کد مطلب : ۹۸۶۳
معرفی کتاب
جامعه‌شناسی تحریفات عاشورا
نویسنده کتاب،دکتر عبدالحمید ضیایی، در مقدمه کتاب می‌گوید: همواره این باور بوده که بهتر است فلسفه و کلام را به هم درنیامیزیم و عاشورا و مسائل آن را به متکلمان بسپاریم و مانع از مداخله عقل بوالفضول و برهانی در وادی زخمبار و حیرت‌آفرین کربلا گردیم، که آنجا مسلخ عشق است و عقلِ شائبه‌آلود و آدمی را که آمیخته با هزاران حرص و هراس و ریا و رعونت است، در آن بارگاه جایی و راهی نیست.
ضیایی اما به این روایت بسنده نکرده است. او می‌گوید که گرچه وظیفه و کار فلسفه، پدیدآوردن ایمان نیست، اما قدرت ایضاح و پرتوافکنی بر ایمان و تصرف و نقد آن را دارد. نگرش فلسفی به اعتقادات دینی مخاطبان را یاری خواهدکرد تا «ایمان آنها مردم خویانه‌تر شده و از تعصب و جزمیت کمتری برخوردار شود»
ضیایی این آسیب را در حوزه عاشوراپژوهی نیز صادق می‌داند و معتقد است که تقلیل عاشورا به واقعه‌ای خاص طبق مشیت الهی و امر خصوصی خداوند و پرهیز از دخالت عقل در تبیین آن در نهایت به انزوا و فراموشی عاشورا منجر می‌شود. او سپس نقلی از مایکل پترسون، یکی از مولفان کتاب «عقل واعتقاد دینی» می‌آورد: «اگر اعتقادات دینی به مواجهه عقلانی جدی و عینی تن ندهند، در آن صورت آینده این مشغله انسانی، حقیقتا تیره و تار خواهد بود».
ضیایی از میان رهیافت‌های مختلف نسبت به عاشورا، در این کتاب رویکرد جامعه‌شناختی را انتخاب می‌کند و درباره آن بحث و مداقه می‌کند. رهیافت‌هایی که او اجمالا به آنها اشاره می‌کند، رهیافت تاریخی، رهیافت اسطوره‌ای عرفانی، رهیافت جامعه‌شناختی و در نهایت رهیافت پردامنه حکومتی- سیاسی است.
ضیایی بخش نخست کتاب را به بررسی رویکرد جامعه‌شناختی اختصاص می‌دهد. در فصل اول این بخش، او مشکلات و موانع پژوهش درباره عاشورا، جامعه‌شناسی تاریخی و عاشورا، نگرش متافیزیکی به عاشورا، مقایسه دو نگاه ثبوتی و اثباتی به عاشورا، شهادت‌پرستی و تقدیس شهادت به عنوان هدف، پارادوکس عاشورا و شفاعت و مسائلی از این دست را مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهد.
ضیایی در این بخش می‌گوید که به لحاظ جامعه‌شناختی قیلم عاشورا حلقه‌ای از یک سلسله رویدادهای به هم پیوسته بوده است. زیرا رویداد عاشورا در زمانی اتفاق می‌افتد که کاریزمای پیامبر دیگر نیست و جدال میان دین و سنت را نیز تلاش‌های بیست‌ساله معاویه به سوی سنت‌های عربی برده است و حتی از دین هم خبری نیست. در چنین زمانه‌ای است که حسین‌بن علی(ع) مجبور به قیام برای احیای مجدد بنیان‌های دین‌باورانه در برابر جامعه سنت‌زده عربی می‌شود.
منابع عاشورا
فصل دوم از بخش نخست کتاب به نقد و بررسی منابع و مقاتل عاشورایی می‌پردازد. از عمده‌ترین مباحث این فصل می‌توان به مواردی چون تاریخ طبری گزارشی مخدوش، مقتل‌الحسین خوارزمی، ابن‌خلدون و تحریف عاشورا، ابن تیمیه و استمرار تحریف، روضه‌الشهدا سرچشمه تحریفات عاشورایی و تحریف در حوزه نقل‌قول‌ها اشاره کرد.
ضیایی در این بخش می‌گوید که تا قرن ششم و هفتم تفاوت زیادی میان مقتل‌های موجود نبوده است اما از این به بعد ناگهان وضع دگرگون می‌شود و مقاتل متاخر، عاشورا را با تفاوت‌های زیادی نسبت به واقعه مندرج در مقاتل پیشین مطرح می‌کنند. تغییراتی که به زعن وی یا ناشی از دسترسی به منابعی جدید است که امروز ما نمی‌دانیم چه هستند و یا به سبب دستبردها و تحریف‌هایی است که حادث شده است.
تحریف‌ها
در فصل سوم از بخش نخست کتاب هم تحریف‌شناسی و فرهنگ عاشورا با مباحثی چون ضرورت غبارروبی از تاریخ عاشورا، تحریف در تاریخ اسلام و مواردی دیگر را مرور می‌کند. او به طور مصداقی برخی تحریف‌های مشهور درباره امام حسین و واقعه عاشورا را بررسی می‌کند. برای نمونه او به مستندی که برای قمه‌زنی مورد استفاده قرار می‌گیرد، اشاره می‌کند. اینکه حضرت زینب(ع) با دیدن سربریده حضرت امام حسین(ع) از شدت تاثر سرخود به چوب محمل می‌کوبد و ...؛ ضیایی می‌گوید که در بررسی منابع و تاریخ عاشورا به این نتیجه می‌رسیم که این واقعه به کلی مجعول و ساخته ذهن روضه‌خوانان است.
ادبیات عاشورا
نویسنده در بخش دوم کتاب ادبیات عاشورا در بوته نقد را مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهد. عاشورا در ادبیات فارسی، عاشورا و ادبیات انقلاب اسلامی دو فصل اصلی بخش دوم کتاب «جامعه شناسی تحریفات عاشورا» است.
در این دو فصل مسائلی چون اوصاف ادبیات عاشورا در قرون اول تا چهارم، نگرش عرفانی- عاشقانه مولوی به عاشورا، دیرینه‌شناسی سنت عزاداری، عاشورا در شعر کودک و نوجوان مطرح شده است.
در مجموع ضیایی در این کتاب نگاهی انتقادی و آسیب‌شناختی به واقعه عاشورا داشته است و سعی کرده با استناد به متون تاریخی و با حفظ نگاه جامعه‌شناختی رهیافتی روشن و در عین حال با نگاهی از درون واز منظر یک محقق دغدغه‌دار امام حسین(ع) از عاشورای امام حسین ارایه دهد.
کتاب «جامعه شناسی تحریفات عاشورا» نوشته دکتر سید عبدالحمید ضیایی در۲۴۰ صفحه توسط نشر هزاره ققنوس چاپ و راهی بازار نشر گردیده است. ضیایی دانش‌آموخته ادبیات فارسی و حقوق قضایی و دارای مدرک دکترای فلسفه تحلیلی از دانشگاه سوربن است.
آدرس ناشر این کتاب درتهران، خیابان سمیه، بعد از خیابان مفتح، پلاک ۲۴، واحد هفت است و تلفن پخش آن ۸۸۳۱۹۳۴۲ است.
ضیایی اما به این روایت بسنده نکرده است. او می‌گوید که گرچه وظیفه و کار فلسفه، پدیدآوردن ایمان نیست، اما قدرت ایضاح و پرتوافکنی بر ایمان و تصرف و نقد آن را دارد. نگرش فلسفی به اعتقادات دینی مخاطبان را یاری خواهدکرد تا «ایمان آنها مردم خویانه‌تر شده و از تعصب و جزمیت کمتری برخوردار شود»
ضیایی این آسیب را در حوزه عاشوراپژوهی نیز صادق می‌داند و معتقد است که تقلیل عاشورا به واقعه‌ای خاص طبق مشیت الهی و امر خصوصی خداوند و پرهیز از دخالت عقل در تبیین آن در نهایت به انزوا و فراموشی عاشورا منجر می‌شود. او سپس نقلی از مایکل پترسون، یکی از مولفان کتاب «عقل واعتقاد دینی» می‌آورد: «اگر اعتقادات دینی به مواجهه عقلانی جدی و عینی تن ندهند، در آن صورت آینده این مشغله انسانی، حقیقتا تیره و تار خواهد بود».
ضیایی از میان رهیافت‌های مختلف نسبت به عاشورا، در این کتاب رویکرد جامعه‌شناختی را انتخاب می‌کند و درباره آن بحث و مداقه می‌کند. رهیافت‌هایی که او اجمالا به آنها اشاره می‌کند، رهیافت تاریخی، رهیافت اسطوره‌ای عرفانی، رهیافت جامعه‌شناختی و در نهایت رهیافت پردامنه حکومتی- سیاسی است.
ضیایی بخش نخست کتاب را به بررسی رویکرد جامعه‌شناختی اختصاص می‌دهد. در فصل اول این بخش، او مشکلات و موانع پژوهش درباره عاشورا، جامعه‌شناسی تاریخی و عاشورا، نگرش متافیزیکی به عاشورا، مقایسه دو نگاه ثبوتی و اثباتی به عاشورا، شهادت‌پرستی و تقدیس شهادت به عنوان هدف، پارادوکس عاشورا و شفاعت و مسائلی از این دست را مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهد.
ضیایی در این بخش می‌گوید که به لحاظ جامعه‌شناختی قیلم عاشورا حلقه‌ای از یک سلسله رویدادهای به هم پیوسته بوده است. زیرا رویداد عاشورا در زمانی اتفاق می‌افتد که کاریزمای پیامبر دیگر نیست و جدال میان دین و سنت را نیز تلاش‌های بیست‌ساله معاویه به سوی سنت‌های عربی برده است و حتی از دین هم خبری نیست. در چنین زمانه‌ای است که حسین‌بن علی(ع) مجبور به قیام برای احیای مجدد بنیان‌های دین‌باورانه در برابر جامعه سنت‌زده عربی می‌شود.
منابع عاشورا
فصل دوم از بخش نخست کتاب به نقد و بررسی منابع و مقاتل عاشورایی می‌پردازد. از عمده‌ترین مباحث این فصل می‌توان به مواردی چون تاریخ طبری گزارشی مخدوش، مقتل‌الحسین خوارزمی، ابن‌خلدون و تحریف عاشورا، ابن تیمیه و استمرار تحریف، روضه‌الشهدا سرچشمه تحریفات عاشورایی و تحریف در حوزه نقل‌قول‌ها اشاره کرد.
ضیایی در این بخش می‌گوید که تا قرن ششم و هفتم تفاوت زیادی میان مقتل‌های موجود نبوده است اما از این به بعد ناگهان وضع دگرگون می‌شود و مقاتل متاخر، عاشورا را با تفاوت‌های زیادی نسبت به واقعه مندرج در مقاتل پیشین مطرح می‌کنند. تغییراتی که به زعن وی یا ناشی از دسترسی به منابعی جدید است که امروز ما نمی‌دانیم چه هستند و یا به سبب دستبردها و تحریف‌هایی است که حادث شده است.
تحریف‌ها
در فصل سوم از بخش نخست کتاب هم تحریف‌شناسی و فرهنگ عاشورا با مباحثی چون ضرورت غبارروبی از تاریخ عاشورا، تحریف در تاریخ اسلام و مواردی دیگر را مرور می‌کند. او به طور مصداقی برخی تحریف‌های مشهور درباره امام حسین و واقعه عاشورا را بررسی می‌کند. برای نمونه او به مستندی که برای قمه‌زنی مورد استفاده قرار می‌گیرد، اشاره می‌کند. اینکه حضرت زینب(ع) با دیدن سربریده حضرت امام حسین(ع) از شدت تاثر سرخود به چوب محمل می‌کوبد و ...؛ ضیایی می‌گوید که در بررسی منابع و تاریخ عاشورا به این نتیجه می‌رسیم که این واقعه به کلی مجعول و ساخته ذهن روضه‌خوانان است.
ادبیات عاشورا
نویسنده در بخش دوم کتاب ادبیات عاشورا در بوته نقد را مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهد. عاشورا در ادبیات فارسی، عاشورا و ادبیات انقلاب اسلامی دو فصل اصلی بخش دوم کتاب «جامعه شناسی تحریفات عاشورا» است.
در این دو فصل مسائلی چون اوصاف ادبیات عاشورا در قرون اول تا چهارم، نگرش عرفانی- عاشقانه مولوی به عاشورا، دیرینه‌شناسی سنت عزاداری، عاشورا در شعر کودک و نوجوان مطرح شده است.
در مجموع ضیایی در این کتاب نگاهی انتقادی و آسیب‌شناختی به واقعه عاشورا داشته است و سعی کرده با استناد به متون تاریخی و با حفظ نگاه جامعه‌شناختی رهیافتی روشن و در عین حال با نگاهی از درون واز منظر یک محقق دغدغه‌دار امام حسین(ع) از عاشورای امام حسین ارایه دهد.
کتاب «جامعه شناسی تحریفات عاشورا» نوشته دکتر سید عبدالحمید ضیایی در۲۴۰ صفحه توسط نشر هزاره ققنوس چاپ و راهی بازار نشر گردیده است. ضیایی دانش‌آموخته ادبیات فارسی و حقوق قضایی و دارای مدرک دکترای فلسفه تحلیلی از دانشگاه سوربن است.
آدرس ناشر این کتاب درتهران، خیابان سمیه، بعد از خیابان مفتح، پلاک ۲۴، واحد هفت است و تلفن پخش آن ۸۸۳۱۹۳۴۲ است.
