کد مطلب : ۶۷۷۷
علمای شیعه
درباره آیت‌الله دکتر مهدی حائری یزدی
وي فرزند مؤسس نامدار حوزه علميه قم آيت‌اللّه شيخ عبدالكريم حائري يزدي بود.
دكتر حائري، عرفان و علوم نقلي و عقلي را در محضر استادان بزرگ حوزه‌هاي تشيع، آيات عظام آيت‌الله العظمي خميني ، آيت‌اللّه احمد خوانساري، ميرزا مهدي آشتياني، آيت‌اللّه بروجردي و آيت‌اللّه كوه‌كمره‌اي فراگرفت. وي پس از دريافت درجه اجتهاد به عنوان نماينده آيت‌الله العظمي سيد حسين طباطبايي بروجردي به آمريكا هجرت كرد و مدارج تحصيل در فلسفه غرب را تا سطوح بسيار عالي طي نمود.
دكتر حائري يزدي، دوره ليسانس را در دانشگاه جورج تاون، فوق ليسانس را در هاروارد و دكتري را در دانشگاه ميشيگان و تورنتو با درجه ممتاز به اتمام رساند. رساله دكتري ايشان با عنوان «علم حضوري» اصول معرفت‌شناسي در فلسفه اسلامي (the Principles of epistemology in islamic philosophy, knowledge by presence) يكي از كتب برجسته و عالي در موضوع خود است كه طي ۹ سال و با نظارت چند تن از بزرگ‌ترين استادان فلسفه در غرب نگاشته شد و با اين رساله به اخذ درجه دكتري در رشته «فلسفه‌ي آناليتيك» نايل شد.
دكتر حائري يزدي، در طول عمر پربركت خود در دانشگاه‌ها و مؤسسه‌هاي علمي مختلف به تدريس پرداختند؛ از جمله:
۱- تدريس الهيات و فلسفه در دانشكده‌ي الهيات دانشگاه تهران كه در خلال سالهاي ۱۳۴۴الي ۱۳۴۸، فلسفه ابن سينا و صدرالمتألهين را براي شاگردان خود تدريس مي‌كردند.
۲- تدريس فلسفه اسلامي در مدرسه سپهسالار (شهيد مطهري)
۳- تدريس در «مركز تحقيقات اديان جهاني» وابسته به دانشگاه هاروارد در طول سالهاي ۱۹۶۴و ۱۹۶۵
۴- تدريس فلسفه اسلامي و ادبيات فارسي در دانشگاه مك گيل در سالهاي ۱۹۶۹تا ۱۹۷۱
۵- تدريس فلسفه و فقه اسلامي در دانشگاه ميشيگان در خلال سالهاي ۱۹۷۱و ۱۹۷۲
۶- تدريس ادبيات فارسي - تاريخ بيهقي - در دوره فوق ليسانس دانشگاه تورنتو در سالهاي ۱۹۷۴و ۱۹۷۵
7- تدريس در مؤسسه تحقيقات قرون وسطي وابسته به دانشگاه تورنتو با عنوان «تعليمات بنيادين فلسفه بوعلي سينا» در خلال سالهاي ۱۹۷۵و ۱۹۷۶.
۸- تدريس در دانشگاه جورج تاون با عنوان «مبادي عناصر الهي در جوامع اسلامي» در سال ۱۹۷۹.
۹- تدريس در دانشگاه تورنتو در زمينه فلسفه اخلاق در سالهاي ۱۹۷۹و ۱۹۸۰.
۱۰- تدريس فلسفه و توابع اين علم در دانشگاههاي دولتي نيويورك، دانشگاه آكسفورد، دانشگاه مونترال كانادا، انجمن حكمت و فلسفه ايران و تدريس در منزل خويش براي دانشجويان دكتري و دانش‌پژوهان ويژه.
۱۱- عضويت در «مؤسسه جهاني فلسفه اخلاق» و مؤسسات علمي ديگر و شركت و ايراد سخنراني در ده‌ها سمينار و همايش علمي در ايران، آمريكا و مناطق مختلف جهان.
آثار استاد حائري يزدي:
۱- هرم هستي
تئوري هرم هستي، بخش ويژه‌اي از تز دكتراي استاد فقيد بوده است كه در رشته فلسفه آنالتيك در دانشگاه تورنتو كانادا دفاع شده و با تحسين فراوان از سوي اساتيد بنام فلسفه با درجه ممتاز پذيرفته شده است. تئوري هندسي هرم هستي و انتولوژي توحيدي زيربناي تمام تئوريهاي ديگر استاد در مباحث جهان‌شناسي و جامعه‌شناسي و حقوق بشر و انسان‌شناسي و سياست مدرن و مباحث نفس است و لذا از اهميت بنيادي در ميان آثار استاد برخوردار مي‌باشد.
۲- آگاهي و گواهي
اين كتاب، ترجمه و شرح انتقادي رساله تصور و تصديق صدرالدين شيرازي است كه ضمن نقد نظريه‌هاي صدرالدين، ديدگاهها و تئوريهاي تأسيسي و بديع استاد حائري درباره دو موضوع مهم «تصور» و «تصديق» كه در مبحث «علم» و فلسفه مطرح مي‌شود، بيان شده است.
اين كتاب از سوي انجمن حكمت و فلسفه در سال 1360 براي نخستين بار طبع گرديد و سپس مجدداً از طرف مؤسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگي چاپ و منتشر گرديد.
۳- كاوش‌هاي عقل نظري
كاوش‌هاي عقل نظري، يك دوره مفصل و تحقيقي فلسفه اسلامي است كه به اهم موضوعات و مسائل فلسفه اسلامي پرداخته و استاد فقيد، پس از فراغت از تحقيق و بحث، آنجا كه وضع مطابق با طبع افتاده، به مقايسه و تطبيق پرداخته است و سخناني از ديگران يا به عنوان موافق يا در جهت مخالف آورده است و سپس با همان روش تحقيقي در اين سخنان اجتهاد و بررسي كرده است. اين كتاب كه مقدمه‌اي مفصل و مبسوط تحت عنوان «نيم‌رخي از فلسفه كنوني اسلامي» دارد مشتمل بر چهارده فصل است.
كتاب ياد شده چند بار از سوي دانشگاه تهران، شركت سهامي انتشار و انتشارات اميركبير به طبع رسيده است. نگارش كتاب بنا به تاريخ ذيل مقدمه در آخر مردادماه سال ۱۳۷۴ پايان يافته است.
۴- كاوش‌هاي عقل عملي
كاوش‌هاي عقل عملي به هر دو شاخه فلسفه و اخلاق مي‌پردازد اگر چه تفكيكي دقيق ميان دو حوزه صورت نگرفته است. نگارنده به طريقي ابداعي و شيوه‌اي منحصر به فرد در ميان اساتيد متقدم فلسفه اسلامي به بحث فلسفي پيرامون اخلاق و بايد و نبايد مي‌پردازد و در نخستين بخش كه «طرح مسئله» است پرسش يا شبهه معروف هيوم را داير برگسست منطقي ميان هستيها و بايستيها طرح و ايضاح كرده و سپس در بخش‌هاي ديگر با تلاشهاي فلسفي مبتني بر سنت فكري فلسفه اسلامي و با توجه به ميراث فكري فلسفي مغرب زمين مي‌كوشد موضع خويش را به عنوان استاد مسلم فلسفه اسلامي در برابر مشكل و مسئله مزبور بيان دارد.
عناوين فصول مختلف كتاب عبارتند از: آنتولوژي بايستي و استي، منطق صورت بايستيها و استيها، منطق ماده بايستيها و استيها و در نهايت بحثي از متون كلام اسلامي. در بخش پاياني نويسنده بحث‌هاي كلامي متكلمان متقدم مسلمان را پيرامون حسن و قبح و عدل به نحوي تحليلي و محققانه بررسي و نقادي كرده است. كتاب در سال ۱۳۶۱منتشر شده است.
۵- علم كلي
علم كلي يا فلسفه مابعدالطبيعه نخستين تأليف استاد است كه نخستين بار در ارديبهشت ماه سال ۱۳۳۵در قم و سپس از سوي دانشگاه تهران و پس از آن از طرف انجمن حكمت و فلسفه و آخرين بار در سال ۱۳۷۲از سوي نشر فاخته منتشر گرديده است. اين اثر در بردارنده بحث‌هاي استاد در مقولات فلسفي مهم فلسفه كلاسيك اسلامي؛ نظير اصالت وجود، وجود ذهني، اتحاد عاقل و معقول، بحث امكان و حدوث و قدم، وحدت و كثرت و... است.
۶- متافيزيك
كتاب متافيزيك ، مجموعه ده مقاله فلسفي و منطقي مرحوم استاد حائري يزدي است كه از سال ۱۳۴۹تا ۱۳۶۰ در نشريات مختلف به طبع رسيده.
كتاب متافيزيك در آذرماه ۱۳۶۰، به كوشش آقاي عبداللّه نصري، از سوي نهضت زنان مسلمان چاپ و منتشر شده است.
۷- حكمت و حكومت
فلسفه سياسي دكتر حائري يزدي و تحليل جامع نظري ايشان در سياست در كتاب حكمت و حكومت مندرج است و تز معروف ايشان مبني بر اشتقاق حكومت از حكمت و نه حكم (به ضم حاء) در اين كتاب تحليل شده است. همچنين تئوري وكالت و مشروعيت دموكراتيك نيز در ضمن همين اثر ارائه شده كه واجد نقدهايي وثيق بر نظريات دموكراسي غربي، از جمله ديدگاههاي ژان ژاك روسو و ديگران مي‌باشد. حكمت و حكومت در سال ۱۹۹۵ در كشور انگلستان به زبان فارسي منتشر شده است.در ايران نيز اين كتاب با نقد و بررسي‌هاي فراواني روبرو شد كه از جمله آنها نوشته‌هاي آيت‌آلله جوادي آملي است.
۸- رساله‌اي در علم حضوري
اين كتاب، رساله دكتراي استاد فقيد بوده كه در سال ۱۹۷۸ با نظارت چند تن از استادان برجسته فلسفه غرب در دانشگاه تورنتو كانادا نگاشته شده است. اين استادان عبارتند از پروفسور فرانكنا، پروفسور ساوان، (۱) پروفسور اشميتز، (۲) پروفسور استيونسن، (۳) پروفسور لانگ، (۴) و پروفسور فايرودر (۵) كه جمعاً مدت ۹ سال به طول انجاميد و از جامع‌ترين آثار در نوع خود محسوب مي‌شود.
دكتر سيدحسين نصر بر اين كتاب كه در سال ۱۹۹۲از سوي دانشگاه نيويورك به زبان انگليسي به چاپ رسيد، مقدمه‌اي نگاشته كه در ضميمه چهارم كتاب حاضر به چاپ رسيده است.
۹- الحجة في الفقه
آخرين آثار استاد به نام الحجة في الفقه در علم اصول نگاشته شده و اساساً بخشي از مهم‌ترين آثار استاد - و يكي از ناشناخته‌ترين تأليفات ايشان - نظرات و تقريرات علم اصول است. استاد فقيد، تقريرات درس اصول فقه آيت‌اللّه خوانساري و نيز تقريرات درس اصول آيت‌الله‌ا‌لعظمي بروجردي را در سن هجده سالگي نگاشته بود كه پس از پيرايش و ويرايش بسيار، قرار است در چهار مجلد به چاپ برسد. تا اين زمان، جلد اول اين اثر به چاپ رسيده است.
۱۰- خاطرات مهدي حائري يزدي
مجموعه خاطرات استاد است كه در مجموعه تاريخ شفاهي هاروارد و به كوشش حبيب لاجوردي منتشر شده است. اين كتاب اويل دهه هشتاد از سوي انتشارات كتاب نادر در داخل كشور منتشر شد.
دكتر حائري، عرفان و علوم نقلي و عقلي را در محضر استادان بزرگ حوزه‌هاي تشيع، آيات عظام آيت‌الله العظمي خميني ، آيت‌اللّه احمد خوانساري، ميرزا مهدي آشتياني، آيت‌اللّه بروجردي و آيت‌اللّه كوه‌كمره‌اي فراگرفت. وي پس از دريافت درجه اجتهاد به عنوان نماينده آيت‌الله العظمي سيد حسين طباطبايي بروجردي به آمريكا هجرت كرد و مدارج تحصيل در فلسفه غرب را تا سطوح بسيار عالي طي نمود.
دكتر حائري يزدي، دوره ليسانس را در دانشگاه جورج تاون، فوق ليسانس را در هاروارد و دكتري را در دانشگاه ميشيگان و تورنتو با درجه ممتاز به اتمام رساند. رساله دكتري ايشان با عنوان «علم حضوري» اصول معرفت‌شناسي در فلسفه اسلامي (the Principles of epistemology in islamic philosophy, knowledge by presence) يكي از كتب برجسته و عالي در موضوع خود است كه طي ۹ سال و با نظارت چند تن از بزرگ‌ترين استادان فلسفه در غرب نگاشته شد و با اين رساله به اخذ درجه دكتري در رشته «فلسفه‌ي آناليتيك» نايل شد.
دكتر حائري يزدي، در طول عمر پربركت خود در دانشگاه‌ها و مؤسسه‌هاي علمي مختلف به تدريس پرداختند؛ از جمله:
۱- تدريس الهيات و فلسفه در دانشكده‌ي الهيات دانشگاه تهران كه در خلال سالهاي ۱۳۴۴الي ۱۳۴۸، فلسفه ابن سينا و صدرالمتألهين را براي شاگردان خود تدريس مي‌كردند.
۲- تدريس فلسفه اسلامي در مدرسه سپهسالار (شهيد مطهري)
۳- تدريس در «مركز تحقيقات اديان جهاني» وابسته به دانشگاه هاروارد در طول سالهاي ۱۹۶۴و ۱۹۶۵
۴- تدريس فلسفه اسلامي و ادبيات فارسي در دانشگاه مك گيل در سالهاي ۱۹۶۹تا ۱۹۷۱
۵- تدريس فلسفه و فقه اسلامي در دانشگاه ميشيگان در خلال سالهاي ۱۹۷۱و ۱۹۷۲
۶- تدريس ادبيات فارسي - تاريخ بيهقي - در دوره فوق ليسانس دانشگاه تورنتو در سالهاي ۱۹۷۴و ۱۹۷۵
7- تدريس در مؤسسه تحقيقات قرون وسطي وابسته به دانشگاه تورنتو با عنوان «تعليمات بنيادين فلسفه بوعلي سينا» در خلال سالهاي ۱۹۷۵و ۱۹۷۶.
۸- تدريس در دانشگاه جورج تاون با عنوان «مبادي عناصر الهي در جوامع اسلامي» در سال ۱۹۷۹.
۹- تدريس در دانشگاه تورنتو در زمينه فلسفه اخلاق در سالهاي ۱۹۷۹و ۱۹۸۰.
۱۰- تدريس فلسفه و توابع اين علم در دانشگاههاي دولتي نيويورك، دانشگاه آكسفورد، دانشگاه مونترال كانادا، انجمن حكمت و فلسفه ايران و تدريس در منزل خويش براي دانشجويان دكتري و دانش‌پژوهان ويژه.
۱۱- عضويت در «مؤسسه جهاني فلسفه اخلاق» و مؤسسات علمي ديگر و شركت و ايراد سخنراني در ده‌ها سمينار و همايش علمي در ايران، آمريكا و مناطق مختلف جهان.
آثار استاد حائري يزدي:
۱- هرم هستي
تئوري هرم هستي، بخش ويژه‌اي از تز دكتراي استاد فقيد بوده است كه در رشته فلسفه آنالتيك در دانشگاه تورنتو كانادا دفاع شده و با تحسين فراوان از سوي اساتيد بنام فلسفه با درجه ممتاز پذيرفته شده است. تئوري هندسي هرم هستي و انتولوژي توحيدي زيربناي تمام تئوريهاي ديگر استاد در مباحث جهان‌شناسي و جامعه‌شناسي و حقوق بشر و انسان‌شناسي و سياست مدرن و مباحث نفس است و لذا از اهميت بنيادي در ميان آثار استاد برخوردار مي‌باشد.
۲- آگاهي و گواهي
اين كتاب، ترجمه و شرح انتقادي رساله تصور و تصديق صدرالدين شيرازي است كه ضمن نقد نظريه‌هاي صدرالدين، ديدگاهها و تئوريهاي تأسيسي و بديع استاد حائري درباره دو موضوع مهم «تصور» و «تصديق» كه در مبحث «علم» و فلسفه مطرح مي‌شود، بيان شده است.
اين كتاب از سوي انجمن حكمت و فلسفه در سال 1360 براي نخستين بار طبع گرديد و سپس مجدداً از طرف مؤسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگي چاپ و منتشر گرديد.
۳- كاوش‌هاي عقل نظري
كاوش‌هاي عقل نظري، يك دوره مفصل و تحقيقي فلسفه اسلامي است كه به اهم موضوعات و مسائل فلسفه اسلامي پرداخته و استاد فقيد، پس از فراغت از تحقيق و بحث، آنجا كه وضع مطابق با طبع افتاده، به مقايسه و تطبيق پرداخته است و سخناني از ديگران يا به عنوان موافق يا در جهت مخالف آورده است و سپس با همان روش تحقيقي در اين سخنان اجتهاد و بررسي كرده است. اين كتاب كه مقدمه‌اي مفصل و مبسوط تحت عنوان «نيم‌رخي از فلسفه كنوني اسلامي» دارد مشتمل بر چهارده فصل است.
كتاب ياد شده چند بار از سوي دانشگاه تهران، شركت سهامي انتشار و انتشارات اميركبير به طبع رسيده است. نگارش كتاب بنا به تاريخ ذيل مقدمه در آخر مردادماه سال ۱۳۷۴ پايان يافته است.
۴- كاوش‌هاي عقل عملي
كاوش‌هاي عقل عملي به هر دو شاخه فلسفه و اخلاق مي‌پردازد اگر چه تفكيكي دقيق ميان دو حوزه صورت نگرفته است. نگارنده به طريقي ابداعي و شيوه‌اي منحصر به فرد در ميان اساتيد متقدم فلسفه اسلامي به بحث فلسفي پيرامون اخلاق و بايد و نبايد مي‌پردازد و در نخستين بخش كه «طرح مسئله» است پرسش يا شبهه معروف هيوم را داير برگسست منطقي ميان هستيها و بايستيها طرح و ايضاح كرده و سپس در بخش‌هاي ديگر با تلاشهاي فلسفي مبتني بر سنت فكري فلسفه اسلامي و با توجه به ميراث فكري فلسفي مغرب زمين مي‌كوشد موضع خويش را به عنوان استاد مسلم فلسفه اسلامي در برابر مشكل و مسئله مزبور بيان دارد.
عناوين فصول مختلف كتاب عبارتند از: آنتولوژي بايستي و استي، منطق صورت بايستيها و استيها، منطق ماده بايستيها و استيها و در نهايت بحثي از متون كلام اسلامي. در بخش پاياني نويسنده بحث‌هاي كلامي متكلمان متقدم مسلمان را پيرامون حسن و قبح و عدل به نحوي تحليلي و محققانه بررسي و نقادي كرده است. كتاب در سال ۱۳۶۱منتشر شده است.
۵- علم كلي
علم كلي يا فلسفه مابعدالطبيعه نخستين تأليف استاد است كه نخستين بار در ارديبهشت ماه سال ۱۳۳۵در قم و سپس از سوي دانشگاه تهران و پس از آن از طرف انجمن حكمت و فلسفه و آخرين بار در سال ۱۳۷۲از سوي نشر فاخته منتشر گرديده است. اين اثر در بردارنده بحث‌هاي استاد در مقولات فلسفي مهم فلسفه كلاسيك اسلامي؛ نظير اصالت وجود، وجود ذهني، اتحاد عاقل و معقول، بحث امكان و حدوث و قدم، وحدت و كثرت و... است.
۶- متافيزيك
كتاب متافيزيك ، مجموعه ده مقاله فلسفي و منطقي مرحوم استاد حائري يزدي است كه از سال ۱۳۴۹تا ۱۳۶۰ در نشريات مختلف به طبع رسيده.
كتاب متافيزيك در آذرماه ۱۳۶۰، به كوشش آقاي عبداللّه نصري، از سوي نهضت زنان مسلمان چاپ و منتشر شده است.
۷- حكمت و حكومت
فلسفه سياسي دكتر حائري يزدي و تحليل جامع نظري ايشان در سياست در كتاب حكمت و حكومت مندرج است و تز معروف ايشان مبني بر اشتقاق حكومت از حكمت و نه حكم (به ضم حاء) در اين كتاب تحليل شده است. همچنين تئوري وكالت و مشروعيت دموكراتيك نيز در ضمن همين اثر ارائه شده كه واجد نقدهايي وثيق بر نظريات دموكراسي غربي، از جمله ديدگاههاي ژان ژاك روسو و ديگران مي‌باشد. حكمت و حكومت در سال ۱۹۹۵ در كشور انگلستان به زبان فارسي منتشر شده است.در ايران نيز اين كتاب با نقد و بررسي‌هاي فراواني روبرو شد كه از جمله آنها نوشته‌هاي آيت‌آلله جوادي آملي است.
۸- رساله‌اي در علم حضوري
اين كتاب، رساله دكتراي استاد فقيد بوده كه در سال ۱۹۷۸ با نظارت چند تن از استادان برجسته فلسفه غرب در دانشگاه تورنتو كانادا نگاشته شده است. اين استادان عبارتند از پروفسور فرانكنا، پروفسور ساوان، (۱) پروفسور اشميتز، (۲) پروفسور استيونسن، (۳) پروفسور لانگ، (۴) و پروفسور فايرودر (۵) كه جمعاً مدت ۹ سال به طول انجاميد و از جامع‌ترين آثار در نوع خود محسوب مي‌شود.
دكتر سيدحسين نصر بر اين كتاب كه در سال ۱۹۹۲از سوي دانشگاه نيويورك به زبان انگليسي به چاپ رسيد، مقدمه‌اي نگاشته كه در ضميمه چهارم كتاب حاضر به چاپ رسيده است.
۹- الحجة في الفقه
آخرين آثار استاد به نام الحجة في الفقه در علم اصول نگاشته شده و اساساً بخشي از مهم‌ترين آثار استاد - و يكي از ناشناخته‌ترين تأليفات ايشان - نظرات و تقريرات علم اصول است. استاد فقيد، تقريرات درس اصول فقه آيت‌اللّه خوانساري و نيز تقريرات درس اصول آيت‌الله‌ا‌لعظمي بروجردي را در سن هجده سالگي نگاشته بود كه پس از پيرايش و ويرايش بسيار، قرار است در چهار مجلد به چاپ برسد. تا اين زمان، جلد اول اين اثر به چاپ رسيده است.
۱۰- خاطرات مهدي حائري يزدي
مجموعه خاطرات استاد است كه در مجموعه تاريخ شفاهي هاروارد و به كوشش حبيب لاجوردي منتشر شده است. اين كتاب اويل دهه هشتاد از سوي انتشارات كتاب نادر در داخل كشور منتشر شد.
مرجع : همشهری آنلاین
