کد مطلب : ۱۶۳۱۰
شعبان در گذر تاريخ
سيدحجت سجادي‌زاده
میلاد امام حسین (ع)
دربارة تاريخ تولد امام حسين (ع) اتفاق نظر چنداني ميان مورخان و سيره نويسان نيست. برخي، روز پنجم شعبان سال چهارم هجري، برخي، سوم شعبان و برخي ديگر، روزهاي نخست شعبان، بدون تعيين روز ولادت را زادروز آن حضرت ميدانند. (مقاتل الطالبيين، ص ۵۱ و مناقب آل ابيطالب، جلد ۳، ص ۲۴۰)
ولي مشهور، ميان شيعيان، بر اساس توقيع شريفي كه به دست «قاسم ابن علاء همداني»، وكيل «امام حسن عسكري (ع)» رسيد، تولد اباعبدالله الحسين (ع) در روز سوم شعبان بوده است. (بحارالانوار، جلد ۳۴، ص ۲۳۷)
ورود امام حسین (ع) به مکه
بنا بر گفتة شيخ مفيد (ره) آنگاه كه امام حسين (ع) به قصد مكه از مدينه حركت كردند، اين آيه را مىخواندند: «[موسى] در حالى از شهر خارج شد كه ترس داشت و هر لحظه در انتظار حادثهاى بود و گفت: «پروردگارا! مرا از اين گروه ستمگر رهايى بخش.»» (سورة قصص، آية ۲۱)
حضرت در روز جمعه، سوم شعبان، وارد شهر مكه شدند و اين آيه را تلاوت فرمودند: «و آن گاه كه به سوى مدين حركت كرد، گفت: «اميد است كه پروردگارم مرا به راه راست هدايت کند...»» (سورة قصص، آية ۲۲)
امام حسين (ع) در ذى حجّه، مُحرم به عمره شدند. سپس روز ترويه (هشتم ذی الحجه روز ترویه است و روزی است که حجاج، نیت حج تمتع میکنند، محرم میشوند و از مکه سمت منا حرکت میکنند.) به سوى عراق حركت كردند؛ در حالى كه مردم به سوى منا مىرفتند. كسى كه نمىخواهد حج به جا بياورد، مىتواند در ماه ذى حجه، مُحرم به احرامِ عمرة مفرده شود؛ بنابراين، سيدالشهداء (ع) به عمرة مفرده وارد مكه شدند.
میلاد حضرت عباس (ع)
ایشان روز چهارم شعبان سال ۲۶ هجري به دنيا آمد. (خصائص العباسيه، ص ۶۶. قمر بنىهاشم (ع) مقرم، ص ۱۸، از انيس الشيعه. الوقايع و الحوادث، ج محرم ص ۴۰۰) نام مشهور آن حضرت، عباس (ع) است. کنیههای آنجناب، ابوالفضل، ابوالقربه، قمر بنىهاشم، باب الحوائج، عبد صالح و سقاست. پدرشان حضرت اميرالمؤمنين على بن ابىطالب (ع) و مادرشان حضرت امالبنين فاطمه (س) دختر حزام كلابيه است. آن حضرت خوشسيما و زيبارو بود و به همين دلیل به ماه بنىهاشم ملقب شد. قامتى بلند و بازوهايى قوى داشت و مظهر جلال و جبروت حضرت كردگار بود.
میلاد امام سجاد (ع)
آن حضرت، روز شنبه، در منزل حضرت زهرا (س) به دنيا آمدند. (احقاق الحق، ج ۱۹، ص ۴۳۹)
نام آن حضرت، «على» است و مشهورترين لقب مباركش زينالعابدين و سجاد است. (مسار الشيعه، ص ۳۴. اصول كافى، ج ۱، ص ۴۶۷) مادر ایشان حضرت شهربانو (س) است. امام سجاد (ع) دو سال از عمر بابركتش را با جدش اميرالمؤمنين (ع) بود و بقية عمر شريفش همراه عموى مكرم و مظلومش امام مجتبى (ع) و پدر والامقامش امام حسين (ع) سپرى شد. در ولادت آن حضرت، اقوال ديگرى به اين ترتيب وجود دارد: ۸ ربيع الاول، ۱۵ جمادى الاولى، ۱۵ جمادى الاخر، ۵ رجب، ۱۱ رجب، ۷ شعبان، ۹ شعبان، ۱۵ شعبان، ۵ رمضان. اینکه در کدام روز از ایام هفته هم بوده، محل اختلاف است؛ يكشنبه يا سهشنبه يا پنجشنبه يا جمعه؟ در سال ولادت هم اختلاف است كه ۳۶ يا ۳۷ يا ۳۸ هجري بوده است. (قلائد النحور، ج شعبان، ص ۳۸۹-۳۸۸)
عقيقه براى امام حسين (ع)
در اين روز كه هفتمين روز ولادت امام حسين (ع) است، حضرت رسول (ص) گوسفندى را براى فرزندش به عنوان عقيقه قربانى كرد. سپس سر آن حضرت را تراشيد و هم وزن موى سر او نقره صدقه داد. (ارشاد، ج ۲، ص ۳۲۷. اعلام الورى، ج ۱، ص ۴۲۰)
ولادت حضرت علی اکبر (ع)
در سال ۳۳ یا ۴۳ هجري قمري آنجناب، از امام حسین (ع) و مادری به نام ليلى، بنت مره بن عروة بن مسعود ثقفى پا به عرصة هستی گذاشت. (على اكبر (ع) «مقرم»، ص ۱۶-۱۵ به نقل از انيس الشيعه) كنية آن حضرت طبق فرمايش حضرت صادق (ع) «اباالحسن» است. (كامل الزيارات، ص ۲۴۰) مادر ليلي، ميمونه دختر ابيسفيان و از طايفه بنياميه است. (أعلام النّساء المؤمنات (محمد حسون و امّ علي مشكور)، ص ۱۲۶) به همین علت، حضرت علي اكبر (ع) به سه طايفة معروف و مهم عرب پيوند پيدا كرده است. از جانب پدر به طايفة خوشنام و شريف بنيهاشم و به بزرگاني چون پيامبر اسلام (ص)، حضرت فاطمه زهرا (س)، اميرمؤمنان علي بن ابي طالب (ع) و امام حسين (ع) و از جانب مادر به دو طايفة بنياميه و ثقيف و کسانی چون عروه بن مسعود ثقفي، ابي سفيان، معاويه بن ابي سفيان و ام حبيبه همسر رسول خدا (ص) ارتباط فاميلي و خويشاوندي پيدا کرد. این امر باعث شد، وي مورد احترام و اطمينان كامل طوايف مزبور و اهالي مدينه باشد. وي نخستين شهيد بني هاشم، در روز عاشورا بود و در زيارت شهداي معروفه نيز آمده است: «السَّلامُ عليكَ يا اوّل قتيلٍ مِن نَسل خَيْر سليل.» (منتهي الآمال، ج۱، ص ۳۷۵)
جنگ بني المصطلق
حرکت براي اين جنگ در دوم شعبان سال ششم هـ.ق بود. تعداد مسلمانان ۱۰۰۰ نفر بود که ۳۰ اسب داشتند، ولي کفار ۷۰۰ نفر بودند. يک تن از مسلمانان در اين جنگ شهيد شد و از کفار ۱۰ نفر به قتل رسيدند. (توضيح المقاصد، ص۲۱. فيض العلام، ص۳۴۹) پیروزی و نصرت در جنگ از آن مسلمانان بود. مصطلق منزلي بين مکه و مدينه است که منسوب به مصطلق است. او اول کسي است که دين اسماعيل (ع) را تغيير داد و قبيلة خود را به پرستيدن هُبَل فرمان داد و آن را در کعبه نصب کرد. (الموسوعه الکبري في غزوات النّبي الاعظم (ص)، ج۳، ص۱۲)
روزه
امام رضا (ع) در فلسفه و دلايل وجوب روزه مي‌فرمايد: «همانا (مردم) مأمور به روزه شدند تا درد و ناگواري‌هاى گرسنگى و تشنگى را بشناسند و آنگاه بر سختيهاى گرسنگى، تشنگى و فقر آخرت استدلال كنند.» (وسايل الشيعه، ج ۷، ص ۴) همچنين پيامبر (ص) در خطبة شعبانيه مىفرمود: «و اذكروا بجوعكم و عطشكم جوع يوم القيمه و عطشه»؛ «ياد آوريد از گرسنگى و تشنگى روزهداريتان گرسنگيها و تشنگيهاى روز قيامت را.» كه اين يادآورى انسان را به فكر تدارك قيامت مياندازد كه سعى كند، جد و جهد بيشترى در كسب رضاى خداوند و كمك به مخلوق ضعيفش انجام دهد و آنان را از امكانات مادى و غير مادى خويش بهرهمند سازد.
دربارة تاريخ تولد امام حسين (ع) اتفاق نظر چنداني ميان مورخان و سيره نويسان نيست. برخي، روز پنجم شعبان سال چهارم هجري، برخي، سوم شعبان و برخي ديگر، روزهاي نخست شعبان، بدون تعيين روز ولادت را زادروز آن حضرت ميدانند. (مقاتل الطالبيين، ص ۵۱ و مناقب آل ابيطالب، جلد ۳، ص ۲۴۰)
ولي مشهور، ميان شيعيان، بر اساس توقيع شريفي كه به دست «قاسم ابن علاء همداني»، وكيل «امام حسن عسكري (ع)» رسيد، تولد اباعبدالله الحسين (ع) در روز سوم شعبان بوده است. (بحارالانوار، جلد ۳۴، ص ۲۳۷)
ورود امام حسین (ع) به مکه
بنا بر گفتة شيخ مفيد (ره) آنگاه كه امام حسين (ع) به قصد مكه از مدينه حركت كردند، اين آيه را مىخواندند: «[موسى] در حالى از شهر خارج شد كه ترس داشت و هر لحظه در انتظار حادثهاى بود و گفت: «پروردگارا! مرا از اين گروه ستمگر رهايى بخش.»» (سورة قصص، آية ۲۱)
حضرت در روز جمعه، سوم شعبان، وارد شهر مكه شدند و اين آيه را تلاوت فرمودند: «و آن گاه كه به سوى مدين حركت كرد، گفت: «اميد است كه پروردگارم مرا به راه راست هدايت کند...»» (سورة قصص، آية ۲۲)
امام حسين (ع) در ذى حجّه، مُحرم به عمره شدند. سپس روز ترويه (هشتم ذی الحجه روز ترویه است و روزی است که حجاج، نیت حج تمتع میکنند، محرم میشوند و از مکه سمت منا حرکت میکنند.) به سوى عراق حركت كردند؛ در حالى كه مردم به سوى منا مىرفتند. كسى كه نمىخواهد حج به جا بياورد، مىتواند در ماه ذى حجه، مُحرم به احرامِ عمرة مفرده شود؛ بنابراين، سيدالشهداء (ع) به عمرة مفرده وارد مكه شدند.
میلاد حضرت عباس (ع)
ایشان روز چهارم شعبان سال ۲۶ هجري به دنيا آمد. (خصائص العباسيه، ص ۶۶. قمر بنىهاشم (ع) مقرم، ص ۱۸، از انيس الشيعه. الوقايع و الحوادث، ج محرم ص ۴۰۰) نام مشهور آن حضرت، عباس (ع) است. کنیههای آنجناب، ابوالفضل، ابوالقربه، قمر بنىهاشم، باب الحوائج، عبد صالح و سقاست. پدرشان حضرت اميرالمؤمنين على بن ابىطالب (ع) و مادرشان حضرت امالبنين فاطمه (س) دختر حزام كلابيه است. آن حضرت خوشسيما و زيبارو بود و به همين دلیل به ماه بنىهاشم ملقب شد. قامتى بلند و بازوهايى قوى داشت و مظهر جلال و جبروت حضرت كردگار بود.
میلاد امام سجاد (ع)
آن حضرت، روز شنبه، در منزل حضرت زهرا (س) به دنيا آمدند. (احقاق الحق، ج ۱۹، ص ۴۳۹)
نام آن حضرت، «على» است و مشهورترين لقب مباركش زينالعابدين و سجاد است. (مسار الشيعه، ص ۳۴. اصول كافى، ج ۱، ص ۴۶۷) مادر ایشان حضرت شهربانو (س) است. امام سجاد (ع) دو سال از عمر بابركتش را با جدش اميرالمؤمنين (ع) بود و بقية عمر شريفش همراه عموى مكرم و مظلومش امام مجتبى (ع) و پدر والامقامش امام حسين (ع) سپرى شد. در ولادت آن حضرت، اقوال ديگرى به اين ترتيب وجود دارد: ۸ ربيع الاول، ۱۵ جمادى الاولى، ۱۵ جمادى الاخر، ۵ رجب، ۱۱ رجب، ۷ شعبان، ۹ شعبان، ۱۵ شعبان، ۵ رمضان. اینکه در کدام روز از ایام هفته هم بوده، محل اختلاف است؛ يكشنبه يا سهشنبه يا پنجشنبه يا جمعه؟ در سال ولادت هم اختلاف است كه ۳۶ يا ۳۷ يا ۳۸ هجري بوده است. (قلائد النحور، ج شعبان، ص ۳۸۹-۳۸۸)
عقيقه براى امام حسين (ع)
در اين روز كه هفتمين روز ولادت امام حسين (ع) است، حضرت رسول (ص) گوسفندى را براى فرزندش به عنوان عقيقه قربانى كرد. سپس سر آن حضرت را تراشيد و هم وزن موى سر او نقره صدقه داد. (ارشاد، ج ۲، ص ۳۲۷. اعلام الورى، ج ۱، ص ۴۲۰)
ولادت حضرت علی اکبر (ع)
در سال ۳۳ یا ۴۳ هجري قمري آنجناب، از امام حسین (ع) و مادری به نام ليلى، بنت مره بن عروة بن مسعود ثقفى پا به عرصة هستی گذاشت. (على اكبر (ع) «مقرم»، ص ۱۶-۱۵ به نقل از انيس الشيعه) كنية آن حضرت طبق فرمايش حضرت صادق (ع) «اباالحسن» است. (كامل الزيارات، ص ۲۴۰) مادر ليلي، ميمونه دختر ابيسفيان و از طايفه بنياميه است. (أعلام النّساء المؤمنات (محمد حسون و امّ علي مشكور)، ص ۱۲۶) به همین علت، حضرت علي اكبر (ع) به سه طايفة معروف و مهم عرب پيوند پيدا كرده است. از جانب پدر به طايفة خوشنام و شريف بنيهاشم و به بزرگاني چون پيامبر اسلام (ص)، حضرت فاطمه زهرا (س)، اميرمؤمنان علي بن ابي طالب (ع) و امام حسين (ع) و از جانب مادر به دو طايفة بنياميه و ثقيف و کسانی چون عروه بن مسعود ثقفي، ابي سفيان، معاويه بن ابي سفيان و ام حبيبه همسر رسول خدا (ص) ارتباط فاميلي و خويشاوندي پيدا کرد. این امر باعث شد، وي مورد احترام و اطمينان كامل طوايف مزبور و اهالي مدينه باشد. وي نخستين شهيد بني هاشم، در روز عاشورا بود و در زيارت شهداي معروفه نيز آمده است: «السَّلامُ عليكَ يا اوّل قتيلٍ مِن نَسل خَيْر سليل.» (منتهي الآمال، ج۱، ص ۳۷۵)
جنگ بني المصطلق
حرکت براي اين جنگ در دوم شعبان سال ششم هـ.ق بود. تعداد مسلمانان ۱۰۰۰ نفر بود که ۳۰ اسب داشتند، ولي کفار ۷۰۰ نفر بودند. يک تن از مسلمانان در اين جنگ شهيد شد و از کفار ۱۰ نفر به قتل رسيدند. (توضيح المقاصد، ص۲۱. فيض العلام، ص۳۴۹) پیروزی و نصرت در جنگ از آن مسلمانان بود. مصطلق منزلي بين مکه و مدينه است که منسوب به مصطلق است. او اول کسي است که دين اسماعيل (ع) را تغيير داد و قبيلة خود را به پرستيدن هُبَل فرمان داد و آن را در کعبه نصب کرد. (الموسوعه الکبري في غزوات النّبي الاعظم (ص)، ج۳، ص۱۲)
روزه
امام رضا (ع) در فلسفه و دلايل وجوب روزه مي‌فرمايد: «همانا (مردم) مأمور به روزه شدند تا درد و ناگواري‌هاى گرسنگى و تشنگى را بشناسند و آنگاه بر سختيهاى گرسنگى، تشنگى و فقر آخرت استدلال كنند.» (وسايل الشيعه، ج ۷، ص ۴) همچنين پيامبر (ص) در خطبة شعبانيه مىفرمود: «و اذكروا بجوعكم و عطشكم جوع يوم القيمه و عطشه»؛ «ياد آوريد از گرسنگى و تشنگى روزهداريتان گرسنگيها و تشنگيهاى روز قيامت را.» كه اين يادآورى انسان را به فكر تدارك قيامت مياندازد كه سعى كند، جد و جهد بيشترى در كسب رضاى خداوند و كمك به مخلوق ضعيفش انجام دهد و آنان را از امكانات مادى و غير مادى خويش بهرهمند سازد.
