مقام و منزلت حضرت قمر بنی‌هاشم(ع) پرداخته، از امام سجاد(ع) روایت کردند که: «… إن للعباس عندالله تبارک و تعالی منزله یغبطه بها جمیع الشهداء یوم القیامه». در ادامه به کسانی که می‌خواهند نقش قمر بنی‌هاشم را در صورت هنرپیشه‌ها بیاورند، اعتراض شدید کردند و از جوانان خواستند تا تاسوعای آن سال محشری در عزای حضرت ابوالفضل(ع) برپا کنند.
کربلا، عرش خدا
ایشان در مجلس بیستم، کربلا را عرش خدا معرفی کردند و ماه محرم را ماه خدا دانستند و در این مورد روایاتی را بیان کردند و شرح دادند. ایشان در ضمن بیاناتشان به نورانی کردن روح با تلاوت قرآن و مداومت بر سوره فجر تأکید کردند. از محبت امام صادق(ع) به مجالس احیای امر اهل بیت(ع) سخن گفتند و روایاتی را در مورد گریه بر مصیبت حضرت سیدالشهداء(ع) مطرح ساختند. در پایان کلماتی از زیارت اباعبدالله(ع) را خواندند.
جراحت چشم از اشک بر سیدالشهداء(ع) و احیای نفوس
در مجلس بیست و یکم و بیست و دوم روی سخن را مبلغان و طلاب قرار گرفته و احیای نفوس را از مهمترین کارها برشمردند و با استفاده از آیه «الذین یبلغون رسالات الله» و آیه «نفر»، کار مبلغان دینی را همان کار پیامبر اکرم(ص) معرفی کردند. ایشان رسیدن به حقیقت قرآن را طهارت و شرط تأثیر کلام را اخلاص و تقوا دانستند و ضمن بیان روایات و آیات قرآن کریم، داستان‌های پندآموزی را بیان کردند و تمسک به کتاب و عترت را راهی برای فهمیدن و فهماندن دانستند و آشنا نمودن مردم با چهارده معصوم(ع) را از وظایف اصلی مبلغان دانستند.
اشک بر مصیبت سیدالشهداء(ع)
در مجلس بیست و سوم ابتدا به شرح روایت «انّ للحسین محبه مکنونه» پرداختند و سپس با استناد به روایت امیرالمؤمنین(ع) درباره هدایت ضعفا، از ظلمت جهل به نور علم سخن گفتند. ایشان مغتنم نشمردن ایام سوگواری حضرت سیدالشهدا(ع) را مایه حسرت دانسته، به استناد به روایاتی گریه بر امام حسین(ع) تأکید نمودند و در پایان داستان منکر فضیلت اشک، محروم از حوض کوثر را نقل کردند.
بذل خون دل
آیتالله وحید خراسانی در مجلس بیست و چهارم شرط اول تبلیغ را تقوا و تصفیه درون بیان کردند. سپس جانفشانی اصحاب امام حسین(ع) و بذل خون دل در سیدالشهداء را یادآور شده و این زمینه به توضیح و شرح پرداختند، و با اشاره به داستان غلام سیاه امام حسین(ع) بر باز بودن این راه تأکید کرده به شرح روایت «حببنی الی خلقی و حبب خلقی الی» پرداختند. سپس مناقشه در گریه، نوحه‌سرایی و سینه‌زنی را از بزرگترین علائم غضب خدا دانستند و گفتند: «آنچه این مملکت را حفظ می‌کند، فقط و فقط عاشوراست و فاطمیه»، و در پایان داستانی شنیدنی را در این موضوع نقل کردند.
پناه فطرس ملک
آیتالله وحید خراسانی در مجلس بیست و پنجم جهت آماده شدن برای اربعین امام حسین(ع) سخنانی ایراد کردند و با خواندن بخشهایی از «دعای عهد»، به شرح و توضیح آن پرداخته و متعلق عهده و عقد و بیعت با امام زمان(ع) را یاری اهل‌بیت به قلب و زبان و دست دانستند و در این خصوص روایاتی را بیان کردند. ایشان بر لزوم مقابله با وهابیت، بهائیت و مسیحیت تأکید فراوان داشتند و در این جهت به مسئولان امر تذکرات فرهنگی را گوشزد کردند. در ادامه نصرت امام زمان(ع) را وظیفه همه معرفی کردند و با استناد به روایت «کما وهبت الحسین لمحمد جده» سیدالهشدا(ع) را «هبه» خدا به خاتم انبیاء(ص) دانستند و در پایان جریان فطرس ملک و پناه او به گهواره امام حسین(ع) را عنوان کردند.
سلام خدا بر قمر بنی‌هاشم
مجلس بیست و ششم را با ذکر «لایوم کیومک یا ابا عبدالله» آغاز و تاکید کردند که هیچ روزی برتر از روز امام حسین(ع) نیست. سپس با نقل روایت «استماع العلم و حفظه و العمل به و نشره» بر نشر علم تأکید نمودند و داستانی از حضرت صدیقه طاهره(ع) نقل کردند. در ادامه فضائل قمر بنی‌هاشم ابوالفضل‌العباس از جمله سلام خدا بر قمر بنی‌هاشم، ذکر اباالفضل العباس در علیین را برشمردند و با اشعاری جانسوز و عبارات حزن‌انگیز دلها را کربلائی کردند.
اصحاب امام حسین(ع)، ربانیون و خاصان خدا
آیتالله خراسانی در مجلس بیست و هفتم با تأکید بر تفقه و انذار گفتند: هر نفسی باید دو محصول بدهد، کلمه اولی: «لیتفقّهوا فی الدین» … دوم: «لینذروا قومهم» و فصل این محصولات هم دهه آخر صفر است. ایشان در این موضوع داستانی از تجلیل میرزای شیرازی از شیخی با لباس مندرس را نقل کردند و در ادامه به ذکر مقام اصحاب حضرت سیدالشهداء(ع) پرداختند و گفتند که جمیع علما از درک ارواح اصحاب اباعبدالله(ع) عاجزند. ایشان برخی سخنان اصحاب را نقل کرده و با استناد به روایات به منازل ایشان اشاره کردند.
جلد دوم شامل ده مجلس و در ۵۴۴ صفحه منتشر شده است؛
عزای امام حسین(ع) در آفاق و عوالم وجود
در مجلس اول آیت‌الله‌العظمی وحید خراسانی به عزاداری امام‌حسین(ع) در دیگر عوالم وجود اشاره کردند و در این زمینه خدای تعالی را اولین عزادار امام حسین(ع) معرفی نمودند و به تفسیر آیاتی از سوره فجر که در شأن امام حسین(ع) است پرداختند. سپس تداوم فقه را یکی از آثار حرکت امام (ع) برشمردند و ضمن توضیحاتی در فقه شیعی، آن را برتر دانسته و داستان‌هایی در این زمینه ذکر کردند.
اهداف قیام اباعبدالله(ع)
ایشان در مجلس دوم اهداف حرکت حضرت اباعبدالله(ع) را مورد بررسی قرار دادند و جریانانی از واقعه عاشورا را از زبان عالمان سنی بیان کردند. در ادامه پنج هدف از اهداف امام حسین(ع) را برشمرده، توضیح دادند و در پایان مطالبی درباره صبح عاشورا و قمر بنی‌هاشم، عطش ذوالجناح و ننوشیدن آب و وداع آخر ایراد کردند.
سیدالشهداء(ع)، عقل و اراده منزه از اوهام
مرجع عالیقدر عالم تشیع مجلس سوم را با موضوع کمالات در گرو علم و عمل آغاز کردند و در ادامه حقیقت حکمت و نتیجه تخلف از قانون تکوین الهی را مورد بررسی قرار دادند و در مورد نعمت عقل مطالبی فرمودند. ایشان در مورد روز اربعین و احترام این روز نیز توضیحاتی دادند.
شفاعت کبرای محشر
آیتالله وحید خراسانی مجلس چهارم در جلد دوم را با آیه ۱۳ـ۱۴ سوره اسرا «و کل إنسان الزمناه… اقرا کتابک کفی بنفسک الیوم علیک حسیبا» آغاز کرده است. در ادامه به بحث شفاعت از ناحیه امام حسین(ع) و حضرت زهرا(س) پرداختند و این موضوع را مورد بررسی قرار دادند.
لرزش عرش اعلی از خون اباعبدالله(ع)
در مجلس پنجم مباحث تاریخی از جمله نامه مروان به معاویه، نامه و جواب امام حسین(ع) به معاویه، وصیت امیرالمؤمنین(ع) به امام حسین(ع) و اعتراف معاویه به پاکی و بی‌عیبی امام حسین(ع) را می‌توان نام برد.
امام حسین(ع) پرچمدار توحید در محبت
آیتالله وحید خراسانی امام حسین(ع) را پرچمدار توحید در محبت می‌دانند و به بررسی مراتب توحید در مجلس ششم پرداختند. ایشان در ادامه با توجه به «دعای عرفه» از معرفه‌الله بالله سخن گفتند و در پایان به سپردن مواریث به امام سجاد(ع) و عظمت زینب کبری(س) اشاره کردند.
اباعبدالله الحسین(ع) اکسیر عالم وجود
مجلس هفتم با تفسیر آیه ۵ از سوره مبارکه حج شروع شده است. در این مجلس استدلاهایی بر معاد نیز آمده و به عظمت وجود مقدس امیرالمؤمنین(ع) نیز پرداخته شده است. ایشان در پایان امام‌حسین(ع) را اکسیر عالم وجود دانسته و این مطلب را مورد کندوکاو قرار دادند.
قبولی اعمال در پرتو نور سیدالشهداء(ع (
در مجلس هشتم قبولی اعمال را در پرتو نور سیدالشهدا(ع) شمرده شده و با مقدمه‌ای از عقل و وظایف مردم در قبال عقل آغاز کردند و در ادامه به موضوع مادی‌گرایی پرداختند و ضمن آوردن روایت معاذ، گناهانی را که موجب رد شدن اعمال می‌شوند برشمردند. در پایان به قبولی اعمال یا سجده بر تربت سیدالشهدا(ع) اشاره کردند و حکایاتی را نقل نمودند.
انقلاب ناگهانی نظام وجود در عاشورا
آیتالله وحید در مجلس نهم به انقلاب نظام وجود در عاشورا می‌پردازد و ریشه عظمت عاشورا را مورد بررسی قرار می‌دهد. ایشان وضعیت آخرالزمان را با توجه به روایت امام علی(ع) «مساجد هم یومیذ عامره…» توضیح می‌دهند و اقامه عزا برای حضرت سیدالشهدا(ع) را سنت و ترک آن را بدعت می‌دانند. نکته مهمی هم که در این مجلس مورد بررسی قرار داده‌اند، گسسته شدن شیرازه قوانین خلقت در شهادت امام حسین(ع) است. ایشان در این مجلس تذکرات اخلاقی نیز می‌دهند؛ از جمله اینکه: هر کس هستی و هرکاره که هستی، بیا… این کار که می‌گویم یقین دارم و … به خود امام‌حسین(ع) قسم، اینقدر این دستگاه در نزد خداوند اعتبار دارد که هر آلوده‌ای امشب وارد این حسینیه شده، اگر او وساطت کند، پاکیزه بیرون خواهد رفت… ای گریه‌کنندگانی که در این شبها و روزها بر امام حسین(ع) اشک ریختید، این چشم پاک را دیگر به صورت بیگانگان آلوده نکنید…
چشمه راحوما در کربلا و عطش سیدالشهداء
استاد برجسته حوزه قم در مجلس پایانی با مقدمه‌ای در مورد استعداد تکامل و ترقی بشر سخن به میان آورده، فرمودند بین موجودات عالم فقط بشر است که حدشکن است؛ و این موضوع را توضیح داده‌اند. ایشان در این مجلس به معنی واقعی آدمیّت و رشد صنعت و سیر در تکامل آدمیّت پرداخته، در ادامه خطرات آخرالزمان و کسانی را که مورد لعن خداوند هستند بیان کردند. ایشان در ضمن بیاناتی راجع به نماز، تارک‌الصلاه را محروم از شفاعت و تابش نور امام حسین(ع) معرفی کردند و راه معرفت امام را بیان نمودند. سپس این مجلس را با داستان‌ها و حکایاتی زیبا ادامه دادند و در پایان مطالبی درباره حضرت علی اکبر(ع) نقل کردند.
کتاب مصباح‌الهدی و سفینه النجاه، جلد یک، ۵۶۰ صفحه وزیری، گالینگور، ۱۳هزار تومان؛ جلد دوم، ۵۴۴ صفحه، ۱۳هزار تومان توسط انتشارات مدرسه الامام باقرالعلوم(ع) منتشر شده است.
این کتاب در بیستمین جلسه از سلسله جلسات نقد کتاب های عاشورایی 10 صبح سه‌شنبه 27 فروردین در بنیاد دعبل نقد می شود.
ناقدان این کتاب محمدرضا سنگری، محمد اسفندیاری و سعید طاووسی مسرور هستند که هر سه عاشورا پژوه و عضو هیئت علمی بنیاد دعبل می باشند.
مجموعه نقد کتاب هاب عاشورایی را ببینید
مروری بر مطالب کتاب
این کتاب در دو جلد تنظیم و منتشر شده است. در انتهای هر جلد فهرست آیات، روایات و منابع آمده است. ضمناً در انتهای هر مجلس پی‌نوشت‌های مفصلی از روایات مربوط به همان بحث آمده که در حقیقت مستندات متنوع متن سخنرانی هستند و از جنبه‌های گوناگون بسیار آموزنده، خواندنی و قابل استفاده است.
محتوای جلد اول
این جلد حاوی بیست و هفت مجلس می‌شود که در ۵۶۰ صفحه به شرح زیر تنظیم و تدوین است:
لرزیدن اظله عرش و گریه جمیع خلایق
مجلس اول به نوعی درآمدی است بر زیارتی که امام صادق(ع) به یونس بن ظبیان آموختند و از جمله در آن عبارتی فرمودند که مجلس نخست به شرح آن گذشت؛ جملة «اشهدُ انّ دمَک سکن فی الخُلد» و بیان مسکن خون امام حسین(ع).
عینیت حقیقت محمدیه و حقیقت حسینیه
در مجلس دوم با استناد به روایت مشهور «حسین منّی و أنا من حسین» خطاب به علمای عامه درباره امامت استدلال شده است. سپس با اشاره به این حقیقت که همه ائمه(ع) نور واحدند، حقیقت محمدیه(ص) را عین حقیقت حسینیه دانسته‌اند.
تربت امام حسین(ع)
در مجلس سوم ضمن بیان اجر مبلغان و دست‌اندرکاران اقامه مجالس عزا، به خواص تربت کربلا اشاره کرده و با استناد به روایات، تربت امام حسین(ع) را شفای هر دردی و سجده بر آن را موجب منورشدن طبقات هفتگانه زمین دانسته‌اند. در ادامه به بیان قبض تربت امام حسین(ع) توسط جبرئیل و سرّ هفت تکبیر پرداخته‌اند.
شناخت عاشورا و دوازده مرتبه معرفت و توحید
آیتالله وحید خراسانی در مجلس چهارم و پنجم با استناد به روایت «الا فمن هداهُُ و ارشده و عَلّمه شریعتنا کان معنا فی الرفیق الاعلی»، بر شناخت عاشورا و بهره‌برداری از این روز تأکید کرده‌اند. سپس با استناد به «حدیث لوح»، به بیان مقام حضرت سیدالشهداء(ع) ارتباط عاشورا با خدا، دین خدا و امام زمان(ع) پرداخته و برخی از وظایف مبلغان را یادآوری کرده‌اند. در ادامه برخی عبارات «دعای عرفه» را شرح داده و در پایان از مسئولان و مردم خواستند که با توجه به تقارن عاشورا با عید نوروز در آن سال، شأن این ماتم عظمی را حفظ کنند و یکپارچه عزادار حضرت اباعبدالله‌الحسین(ع) شوند.
درجه مختص به اباعبدالله(ع) و اکسیر وجود امام حسین(ع)
در مجلس ششم و هفتم با استناد به «آیه نفر» و سایر آیات قرآن، به بیان و توضیح تفقه در دین و انذار پرداخته، انذار را شأن نبوت دانسته‌اند. در ادامه حضرت سیدالشهداء(ع) را سبیل‌الله اعظم معرف کرده و یادآور شده‌اند: زیارت حضرت سیدالشهدا(ع) برابر با 30 حج مبروره مقبوله زاکیه با رسول خداست(ص). در پایان نیز دولت حقه حضرت ولی عصر(ع) را میوه نهایی عاشورا خوانده‌اند..
علم امام حسین(ع) عین علم پیامبر(ع)
در مجلس هشتم به حقیقت انذار و جایگاه منذرین اشاره کرده و با استناد به روایات، علم امام حسین(ع) را عین علم پیامبر اکرم(ص) دانسته‌اند و با ذکر مصائب امام حسین(ع) مجلس را به پایان برده‌اند.
توحید و نبوت و امامت مرهون خون سیدالشهدا(ع)
آیتالله وحید خراسانی در مجلس نهم، علما و مبلغان را به آمادگی برای تبلیغ در ماه محرم و غنیمت شمردن این فرصت سفارش کرده و با استناد به روایات، مقام فقیهی را که در هدایت ایتام آل‌محمد(ص) بکوشد، از یک میلیون مرد عابد و یک میلیون زن عابده برتر دانسته‌اند. در آخر مجلس با بیان مصیبت حضرت سیدالشهداء(ع) توحید، نبوت و امامت را مرهون خون آن حضرت معرفی کرده‌اند.
آبیاری درخت معرفت و عبادت با خون امام حسین(ع)
در مجلس دهم تذکراتی درباره ارزش گوهر عمر، فراتر بودن عظمت و معرفت امام حسین(ع) از درک همه بزرگان، و مقام زائر و عزادار حضرت اباعبدالله الحسین(ع) بیان شده است. در ادامه با ذکر داستان شفایافتن چشم آیتالله بروجردی، اخلاص در دستگاه حضرت سیدالشهداء(ع) را یکی از شرایط ثبت‌نام در دفتر عزاداران عنوان کردند؛ و در پایان برای درک اهمیت دسته‌های عزاداری و رعایت شئون عزاداری تذکراتی داده‌اند.
اشراق آفتاب اباعبدالله(ع)
در مجلس یازدهم بحثی مستقل در مورد «مقام انذار» مطرح کرده و با استناد به قرآن مجید، این مقام را غایت و ثمره تفقّه در دین شمرده است. ایشان نتیجه انذار را احیای قلوب دانسته و یادآوری می‌کنند که احیای قلوب مستلزم سه امر است. اول: وحی که محل تنفس عقل است. دوم: آب حیات که بذرها را در نفوس زنده کند و بر اساس روایات این آب، «حجه ابن الحسن العسکری(ع) است. سوم: نوری که باید بتابد و ادامه حیات وابسته به تابش نور است و آن نور حضرت سیدالشهداست(ع) که از «ظلمات ارض» تا «سماوات عُلا» را فرا گرفته است.
شعائر حسینیه
آیتالله وحید خراسانی در مجلس دوازدهم ضمن بحث علمی در مورد شعائر حسینی، توصیه‌هایی نیز در این زمینه کرده و با بیان روایتی، ائمه(ع) را «باب الله» و بیوت خدا دانسته است. به فرمودة ایشان معرفت خداوند وابسته به معرفت امام حسین(ع) است و راجع به «عارفاً بحقّه» مطالبی بیان کرده‌اند. ایشان روز امام حسین(ع) را از تمامی روزها بالاتر دانسته و اشاره کرده‌اند که امام صادق(ع) برای عزاداران امام حسین(ع) دعا کردند. سپس با بیان فتوای آیتالله نائینی که: «سینه‌زدن و زنجیرزدن برای سیدالشهداء(ع) حتی اگر خون جاری بشود، جایز است»، از مردم می‌خواهد که در این ایام یکپارچه عزادار شوند و دستجات عزاداری پرشورتر گردد.
وظیفه مبلغان، طلب اصلاح
در مجلس سیزدهم ضمن بیان وظایف مبلغان، وظیفه اصلی آنها را طلب اصلاح امت پیامبر اکرم(ص) دانسته است. ایشان به مبلغان سفارش می‌کند که به مردم بیاموزند خواندن «قل هو الله احد» در سه وقت بعد از نماز صبح، شب هنگام خواب و در طول روز و هدیه کردن آن به امام زمان، بستری مناسب برای اثرگذاری و مهیا شدن آنان خواهد بود.
مصباح هدایت، کشتی نجات
آیتالله وحید خراسانی در مجلس چهاردهم ضمن بیان و توضیح شبهه وهن بودن عزاداری، به توضیح این مطلب پرداخته‌اند که حاصل بعثت انبیا و نزول کتب بسته به حرکت سیدالشهداست(ع) و هدف دشمن، سست کردن شعائر حسینی است.
در ادامه توصیه امام رضا(ع) به ابن شبیب درباره گریه بر امام حسین(ع) را مطرح نمودند و به برخی حوادث پس از واقعه کربلا اشاره کردند، از جمله: باریدن خون و خاک سرخ از آسمان، سرخ شدن افق پس از مصیبت عاشورا و صیحه حضرت فاطمه زهرا(س) در مصیبت سیدالشهداء(ع).
دهه اربعین و چهار مرکز عوالم وجود
مجلس پانزدهم مصادف با اربعین است، از این روی ضمن سفارش به برگزاری مراسم اربعین و تکفّل ایتام آل‌محمد(ص)، زیارت اربعین را بر پایه روایت از علامات مؤمن برشمردند و بر اهمیت دعای عهد و سوره توحید تأکید کردند و در ادامه به ضرورت معرفت امام حسن مجتبی(ع) تأکید کردند، و زیارت امام رضا(ع) را همان زیارت پیامبر(ص) شمرده، شهادت خاتم‌الانبیاء را فوق همه این مصیبت‌ها و شهادت قلب عالم وجود معرفی کردند.
ایشان بیان احکام، دفع شبهات، تربیت استعدادها، احیای نفوس در مناطق محروم، بیان حقیقت نماز، آشنایی با امام زمان(عج) و مراقبت در محیطی را که عامه هستند، از وظایف مبلغان برشمردند.
زیارت امام حسین(ع)، زیارت خدا
حضرت آیتالله وحید خراسانی در مجلس شانزدهم، هدایت نفوس را با استناد به آیه «نفر» شرح و توضیح دادند و راه رسیدن به آن را حاملان قرآن و اصحاب لیل برشمردند. ایشان هدایت گمراهان و آشنا نمودن مردم با امام زمان(عج) را از وظایف اصلی مبلغان برشمردند و از آنان خواستند تا از فرصت محرم به‌خوبی استفاده کنند. ایشان در ادامه در عظمت سیدالشهداء(ع) روایتی را خواندند و در مقام زائران امام حسین(ع) روایاتی را همراه با شرح آن ایراد نمودند؛ و در پایان این مجلس به وظیفه مردم در ایام عاشورا اشاره کردند.
ختم قضیه مباهله به نَفَس سیدالشهداء
در مجلس هفدهم ضمن بیان برخی حوادث پس از واقعه کربلا، دعوت به سوی خدا با بیان نعمت‌های خدا را از وظایف مبلغان دانستند و مطالبی ارزشمند در خصوص اهمیت نماز و قرآن و وجود مقدس امام زمان(عج) بیان کرده و یکی از وظایف مبلغان و مردم را هدیه کردن ثواب اعمال مستحبی به امام زمان(عج) دانستند و از مبلغان خواستند که قبل از شروع منبر، «زیارت آل یاسین» خوانده شود که موجب توجه حضرت بقیه‌الله‌الأعظم(عج) به آن مجلس می‌گردد.
اهل بیت(ع) سبیل اعظم پروردگار
آیتالله وحید خراسانی در ابتدای مجلس هجدهم به فضائل امیرالمومنین(ع) اشاره کردند و اخلاص در عمل را از شرایط قبولی عمل دانستند. معطر شدن ملائکه از مجالس اهل بیت(ع) نیز از نکاتی بود که در این مجلس بیان گردید.
منزلت قمر بنی‌هاشم(ع)
در مجلس نوزدهم ضمن تفسیر آیه شریفه «الذین یبلّغون رسالات الله» سخنانی را درباره عظمت و مصیبت حضرت سیدالشهداء(ع) ایراد نمودند و در این خصوص، حدیث «رفاعه» را نقل کردند و به تفسیر سوره فجر که در شأن امام حسین(ع) است، اشاره کردند. سپس به مقام و منزلت حضرت قمر بنی‌هاشم(ع) پرداخته، از امام سجاد(ع) روایت کردند که: «… إن للعباس عندالله تبارک و تعالی منزله یغبطه بها جمیع الشهداء یوم القیامه». در ادامه به کسانی که می‌خواهند نقش قمر بنی‌هاشم را در صورت هنرپیشه‌ها بیاورند، اعتراض شدید کردند و از جوانان خواستند تا تاسوعای آن سال محشری در عزای حضرت ابوالفضل(ع) برپا کنند.
کربلا، عرش خدا
ایشان در مجلس بیستم، کربلا را عرش خدا معرفی کردند و ماه محرم را ماه خدا دانستند و در این مورد روایاتی را بیان کردند و شرح دادند. ایشان در ضمن بیاناتشان به نورانی کردن روح با تلاوت قرآن و مداومت بر سوره فجر تأکید کردند. از محبت امام صادق(ع) به مجالس احیای امر اهل بیت(ع) سخن گفتند و روایاتی را در مورد گریه بر مصیبت حضرت سیدالشهداء(ع) مطرح ساختند. در پایان کلماتی از زیارت اباعبدالله(ع) را خواندند.
جراحت چشم از اشک بر سیدالشهداء(ع) و احیای نفوس
در مجلس بیست و یکم و بیست و دوم روی سخن را مبلغان و طلاب قرار گرفته و احیای نفوس را از مهمترین کارها برشمردند و با استفاده از آیه «الذین یبلغون رسالات الله» و آیه «نفر»، کار مبلغان دینی را همان کار پیامبر اکرم(ص) معرفی کردند. ایشان رسیدن به حقیقت قرآن را طهارت و شرط تأثیر کلام را اخلاص و تقوا دانستند و ضمن بیان روایات و آیات قرآن کریم، داستان‌های پندآموزی را بیان کردند و تمسک به کتاب و عترت را راهی برای فهمیدن و فهماندن دانستند و آشنا نمودن مردم با چهارده معصوم(ع) را از وظایف اصلی مبلغان دانستند.
اشک بر مصیبت سیدالشهداء(ع)
در مجلس بیست و سوم ابتدا به شرح روایت «انّ للحسین محبه مکنونه» پرداختند و سپس با استناد به روایت امیرالمؤمنین(ع) درباره هدایت ضعفا، از ظلمت جهل به نور علم سخن گفتند. ایشان مغتنم نشمردن ایام سوگواری حضرت سیدالشهدا(ع) را مایه حسرت دانسته، به استناد به روایاتی گریه بر امام حسین(ع) تأکید نمودند و در پایان داستان منکر فضیلت اشک، محروم از حوض کوثر را نقل کردند.
بذل خون دل
آیتالله وحید خراسانی در مجلس بیست و چهارم شرط اول تبلیغ را تقوا و تصفیه درون بیان کردند. سپس جانفشانی اصحاب امام حسین(ع) و بذل خون دل در سیدالشهداء را یادآور شده و این زمینه به توضیح و شرح پرداختند، و با اشاره به داستان غلام سیاه امام حسین(ع) بر باز بودن این راه تأکید کرده به شرح روایت «حببنی الی خلقی و حبب خلقی الی» پرداختند. سپس مناقشه در گریه، نوحه‌سرایی و سینه‌زنی را از بزرگترین علائم غضب خدا دانستند و گفتند: «آنچه این مملکت را حفظ می‌کند، فقط و فقط عاشوراست و فاطمیه»، و در پایان داستانی شنیدنی را در این موضوع نقل کردند.
پناه فطرس ملک
آیتالله وحید خراسانی در مجلس بیست و پنجم جهت آماده شدن برای اربعین امام حسین(ع) سخنانی ایراد کردند و با خواندن بخشهایی از «دعای عهد»، به شرح و توضیح آن پرداخته و متعلق عهده و عقد و بیعت با امام زمان(ع) را یاری اهل‌بیت به قلب و زبان و دست دانستند و در این خصوص روایاتی را بیان کردند. ایشان بر لزوم مقابله با وهابیت، بهائیت و مسیحیت تأکید فراوان داشتند و در این جهت به مسئولان امر تذکرات فرهنگی را گوشزد کردند. در ادامه نصرت امام زمان(ع) را وظیفه همه معرفی کردند و با استناد به روایت «کما وهبت الحسین لمحمد جده» سیدالهشدا(ع) را «هبه» خدا به خاتم انبیاء(ص) دانستند و در پایان جریان فطرس ملک و پناه او به گهواره امام حسین(ع) را عنوان کردند.
سلام خدا بر قمر بنی‌هاشم
مجلس بیست و ششم را با ذکر «لایوم کیومک یا ابا عبدالله» آغاز و تاکید کردند که هیچ روزی برتر از روز امام حسین(ع) نیست. سپس با نقل روایت «استماع العلم و حفظه و العمل به و نشره» بر نشر علم تأکید نمودند و داستانی از حضرت صدیقه طاهره(ع) نقل کردند. در ادامه فضائل قمر بنی‌هاشم ابوالفضل‌العباس از جمله سلام خدا بر قمر بنی‌هاشم، ذکر اباالفضل العباس در علیین را برشمردند و با اشعاری جانسوز و عبارات حزن‌انگیز دلها را کربلائی کردند.
اصحاب امام حسین(ع)، ربانیون و خاصان خدا
آیتالله خراسانی در مجلس بیست و هفتم با تأکید بر تفقه و انذار گفتند: هر نفسی باید دو محصول بدهد، کلمه اولی: «لیتفقّهوا فی الدین» … دوم: «لینذروا قومهم» و فصل این محصولات هم دهه آخر صفر است. ایشان در این موضوع داستانی از تجلیل میرزای شیرازی از شیخی با لباس مندرس را نقل کردند و در ادامه به ذکر مقام اصحاب حضرت سیدالشهداء(ع) پرداختند و گفتند که جمیع علما از درک ارواح اصحاب اباعبدالله(ع) عاجزند. ایشان برخی سخنان اصحاب را نقل کرده و با استناد به روایات به منازل ایشان اشاره کردند.
جلد دوم شامل ده مجلس و در ۵۴۴ صفحه منتشر شده است؛
عزای امام حسین(ع) در آفاق و عوالم وجود
در مجلس اول آیت‌الله‌العظمی وحید خراسانی به عزاداری امام‌حسین(ع) در دیگر عوالم وجود اشاره کردند و در این زمینه خدای تعالی را اولین عزادار امام حسین(ع) معرفی نمودند و به تفسیر آیاتی از سوره فجر که در شأن امام حسین(ع) است پرداختند. سپس تداوم فقه را یکی از آثار حرکت امام (ع) برشمردند و ضمن توضیحاتی در فقه شیعی، آن را برتر دانسته و داستان‌هایی در این زمینه ذکر کردند.
اهداف قیام اباعبدالله(ع)
ایشان در مجلس دوم اهداف حرکت حضرت اباعبدالله(ع) را مورد بررسی قرار دادند و جریانانی از واقعه عاشورا را از زبان عالمان سنی بیان کردند. در ادامه پنج هدف از اهداف امام حسین(ع) را برشمرده، توضیح دادند و در پایان مطالبی درباره صبح عاشورا و قمر بنی‌هاشم، عطش ذوالجناح و ننوشیدن آب و وداع آخر ایراد کردند.
سیدالشهداء(ع)، عقل و اراده منزه از اوهام
مرجع عالیقدر عالم تشیع مجلس سوم را با موضوع کمالات در گرو علم و عمل آغاز کردند و در ادامه حقیقت حکمت و نتیجه تخلف از قانون تکوین الهی را مورد بررسی قرار دادند و در مورد نعمت عقل مطالبی فرمودند. ایشان در مورد روز اربعین و احترام این روز نیز توضیحاتی دادند.
شفاعت کبرای محشر
آیتالله وحید خراسانی مجلس چهارم در جلد دوم را با آیه ۱۳ـ۱۴ سوره اسرا «و کل إنسان الزمناه… اقرا کتابک کفی بنفسک الیوم علیک حسیبا» آغاز کرده است. در ادامه به بحث شفاعت از ناحیه امام حسین(ع) و حضرت زهرا(س) پرداختند و این موضوع را مورد بررسی قرار دادند.
لرزش عرش اعلی از خون اباعبدالله(ع)
در مجلس پنجم مباحث تاریخی از جمله نامه مروان به معاویه، نامه و جواب امام حسین(ع) به معاویه، وصیت امیرالمؤمنین(ع) به امام حسین(ع) و اعتراف معاویه به پاکی و بی‌عیبی امام حسین(ع) را می‌توان نام برد.
امام حسین(ع) پرچمدار توحید در محبت
آیتالله وحید خراسانی امام حسین(ع) را پرچمدار توحید در محبت می‌دانند و به بررسی مراتب توحید در مجلس ششم پرداختند. ایشان در ادامه با توجه به «دعای عرفه» از معرفه‌الله بالله سخن گفتند و در پایان به سپردن مواریث به امام سجاد(ع) و عظمت زینب کبری(س) اشاره کردند.
اباعبدالله الحسین(ع) اکسیر عالم وجود
مجلس هفتم با تفسیر آیه ۵ از سوره مبارکه حج شروع شده است. در این مجلس استدلاهایی بر معاد نیز آمده و به عظمت وجود مقدس امیرالمؤمنین(ع) نیز پرداخته شده است. ایشان در پایان امام‌حسین(ع) را اکسیر عالم وجود دانسته و این مطلب را مورد کندوکاو قرار دادند.
قبولی اعمال در پرتو نور سیدالشهداء(ع (
در مجلس هشتم قبولی اعمال را در پرتو نور سیدالشهدا(ع) شمرده شده و با مقدمه‌ای از عقل و وظایف مردم در قبال عقل آغاز کردند و در ادامه به موضوع مادی‌گرایی پرداختند و ضمن آوردن روایت معاذ، گناهانی را که موجب رد شدن اعمال می‌شوند برشمردند. در پایان به قبولی اعمال یا سجده بر تربت سیدالشهدا(ع) اشاره کردند و حکایاتی را نقل نمودند.
انقلاب ناگهانی نظام وجود در عاشورا
آیتالله وحید در مجلس نهم به انقلاب نظام وجود در عاشورا می‌پردازد و ریشه عظمت عاشورا را مورد بررسی قرار می‌دهد. ایشان وضعیت آخرالزمان را با توجه به روایت امام علی(ع) «مساجد هم یومیذ عامره…» توضیح می‌دهند و اقامه عزا برای حضرت سیدالشهدا(ع) را سنت و ترک آن را بدعت می‌دانند. نکته مهمی هم که در این مجلس مورد بررسی قرار داده‌اند، گسسته شدن شیرازه قوانین خلقت در شهادت امام حسین(ع) است. ایشان در این مجلس تذکرات اخلاقی نیز می‌دهند؛ از جمله اینکه: هر کس هستی و هرکاره که هستی، بیا… این کار که می‌گویم یقین دارم و … به خود امام‌حسین(ع) قسم، اینقدر این دستگاه در نزد خداوند اعتبار دارد که هر آلوده‌ای امشب وارد این حسینیه شده، اگر او وساطت کند، پاکیزه بیرون خواهد رفت… ای گریه‌کنندگانی که در این شبها و روزها بر امام حسین(ع) اشک ریختید، این چشم پاک را دیگر به صورت بیگانگان آلوده نکنید…
چشمه راحوما در کربلا و عطش سیدالشهداء
استاد برجسته حوزه قم در مجلس پایانی با مقدمه‌ای در مورد استعداد تکامل و ترقی بشر سخن به میان آورده، فرمودند بین موجودات عالم فقط بشر است که حدشکن است؛ و این موضوع را توضیح داده‌اند. ایشان در این مجلس به معنی واقعی آدمیّت و رشد صنعت و سیر در تکامل آدمیّت پرداخته، در ادامه خطرات آخرالزمان و کسانی را که مورد لعن خداوند هستند بیان کردند. ایشان در ضمن بیاناتی راجع به نماز، تارک‌الصلاه را محروم از شفاعت و تابش نور امام حسین(ع) معرفی کردند و راه معرفت امام را بیان نمودند. سپس این مجلس را با داستان‌ها و حکایاتی زیبا ادامه دادند و در پایان مطالبی درباره حضرت علی اکبر(ع) نقل کردند.
کتاب مصباح‌الهدی و سفینه النجاه، جلد یک، ۵۶۰ صفحه وزیری، گالینگور، ۱۳هزار تومان؛ جلد دوم، ۵۴۴ صفحه، ۱۳هزار تومان توسط انتشارات مدرسه الامام باقرالعلوم(ع) منتشر شده است.
