حماسه حسینی به مثابه اسطوره

1. ملت‌های بزرگ برخی رویدادهای ویژه در تاریخ خود را از جایگاه زمانی خویش برون آورده و بسان کشتی در رودخانه زمان به حرکت در می‌آورند و همچون کانونی الهام بخش به آن می‌نگرند و متناسب با زمانه و اقتضائات آن از آن الهام می‌گیرند، و دوای دردهای خویش را از آن می‌جویند و سامان خویش از آن طلب می‌کنند. از آن حادثه تاریخی اسطوره نمادین جاودانه‌ای می‌سازند و جامه های تازه بر تن آن می‌کنند. چونان کشتی نجات بدان چنگ می‌زنند و از طوفان‌های سهمگین به مدد  آن به سلامت عبور می‌کنند. اسطوره‌ای که بازتابی از هویت، فرهنگ، ارزش ها و باورهای آن جامعه است و در عین حال، در رابطه ای پویا، مصلحانه و سازنده آن همه را به جامعه باز پس می‌دهد تا جامعه در حرکت تاریخی از طوفان‌های سهمگین و مهلکه‌ها به سلامت عبور کند.

۲. وقتی یک حادثه تاریخی عظیم به اسطوره تبدیل شود، دیگر فقط یک حاثه تاریخی با جزئیات خود نیست، بلکه یک رویداد جاری در زمان حال و کاملاً در دسترس نیز هست. ریشه در تاریخ دارد و اصیل است. از جنس افسانه و تخیل نازک شاعران نیست بلکه ستبر و استوار از دل عینیت تاریخ سر بر آورده است اما گرفتار قهقرا و ارتجاع زمان ماضی نیست. در حال است و رو به سوی آینده دارد. تا اکنون شاخه کشیده و هم اینک برگ و بارش در دسترس است. به اقتضائات زمانه برگ و بار می‌دهد و ابناء زمانه را زیر سایه خویش می‌گیرد. در فرایندی پویا با جامعه زمان خویش به داد و ستد مشغول است. می‌ستاند و سپس می‌بخشد، تعاطی مدام هر آنچه جامعه اش بدان نیازمند است.

۳. حادثه عاشورا برای شیعیان همان حادثه ویژه تاریخی است که غبار تاریخ بر آن ننشسته و همواره زنده و جاری بوده است. اگر برای اروپاییان سقراط اسطوره‌ای است که همواره برای آنان الهام بخش اخلاق است، حسین بن علی و حماسه اش برای شیعیان آن کشتی نجاتی است که از فراسوی چهارده قرن پیش تاکنون آن را در جاری تاریخ همراهی کرده و بدان چنگ زده‌اند تا هم راهشان را روشنی و هم درد و رنجشان را التیام  بخشد. «ان الحسین مصباح الهدی و سفینة النجاة». شیعیان از عاشورای سال ۶۱ هجری در کربلا تا اکنون و در پهنه سرزمین‌های خویش راه آمده‌اند. تاریخ، فرهنگ، دانش، اخلاق، هنر، نمادها، باورها، آداب و آیین‌هایشان را رنگی از عاشورا زده‌اند. قیام و قعودشان، جنگ و صلحشان، دوستی و دشمنی‌شان، زندگی و مرگشان به اقتفای این اسطوره بی‌بدیل بوده است.
 
 ۴. شیعیان هر ساله و در هرمناسبت این اسطوره را در خاطره خویش زنده می‌کنند و با آن می‌زیست می‌کنند. راه نجات را از آن می‌جویند و سامان خویش را در آن می‌یابند. هم از حماسه های آن خشم و خروش می‌گیرند و بر ستم و نابرابری طغیان می‌کنند و هم از جاودانگی و سرزندگی آن جام آرامش سر می‌کشند و بر ساحل آن می‌آسایند. رمز قرآن از آن می‌آموزند و شعله ایمان از آن بر می‌گیرند. پای منبر اخلاق آن می‌نشینند و درس انسانیت از آن فرا می‌گیرند. از مرور صفحات آن رادمردی و پایمردی در راه اهداف بلند انسانی و ایمانی می‌آموزند و از تماشای صحنه‌های آن به مشق آزادگی می‌نشینند.

۵. نهضت کربلا اسطوره‌ای است که شیعیان هم آموزه وحدت و برادری را از آن فرا می‌گیرند و هم درس ادب و دوستی را. هم کینه‌توزی با بدی و بد اندیشان را از آن تعلیم می‌گیرند و هم نیکی با نیک‌اندیشان جهان را. هم رمز کار و مجاهدت و همت بلند را از آن درس می‌گیرند و هم راستی و امانت و شهامت را از آن فرا می‌گیرند. هم فرهنگشان را برپایه آن اصلاح می‌کنند و هم باور و دینشان را. هم دنیایشان را با الهام از آن سامان می‌بخشند و هم آخرتشان را. این اسطوره ای است که شیعیان با آن زیست می‌کنند، از آن هویت می‌یابند بر آن تکیه می‌کنند و همه چیزشان را از آن می‌ستانند. حادثه عاشورا برای شیعیان نه کهنه می‌شود نه تمام. عاشورا برای شیعیان اسطوره ای است همواره نو شونده و تمام ناشدنی نه برای چندین و چند قرن، بلکه برای همه تاریخشان.

۶. این کشتی نجات اسطوره‌ای که از طول زمان گذشته است، اکنون عرض مکان را نیز در حال درنوردیدن است؛ دارد از مرزهای شیعه گذر می‌کند و جهانی می‌شود. تظاهرات شیعیان در عاشورا و اربعین اینک دارد جهان را در می‌نوردد. طنین صدای اسطوره عاشورا با همه پیام‌های انسانی و ایمانی‌اش بر دوش امواج شنیداری و دیداری از طریق دنیای حقیقی ومجازی به گوش شنوندگانی تازه در جای جای جهان امروز  می‌رسد. دور نیست که این اسطوره جهانی شود. تا باد چنین بادا!