کد مطلب : ۱۳۱۵۱
نگاهی به جشنواره‌های تئاتر دینی
شعار، ما را به هدف نزدیک نمی‌کند
ایوب آقاخانی:جشنواره‌های دینی در زمره جشنواره‌های موضوعی هستند و از آنجا که خطوط قرمز در چنین جشنواره‌هایی پررنگ‌تر است؛ بنابراین زمانی می‌توان امیدوار بود که این قبیل جشنواره‌ها به حد مطلوبی برسند که محدودیت و خط قرمز خود را به کمترین حد ممکن برسانند و شرایطی را فراهم آورند تا هنرمندان در خلوت بی‌فشاری به هنرآفرینی مشغول باشند.
اینکه چند تن از هنرمندان حرفه‌ای و صاحب سبک تئاتر در این جشنواره‌ها، نمایشی ارائه کرده‌اند، بدین معنا نیست که برگزاری جشنواره توانسته است، موجب شود، چنین گرایشی در بین هنرمندان تقویت شود، بلکه ضعف امکانات سخت‌افزاری در تئاتر باعث می‌شود، هنرمندان برای ارائه اثر خود، به سراغ جشنواره‌ها بروند؛ زیرا امکانات آنها بهتر است؛ اما به گمان من به این معنی نیست که این هنرمندان در خلوت خود هم متأثر از برگزاری چنین جشنواره‌هایی هستند و تمایل دارند، در آن فعالیت کنند؛ البته حضور هنرمندانی که با احساس قلبی و تعلق خاطر و نه برای استفاده از امکانات این جشنواره‌ها، نگاه حرفه‌ای به چنین موضوعاتی دارند و استانداردهای اولیه را در اثر خود رعایت می‌کنند، بی‌شک امیدوارکننده است؛ همچنان‌که در این سال‌ها آثار فاخری را با این مضمون مشاهده کرده‌ایم؛ هرچند متأسفانه در برخی مواقع حضور برخی هنرمندان صاحب‌نام و حرفه‌ای تئاتر در این جشنواره‌ها را نیز شاهد بوده‌ایم که به‌طور حتم اعتقاد قلبی ندارند و انگیزه‌های دیگری باعث می‌شود، آنها به چنین موضوعاتی روی آورند.
به عقیده من دو جشنواره تئاتر دینی رضوی و آیین‌های عاشورایی هرچند نتوانسته نقش‌آفرین باشد، جشنواره‌های بدی نیز برای شورانگیزی و تبلیغ مذهبی نبوده است؛ با وجود این، این جشنواره‌ها در همین محدوده موضوعی تأثیرگذار بوده‌اند؛ اما نمی‌توان مدعی شد که توانسته‌اند، بر موضوع کلی تئاتر در کشور اثر داشته باشند.
برای رشد و ارتقای کیفی چنین جشنواره‌هایی دو پیشنهاد دارم؛ نخست کم‌رنگ کردن خطوط قرمز و دوم تضمین اجرای عمومی؛ چه بسا بسیاری از آثار که با یک یا دو اجرا در جشنواره در توهم خلق یک اثر درخشان باقی مانده‌اند و چون در خلال تعامل و رویارویی با مخاطب یا منتقدان قرار دارند، نمی‌توانند، ایرادات و اشکالات خود را متوجه شوند.
ادعای مخاطب‌پروری برای تئاتر در این جشنواره‌ها نیز زمانی می‌تواند درست باشد که قشری را که با نمایش‌هایی با این مضمون ارتباط برقرار می‌کنند، در سالن سایر نمایش‌ها ببینیم؛ درحالی‌که مردمی که مخاطب این جشنواره‌ها هستند، کم یا زیاد، در همان فضا باقی می‌مانند.
باید دانست تئاتر، هنری است که لازمه آن رویارویی با طیفی از مخاطبان است که چالش آنها با مقولات فرهنگی، یک دو درجه با یکدیگر تفاوت دارند. تا زمانی که تصور «تئاتر برای همه» را داریم و فکر می‌کنیم، تئاتر را باید با توده‌ها پیوند زد -که در هیچ جای دنیا باب نیست- نمی‌توانیم، گام مثبتی برای رشد آن برداریم. تئاتر هرگز قرار نیست، به عده‌ای مخاطب بیگانه با جهان درام سرویس دهد و در همه دنیا نیز هنر تئاتر، ویژه طبقه‌ای فرهنگی و خاص است.
اینکه چند تن از هنرمندان حرفه‌ای و صاحب سبک تئاتر در این جشنواره‌ها، نمایشی ارائه کرده‌اند، بدین معنا نیست که برگزاری جشنواره توانسته است، موجب شود، چنین گرایشی در بین هنرمندان تقویت شود، بلکه ضعف امکانات سخت‌افزاری در تئاتر باعث می‌شود، هنرمندان برای ارائه اثر خود، به سراغ جشنواره‌ها بروند؛ زیرا امکانات آنها بهتر است؛ اما به گمان من به این معنی نیست که این هنرمندان در خلوت خود هم متأثر از برگزاری چنین جشنواره‌هایی هستند و تمایل دارند، در آن فعالیت کنند؛ البته حضور هنرمندانی که با احساس قلبی و تعلق خاطر و نه برای استفاده از امکانات این جشنواره‌ها، نگاه حرفه‌ای به چنین موضوعاتی دارند و استانداردهای اولیه را در اثر خود رعایت می‌کنند، بی‌شک امیدوارکننده است؛ همچنان‌که در این سال‌ها آثار فاخری را با این مضمون مشاهده کرده‌ایم؛ هرچند متأسفانه در برخی مواقع حضور برخی هنرمندان صاحب‌نام و حرفه‌ای تئاتر در این جشنواره‌ها را نیز شاهد بوده‌ایم که به‌طور حتم اعتقاد قلبی ندارند و انگیزه‌های دیگری باعث می‌شود، آنها به چنین موضوعاتی روی آورند.
به عقیده من دو جشنواره تئاتر دینی رضوی و آیین‌های عاشورایی هرچند نتوانسته نقش‌آفرین باشد، جشنواره‌های بدی نیز برای شورانگیزی و تبلیغ مذهبی نبوده است؛ با وجود این، این جشنواره‌ها در همین محدوده موضوعی تأثیرگذار بوده‌اند؛ اما نمی‌توان مدعی شد که توانسته‌اند، بر موضوع کلی تئاتر در کشور اثر داشته باشند.
برای رشد و ارتقای کیفی چنین جشنواره‌هایی دو پیشنهاد دارم؛ نخست کم‌رنگ کردن خطوط قرمز و دوم تضمین اجرای عمومی؛ چه بسا بسیاری از آثار که با یک یا دو اجرا در جشنواره در توهم خلق یک اثر درخشان باقی مانده‌اند و چون در خلال تعامل و رویارویی با مخاطب یا منتقدان قرار دارند، نمی‌توانند، ایرادات و اشکالات خود را متوجه شوند.
ادعای مخاطب‌پروری برای تئاتر در این جشنواره‌ها نیز زمانی می‌تواند درست باشد که قشری را که با نمایش‌هایی با این مضمون ارتباط برقرار می‌کنند، در سالن سایر نمایش‌ها ببینیم؛ درحالی‌که مردمی که مخاطب این جشنواره‌ها هستند، کم یا زیاد، در همان فضا باقی می‌مانند.
باید دانست تئاتر، هنری است که لازمه آن رویارویی با طیفی از مخاطبان است که چالش آنها با مقولات فرهنگی، یک دو درجه با یکدیگر تفاوت دارند. تا زمانی که تصور «تئاتر برای همه» را داریم و فکر می‌کنیم، تئاتر را باید با توده‌ها پیوند زد -که در هیچ جای دنیا باب نیست- نمی‌توانیم، گام مثبتی برای رشد آن برداریم. تئاتر هرگز قرار نیست، به عده‌ای مخاطب بیگانه با جهان درام سرویس دهد و در همه دنیا نیز هنر تئاتر، ویژه طبقه‌ای فرهنگی و خاص است.
